Μπάρτοκ, Σαγκάλ, Στραβίνσκι, Λαϊκός πολιτισμός και υψηλή τέχνη

Αν θέλει κανείς να διερευνήσει τις βαθιές ρίζες της λαϊκής ψυχής στην μεγάλη τέχνη, δεν χρειάζεται να γυρίσει πίσω στον Όμηρο, στον Θερβάντες ή στον Δάντη. Αρκεί να σκύψει πάνω στην τέχνη τριών γιγάντων του εικοστού αιώνα που ο καθένας έριξε τη σκιά του πάνω στις εξελίξεις της μουσικής και της ζωγραφικής.

Πρόκειται για μια παράλληλη διαδρομή τριών σημαντικών καλλιτεχνών που ο καθένας τους εισήλθε στο βασίλειο της υψηλής τέχνης κουβαλώντας μαζί του ατόφια στοιχεία λαϊκού πολιτισμού. Ήταν γνωστή η αγάπη του Μπάρτοκ για τις λαϊκές μουσικές της Κεντρικής Ευρώπης και όχι μόνο, όσο και η προσπάθειά του να συγκεντρώσει όλες αυτές τις μουσικές αφήνοντάς τις να αρδεύσουν άφθονα την έμπνευσή του. Όσο εμφανής είναι και η αφομοίωση λαϊκών στοιχείων στην περίφημη Ιεροτελεστία της Άνοιξης του Στραβίνσκι.

Όσο για τον Σαγκάλ, ο Ρωσοεβραίος μετρ της μοντέρνας ζωγραφικής πρωτοτύπησε, ακολουθώντας τη βασιλική οδό του υποσυνείδητου, έστω και αν δεν πέρασε ποτέ στην αντίπερα όχθη αλλά κράτησε τους δεσμούς της νοσταλγίας με την χώρα που τον ανέθρεψε. Ο ζωγράφος; που δεν «τίναξε ποτέ το ρώσικο χώμα από τα παπούτσια του», αφέθηκε στο ρωμαλέο πλούτο των χρωμάτων υπηρετώντας πάντα ένα είδος νοσταλγικού συμβολισμού.