Το μυθιστόρημα και η επανάσταση

Διαβάζει κανείς τα μυθιστορήματα του Μπαλζάκ και εξοικειώνεται με όλες σχεδόν τις πτυχές της ανθρώπινης ψυχής, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι τίποτε δεν θα αλλάξει ριζικά σε αυτό τον άδικο, παράλογο και ακατανόητο κόσμο. Σε πείσμα του ενθουσιασμού που αναδίδουν τα πολιτικά κείμενα για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ισότητα, την προοπτική ενός καλύτερου αύριο, η λογοτεχνία κρατούσε ανέκαθεν μικρό καλάθι.

Οι μυθιστοριογράφοι συνεχίζουν να μελετούν με προσοχή τη φύση του ανθρώπου, τις αδυναμίες, τα ελαττώματα, τα πάθη του και καταλήγουν στο συμπέρασμα πως ο κόσμος αυτός είναι φτιαγμένος περισσότερο από φθόνο, κακή προαίρεση, ανυπόστατες φήμες, καταστροφικά πάθη, από στενομυαλιά και προκαταλήψεις, από στερεότυπα και ανοησία, παρά από γενναιοδωρία, ειλικρίνεια, καλές προθέσεις και ελευθερία πνεύματος.

Όλα αυτά εξηγούν ως ένα βαθμό την αποτυχία των μεγάλων επαναστάσεων, την χρεοκοπία των ιδειολογιών και το μέγεθος της ευθύνης που φέρει αναμφίβολα η ανθρώπινη φύση. Η ανθρώπινη φύση που ποτέ δεν αλλάζει, παραμένοντας μεγαλειώδης αλλά και κατάπτυστη, ενθουσιώδης αλλά και αδιόρθωτη. Η επιστήμη προοδεύει, ο πολιτισμός έχει να επιδείξει καλύτερα στατιστικά στοιχεία αλλά ο κόσμος μας κάνει συνεχώς βήματα πίσω.

Η λογοτεχνία δεν αλλάζει τον κόσμο, μπορεί τουλάχιστον να τον ερμηνεύσει, καθώς δίνει μια ακαταμάχητη εξήγηση για την αποτυχία των μεγάλων επαναστάσεων.