Μέταλλα-Ιχνοστοιχεία

Περίπου 4% της μάζας του σώματος αποτελείται από μία ομάδα 22 μεταλλικών στοιχείων. Τα μέταλλα είναι συστατικά ενζύμων, ορμονών και βιταμινών. Συνδέονται με άλλες χημικές ουσίες, όπως το φωσφορικό ασβέστιο στα οστά, ο σίδηρος της αιμοσφαιρίνης, ή υπάρχουν αυτόνομα (ελεύθερο ασβέστιο στα υγρά του σώματος). Όσα είναι απαραίτητα για τη ζωή ονομάζονται σημαντικά μέταλλα ή ιχνοστοιχεία και απαιτούνται σε ποσότητες πάνω από 100mg ανά 24ωρο. Δεκατέσσερα από αυτά είναι μικρότερης σημασίας και απαιτούνται σε ποσότητες κάτω από 100 mg την ημέρα.

Τα ιχνοστοιχεία αντιστοιχούν σε 15 γραμμάρια ή 0,02% της ολικής μάζας του σώματος. Όπως και οι βιταμίνες έτσι και η περίσσεια των ιχνοστοιχείων και των μετάλλων δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό και μπορεί να προκαλέσει τοξικές επιδράσεις. Γι’ αυτό τον λόγο σε πολλά από αυτά έχει καθοριστεί ένα μικρό εύρος διακύμανσης των τιμών του επιπέδου τους στο αίμα.

Πολλά βρίσκονται σε αφθονία ελεύθερα στη φύση, στο νερό των ποταμών, λιμνών, θαλασσών, στις ρίζες των φυτών και στο σώμα των ζώων, τα οποία καταναλώνουν φυτά και πίνουν νερό. Συμπληρώματα, που περιέχουν μέταλλα, όπως βιταμίνες, παρέχουν μικρό όφελος, επειδή υπάρχουν άφθονα στις τροφές και στο νερό. Ίσως σε κάποιες γεωγραφικές περιοχές να υπάρχει έλλειψη κάποιου μετάλλου, οπότε έχει νόημα η χορήγησή τους. Το ιώδιο, π.χ., το οποίο είναι απαραίτητο συστατικό του θυρεοειδούς για τη σύνθεση των ορμονών της θυροξίνης και της τριιωδοθυρονίνης, ορμονών που επιταχύνουν τον βασικό μεταβολισμό, παρουσιάζει έλλειψη σε ορισμένες περιοχές. Προσθέτοντας ιώδιο στο μαγειρικό αλάτι (ιωδιούχο αλάτι) εύκολα αντιμετωπίζεται η ανεπάρκεια ιωδίου. Η έλλειψη σιδήρου στη διατροφή είναι συνήθης σε ορισμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, και 30-50% των γυναικών πάσχουν από έλλειψη σιδήρου.

Ο ρόλος των μετάλλων στο σώμα

Τα μέταλλα ενσωματώνονται στις δομές και τα ενζυμικά συστήματα και εξυπηρετούν τρεις βασικούς ρόλους:
1) Συμμετέχουν στη δομή των οστών και των δοντιών.
2) Βοηθούν τη διατήρηση του καρδιακού ρυθμού, τη συστατικότητα των μυών, την αγωγιμότητα των νεύρων και την οξεοβασική ισορροπία.
3) Ρυθμίζουν τον μεταβολισμό ως συστατικά των ενζύμων και ορμονών, που διαμορφώνουν την κυτταρική δραστηριότητα. Συμμετέχουν σε αναβολικές και καταβολικές διαδικασίες. Ενεργοποιούν αντιδράσεις, οι οποίες απελευθερώνουν ενέργεια κατά την καύση των τροφών. Είναι απαραίτητα για τη σύνθεση βιολογικών θρεπτικών ουσιών, όπως γλυκογόνο από γλυκόζη, τριγλυκερίδια από λιπαρά οξέα και γλυκερόλη και πρωτεΐνες από αμινοξέα.

Η έλλειψή τους διαταράσσει την ισορροπία μεταξύ καταβολισμού και αναβολισμού. Σχηματίζουν επίσης συστατικά των ορμονών. Ανεπαρκής παραγωγή θυροξίνης από ανεπάρκεια ιωδίου μειώνει τον βασικό μεταβολισμό.

Αυτό προδιαθέτει για παχυσαρκία. Η σύνθεση της ινσουλίνης, της ορμόνης η οποία διευκολύνει την πρόσληψη γλυκόζης από τα κύτταρα, χρειάζεται ψευδάργυρο, ενώ, για να σχηματιστεί το υδροχλώριο του στομάχου απαιτεί χλώριο.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου, Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά