Τροφές ή δηλητήρια

Οι ανάγκες των δρομέων σε θερμίδες και θρεπτικές ουσίες ποικίλλουν ανάλογα με τον μεταβολισμό τους και την ύπαρξη ή μη υποκείμενης νόσου.

Πολλοί δρομείς πάσχουν από νοσήματα που παρουσιάζουν διαταραχές του μεταβολισμού, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, ο υποθυρεοειδισμός, η παχυσαρκία αλλά και διάφορες ηπατοπάθειες, νεφροπάθειες, με συνέπεια τη μειωμένη απόδοση.

Μεταβολισμός είναι η μετατροπή της καύσιμης ύλης—της τροφής δηλαδή—σε ενέργεια που χρειάζεται αφενός για τις λειτουργίες των οργάνων του σώματος αφετέρου για την κίνηση. Ο μεταβολισμός επιτυγχάνεται με την ένωση του οξυγόνου με τα οργανικά καύσιμα, δηλαδή τους υδατάνθρακες, τα λίπη και τα λευκώματα, και ονομάζεται οξείδωση ή απλούστερα καύση των τροφών. Κατά την καύση του λίπους παράγονται διπλάσιες θερμίδες σε σχέση με την καύση των υδατανθράκων και των πρωτεϊνών. Η καύση ενός γραμμαρίου λίπους αποδίδει περίπου εννέα θερμίδες ενώ ενός γραμμαρίου υδατανθράκων, δηλαδή γλυκόζης, ή πρωτεϊνών αποδίδει περίπου τέσσερις θερμίδες.

Το άθροισμα των θερμίδων που προέρχονται από τον μεταβολισμό και των τριών μεταβολικών ουσιών καθορίζει τη συνολική κατανάλωση από το σώμα και τη συνολική κατανάλωση ενέργειας κατά τη διάρκεια του αγώνα.

Οι ημερήσιες απαιτήσεις σε ενέργεια του ατόμου καθορίζονται από την ενέργεια που καταναλώνεται σε ηρεμία και απαιτείται για τον βασικό μεταβολισμό και αυτήν που απαιτείται για τη φυσική δραστηριότητα.

Στην ενέργεια που απαιτείται για τον βασικό μεταβολισμό προστίθεται και η θερμογένεση που καταναλώνεται κατά την πέψη των τροφών και ο υπερμεταβολισμός που οφείλεται σε παθολογικές καταστάσεις, όπως ο υπερθυρεοειδισμός ή το στρες.

Υδατάνθρακες

Οι υδατάνθρακες τροφοδοτούν περίπου το 60 έως 70% των θερμίδων του δρομέα. Επειδή το σώμα έχει περιορισμένες ποσότητες αποθηκών γλυκογόνου η καθημερινή πρόσληψη υδατανθράκων είναι υποχρεωτική για να εξασφαλιστεί η σωστή λειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (εγκεφάλου), το οποίο χρησιμοποιεί μόνο γλυκόζη ως κύριο καύσιμο για τη λειτουργία του.

Οι μεγάλες ποσότητες υδατανθράκων μπορεί να αποδειχθούν επιβλαβείς για τον δρομέα για τους ακόλουθους λόγους: Οι υδατάνθρακες διεγείρουν την παραγωγή ινσουλίνης και η μεγάλη ποσότητα ινσουλίνης αναστέλλει την κινητοποίηση των λιπαρών οξέων από τον υποδόριο ιστό. Επειδή ο υποδόριος ιστός είναι η κύρια πηγή θερμίδων που παράγονται μέσα στο σώμα του δρομέα η υπερβολική ποσότητα υδατανθράκων μειώνει την ικανότητα του σώματος να προσπορίζεται ενέργεια από τα ενδογενή αποθέματα λίπους κατά την άσκηση. Επίσης, η πλεονάζουσα ποσότητα υδατανθράκων μετατρέπεται σε λίπος (λιπογένεση), ιδιαίτερα σε δρομείς με σακχαρώδη διαβήτη.

Λίπη

Τα αποθέματα λίπους του υποδόριου ιστού αποτελούν την κύρια πηγή πρόσληψης ενέργειας του αθλητή μεγάλων αποστάσεων (fat burners). Η εξωγενής χορήγηση πρέπει να καλύπτει το 30 % των ενεργειακών αναγκών.

Πρωτεΐνες

Οι πρωτεΐνες είναι το δομικό υλικό του οργανισμού και οι καθημερινές ανάγκες ποικίλλουν από 0,8 έως 1,6 γραμμάρια ανά χιλιόγραμμο βάρος του σώματος ανά εικοσιτετράωρο από την ηρεμία έως τη βαριά άσκηση. Ο κύριος στόχος του δρομέα είναι να εμποδίζει τη διάσπαση των πρωτεϊνών για πρόσληψη ενέργειας και γι’ αυτό πρέπει να προσλαμβάνει αυξημένο αριθμό θερμίδων από μη πρωτεϊνικές πηγές, όπως τα λίπη και οι υδατάνθρακες. Ευνόητο είναι ότι αν οι μη πρωτεϊνικές θερμίδες είναι ανεπαρκείς αυτό, αναπόφευκτα, οδηγεί σε διάσπαση των πρωτεϊνών, προκειμένου οι μύες του δρομέα να προσποριστούν τις απαραίτητες θερμίδες κατά τον υπερκαταβολισμό του αγώνα ή της προπόνησης.

Η πρόσληψη τροφής μπορεί να έχει διαφορετικό αντίκτυπο στην απόδοση σε δρομείς με διαφορετικό μεταβολικό προφίλ. Επομένως, ό,τι είναι ωφέλιμο για κάποιον μπορεί να είναι επιβλαβές για άλλον. Για παράδειγμα, στους αθλητές με υπόβαθρο σακχαρώδους διαβήτη, που σημαίνει μεταβολική διαταραχή στην επεξεργασία υδατανθράκων, παράγεται εύκολα γαλακτικό οξύ το οποίο συμπεριφέρεται σαν μεταβολική τοξίνη και μειώνει την απόδοση του δρομέα.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.