Ο μεγαλοφυής Ντοστογιέφσκι και ο δυσλεκτικός Ναμπόκοφ

Το ένα τρίτο του κοινού θα έλεγα ότι δεν γνωρίζει καν τη διαφορά μεταξύ λογοτεχνίας και ψευδολογοτεχνίας. Αυτοί οι ακροατές είναι, λοιπόν, πολύ πιθανόν να θεωρούν τον Ντοστογιέφσκι μείζονα συγγραφέα... [Όμως] ο Ντοστογιέφσκι δεν είναι μεγάλος αλλά μέτριος συγγραφέας.

Με τα λόγια αυτά ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ αποκαθηλώνει ένα από τα ιερά τέρατα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Για τον Ναμπόκοφ η λογοτεχνία πρέπει να έχει μια καλλιτεχνική αξία την οποία προφανώς δεν φτάνει ο συμπατριώτης του. Ο ίδιος ο Ναμπόκοφ, ως μυθιστοριογράφος, έγινε διάσημος με τη «Λολίτα», ένα τολμηρό μυθιστόρημα, δεν χωρά αμφιβολία, το οποίο όμως αν το προσεγγίσει κανείς κριτικά θα δει ότι είναι ένα κοινότοπο κατασκεύασμα στο πρότυπο συμβατικών αμερικανικών μυθιστορημάτων. Μυθιστόρημα με αρκετή δόση φλυαρίας και κοινοτοπίας για την οποία ο Ναμπόκοφ κατηγορεί τον Ντοστογιέφσκι στα «Μαθήματα για την Ρώσικη Λογοτεχνία».

Ο Ναμπόκοφ δυσλεκτικός και αδιάφορος αφηγηματικά συγγραφέας, προτάσσει ακολουθώντας το παράδειγμα του Φλομπέρ, την αοριστία του ύφους και της υψηλής γραφής. Έγινε γνωστός περισσότερο για την κακεντρεχή κριτική του παρά για το δημιουργικό του έργο. Ο Ρώσος εμιγκρές, και δεν είναι ο μόνος, δεν κατανόησε ποτέ την λειτουργία του μυθιστορήματος, θεωρώντας ότι οι μεγάλες αφηγήσεις πρέπει να υπαχθούν σε μια αυστηρή ποιητική του ύφους, αγνοώντας πως πολλά από τα μεγάλα έργα γράφτηκαν και γράφονται σε τραχιά και ανεπεξέργαστη γλώσσα αντλώντας το ύφος από τις ιδέες τους. Διαθέτει την άγνοια του Ουγκό που κατηγορούσε τον Σταντάλ για προχειρολόγο, την στιγμή που ο κατά τα άλλα μεγάλος Γάλλος ποιητής έγραφε μετριοκαλά μυθιστορήματα σαν τους «Άθλιους».

Ο Ναμπόκοφ, χωρίς να αντιλαμβάνεται, την συνεισφορά του Ντοστογιέφσκι στο παγκόσμιο μυθιστόρημα καταφεύγει σε απλοϊκές αναλύσεις των έργων του τα οποία προφανώς δεν διάβασε με προσοχή αλλά με διάθεση να τα αποδομήσει. Είναι ενδεικτική η ανάλυση που κάνει στο «Έγκλημα και Τιμωρία» σαν να μην κατανοεί ούτε τα μισά από όσα διαδραματίζονται εντός της ανθρώπινης ψυχής. Τα χρόνια περνούν, ο Ντοστογιέφσκι, αυτός ο... μέτριος συγγραφέας αντέχει σε πείσμα της κακίας του Ναμπόκοφ, που η αφηγηματική δυσλεξία του δεν τον αφήνει να αντιληφθεί το ταλέντο των άλλων.