Κολωνός: Η αριστοκρατική συνοικία της αρχαίας Αθήνας, όπου τάφηκαν Οιδίποδας, Θησέας και Μύλλερ

Ο Κολωνός είναι πυκνοκατοικημένη περιοχή με ελάχιστους ακάλυπτους χώρους. Παρ' όλα αυτά είναι μια ζωντανή γειτονιά γεμάτη κίνηση. Ανοικοδομήθηκε έντονα κυρίως τις δεκαετίες του 1960 και 1970, όταν λόγω αστυφιλίας συνέρρεαν κατά εκατοντάδες επαρχιώτες στην περιοχή, λόγω της γειτνίασης με τον Σταθμό Λαρίσης και τον Σταθμό Πελοποννήσου.

Στην αρχαιότητα ο Κολωνός θεωρούνταν ο πιο αριστοκρατικός δήμος της αρχαίας Αθήνας. Ήταν παραποτάμιος δήμος και τον διέσχιζε ο ποταμός Κηφισός, ο οποίος σήμερα έχει υπογειοποιηθεί κάτω από τη λεωφόρο Κηφισού.

Ο Ίππιος Κολωνός βρισκόταν στην πεδιάδα του Κηφισού και ήταν κατάφυτος από ελαιόδεντρα. Λεγόταν Ίππιος, γιατί εκεί βρισκόταν ο ναός του Ιππίου Ποσειδώνα, προστάτη του δήμου, που καταστράφηκε από τον Αντίγονο Γονατά το 265 π.Χ.. Υπήρχε επίσης βωμός της Ιππίας Αθηνάς, τέμενος των Ερινύων, ο τάφος του Οιδίποδα, καθώς και των Θησέα, Πειρίθου και Αδράστου. Εδώ ήταν και το άγαλμα του Κολωνού, που έδωσε το όνομά του στον δήμο.

Η Κριστιάνα Λιτ (Christiane Lueth, 1817 - 1900), μια Δανή που έμεινε στην Αθήνα στα χρόνια του Όθωνα, έγραψε για τον θάνατο του αρχαιολόγου Καρόλου Μύλλερ, που είναι θαμμένος στο λόφο του Κολωνού: «Στις 2 Αυγούστου πέθανε στην Αθήνα ο μεγάλος αρχαιολόγος Καρλ Ότφριντ Μύλλερ. Γύρισε άρρωστος από ένα ταξίδι που είχε κάνει μαζί με τον 'Ερνεστ Κούρτιους και τον Σέλλερ. Ο Λυτ τον έθαψε στο λόφο του Κολωνού, εκεί όπου τα παλιά τα χρόνια βρισκότανε ο ναός των Ευμενίδων και κοντά στην Ακαδημία που δίδασκε ο Πλάτωνας. Πάνω στο λόφο στήθηκε ένα ωραίο μαρμάρινο μνημείο».

Και ο Δανός συγγραφέας Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, που επισκέφτηκε τον Κολωνό σ' ένα ταξίδι του στην Ελλάδα το 1841, περιγράφει τις εντυπώσεις του από το φυσικό περιβάλλον του Κολωνού: «Ήμουν στον Κολωνό... Εδώ είναι θαμμένος ο Γερμανός Κ. Ο. Μύλλερ, που πέθανε πριν λίγο καιρό και που τόσα χρωστά σ' αυτόν η επιστήμη... Ακούμπησα στον υγρό τάφο... Ο βουνίσιος αέρας κατέβαινε κρύος και τσουχτερός... Σ' ολόκληρη τη φύση υπήρχε ένα μεγαλείο, που ούτε η Ελβετία μπορεί να σου προσφέρει».

Στην κορυφή του λόφου του Κολωνού, πίσω από σιδερένιο κιγκλίδωμα, βρίσκονται δυο μνημεία φιλελλήνων αρχαιολόγων. Το ένα είναι πάνω στον τάφο του Γερμανού αρχαιολόγου Καρόλου Μύλλερ (1797 - 1840), που εργάστηκε και πέθανε στην Αθήνα. Είναι έργο του Δανού αρχιτέκτονα Χριστιανού Χάνσεν (1803 - 1883). Πρόκειται για μια επιτύμβια στήλη, που καταλήγει σε ανθεμωτή διακόσμηση.

Στη γύρω περιοχή του Κολωνού, έναντι της πλατείας Σωτήρη Πέτρουλα, που ονομάστηκε έτσι από τον μάρτυρα της δημοκρατίας που ήταν κάτοικος της περιοχής, βρίσκεται επίσης η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου του Παλαιού επί της οδού Λένορμαν.

Στα σύνορα Κολωνού - Κολοκυνθούς στην οδό Λένορμαν βρίσκεται το Δημόσιο Καπνεργοστάσιο. Οικοδομήθηκε το 1927 και αποτελεί εξαίρετο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της εποχής του Μεσοπολέμου. Το Καπνεργοστάσιο αυτό ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1930. Στις εγκαταστάσεις του στεγάζονταν Καπνοβιομηχανίες, Τελωνείο και εστιατόρια για τους εργαζομένους. Στα χρόνια της ακμής του απασχολούσε περί τους 3.000 εργάτες. Το Δημόσιο Καπνεργοστάσιο έπαψε να λειτουργεί οριστικά την 1η Μαρτίου του 1978 μετά από τις έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής οι οποίες ξεκίνησαν λίγο πριν απ' τα Χριστούγεννα του 1977 και σήμερα στεγάζεται στο κτίριο αυτό η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

Ακαδημία Πλάτωνος: Η περιοχή οφείλει την ονομασία της στον Ακάδημο, και τη φιλοσοφική σχολή, την Ακαδημία, που ίδρυσε ο Πλάτων το 387 π.Χ., η οποία λειτούργησε μέχρι την παύση της από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό το 529. Οι ανασκαφές στην περιοχή άρχισαν από το 1929 και συνεχίζονται υπό την εποπτεία της Γ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων.

Κεντρική φωτό: Τα μνημεία του Μύλλερ (βάθος) και του Λενορμάν (έμπροσθεν) στον λόφο του Κολωνού-wikipedia

Ο Θανάσης Σκρουμπέλος μας είπε για τη ζωή στην Κολωνό, που πλέον κατοικείται από μετανάστες και οι μόνιμοι κάτοικοι του μετακόμισαν σε άλλες γειτονιές της Αθήνας «Ξεχωριστός κι ο κόσμος του Κολωνού, γιατί τον χώριζε από την Αθήνα το τείχος του Σταθμού Λαρίσης. Μια επαρχία μέσα στην Αθήνα με περιβολάρηδες, μικροαστούς, νοικοκυραίους, τρελούς αμαρτωλούς και άγιους. Με τη δική τους κουλτούρα. Του κρασιού και της παρέας και τους δικούς τους φόβους και θυμό για την παλιοζωή. Ο οικισμός του Κολωνού χτίστηκε γύρω από τους σταθμούς των τρένων (από το1890 που χτίστηκε ο σταθμός Πελοποννήσου - αρχιτεκτονικό αριστούργημα που καταρρέει). Μια μίξη τότε ανθρώπων που δούλευαν κυρίως για το τρένο ή διοικούσαν. Έμποροι, μεταφορείς, υπάλληλοι, μηχανοδηγοί (είχε και σχολή μηχανοδηγών), αλλά και εργάτες από τους Μύλους Αγίου Γεωργίου, καθώς και περιβολάρηδες από τα περιβόλια που περιέβαλαν τον Κολωνό, την Κολοκυνθού και τα Σεπόλια. Και λίγο αργότερα τραβαγέρηδες που ήταν στη γραμμή του τραμ Αθήνα-Κολοκυνθούς και το μηχανοστάσιο των τραμ στην οδό Λένορμαν. Στο δικό μας κέντρο σύμπαντος των παιδιών ήταν η παιδική χαρά στην πλατεία. Με θέατρο, κινηματογράφο με κουπόνια, πισίνα που κάναμε μπάνιο, μπαντίνα που μαθαίναμε και παίζαμε μουσική, γήπεδα βόλεϊ, μπάσκετ, πινγκ πονγκ, σκάκι. Έσφυζε από ζωή, γέλιο και δράση. Σήμερα ρημάζει. Ο Κολωνός από αυτήν την παιδική χαρά έβγαλε έξι αρχηγούς της Εθνικής βόλεϊ και έστησε το βόλεϊ του Ολυμπιακού και εμπλούτισε το βόλεϊ του Παναθηναϊκού. Αρχηγοί της Εθνικής χρημάτισαν ο Πέππας, ο Ανδρικόπουλος, ο Πέρος, ο Κόκκινος, ο Παντελιάς και ο Κουμπλής».