Το όνομα της Δραπετσώνας και η κοροϊδία των προσφύγων

Η περιοχή εμφανίζεται σε χάρτες του 18ου αιώνα δύο Άγγλων περιηγητών με το όνομα Trapezon. Επίσης σε γερμανικούς χάρτες στις αρχές του 19ου αιώνα έχει τα ονόματα Hetionia και Drapezon.

Από την αρχαιότητα εδώ ήταν νεκροταφείο ηρώων έξω από τα τείχη της Ηετιώνειας κι επειδή οι τάφοι είχαν τραπεζοειδή σχήματα ήταν ένας χώρος γεμάτος "Τράπεζες" εξ ου και Τραπεζών. Το Drapezon στα ελληνικά αποδόθηκε Δραπετσών για αυτό και στην γενική το λέγανε "της Δραπετσώνος". Στη δημοτική λέμε Δραπετσώνα και Δραπετσώνας στη γενική.

Μια άλλη αδύναμη βέβαια εκδοχή αναφέρει ότι και πήρε το όνομά της από μία χαράδρα της περιοχής, μάλλον από ναυτικούς της Σαλαμίνας που μιλούσαν αρβανίτικα.Το «ντράπε» σημαίνει ρέμα και το το «τσώνα» ήταν το όνομα του ιδιοκτήτη ολόκληρης της περιοχής. ‘Ετσι, αποκαλούσαν την τοποθεσία «ντράπε Τσώνα» και, τελικά, Δραπετσώνα.

Στην περιοχή, από το 1909 και έως το 1993, λειτουργούσε το εργοστάσιο λιπασμάτων, από το 1911 και μέχρι πριν από αρκετά χρόνια, λειτουργούσε και το εργοστάσιο παραγωγής τσιμέντου.

Η περιοχή της Δραπετσώνας είναι κατεξοχήν προσφυγικός δήμος, αφού δέχτηκε αμέσως μετά τη μικρασιατική καταστροφή του 1922 ένα μεγάλο κύμα προσφύγων. Άνθρωποι ξεριζωμένοι, αγωνίστηκαν κάτω από αντίξοες συνθήκες, όκαι στάθηκαν στα πόδια τους με πολύ κόπο και θυσίες, γνωρίζοντας την ταπείνωση και πολλές φορές τον εξευτελισμό, από το επίσημο κράτος, αλλά και από τους ντόπιους κατοίκους.

Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Μικρασιάτη λαϊκού μας δημιουργού Γιάννη Παπαϊωάννου, στην αυτοβιογραφία του, για το πώς ο ίδιος βίωσε εκείνες τις τραγικές στιγμές της προσφυγιάς (Γιάννης Παπαϊωάννου, Ντόμπρα και σταράτα, εκδόσεις Κάκτος): Οι πρόσφυγες στη συνέχεια βρήκαν ξύλα και καρφιά και έφτιαξαν παράγκες. «Κάθε καρφί του πίκρα και λυγμός, το ‘παιρνε αέρας και βροχή» γράφει ο Τάσος Λειβαδίτης.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’30, έγιναν οι προσφυγικές πολυκατοικίες και μοιράστηκαν στους κατοίκους μικρά διαμερίσματα, βάση της συνθήκης της Λωζάνης, που ανέφερε ότι οι περιουσίες των Ελλήνων της Μικράς Ασίας έπρεπε να ανταλλαγούν με τις περιουσίες που άφησαν οι Τούρκοι στην Ελλάδα, όπως επίσης έπρεπε να δοθεί στους πρόσφυγες αποζημώση ένα χρηματικό ποσό.

Το μεγαλύτερο μέρος των κτημάτων όμως που άφησαν οι Τούρκοι καταπατήθηκε και ιδιοποιήθηκε από διάφορους επιτήδειους. Όσο για το χρηματικό ποσό που έπρεπε να καταβάλει η Τουρκία στην Ελλάδα για τους πρόσφυγες, ούτε λόγος…

Η ανταλλάξιμη περιουσία των Ελλήνων προσφύγων του 1922, βάσει της συνθήκης της Λωζάνης και των μεταγενέστερων πρωτοκόλλων, είχε αξία 101,5 εκ. χρυσές λίρες Αγγλίας, έναντι 12,5 χρυσών λιρών Αγγλίας περιουσία που άφησαν εδώ οι Τούρκοι πρόσφυγες.

Η τουρκική κυβέρνηση είχε υποχρέωση να καταβάλει το επιπλέον χρηματικό ποσό (περίπου 90 εκ. λίρες) στους Έλληνες, το οποίο ποτέ δεν καταβλήθηκε διότι παρακρατήθηκε ως πολεμική αποζημίωση της Ελλάδας προς την Τουρκία. Και οι πρόσφυγες, πλήρωσαν το αντίτιμο της Μικρασιατικής καταστροφής...