Η υπεροχή του αναπνευστικού συστήματος (B)

Μέρος Β΄

Όπως είδαμε ο πρώτος ρόλος του αναπνευστικού συστήματος είναι η προσφορά οξυγόνου στους μύες και στα άλλα όργανα του σώματος, ενώ η δεύτερη σημαντική λειτουργία της αναπνευστικής αντλίας είναι η αποβολή του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται κατά τον μεταβολισμό, η συσσώρευση του οποίου είναι τοξική για τα κύτταρα.

Η υπεροχή του αναπνευστικού συστήματος

Ο τρίτος σπουδαίος ρόλος του αναπνευστικού συστήματος είναι η συμμετοχή του στην διατήρηση της οξεοβασικής ισορροπίας, δηλαδή της εξουδετέρωσης των οξέων που εισέρχονται ή παράγονται στον οργανισμό κατά την άσκηση, όπως για παράδειγμα του γαλακτικού .Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της διατήρησης ενός ποσοστού CO2 μέσα στο αίμα το οποίο εισέρχεται μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια και μετατρέπεται σε σόδα (HCO3) με την αντίδραση CO2 + H2O = παραγωγή HCO3 (σόδα) και ονομάζεται αλκαλική παρακαταθήκη (alkalireserve). Η σόδα εν συνεχεία εξουδετερώνει τα οξέα με την αντίδραση HCO3 + οξύ = παραγωγή άλατος και νερού. Σε συνθήκες μαραθώνιου δεν εξουδετερώνονται όλα τα οξέα και το αίμα παραμένει ελαφρώς όξινο το οποίο σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος διευκολύνει την αποδέσμευση του οξυγόνου από την αιμοσφαιρίνη του αίματος και την πρόσληψή του από τούς μύες που διψούν για οξυγόνο.

Η πνευμονική λειτουργία μετά από έναν μαραθώνιο, ημιμαραθώνιο ή υπερμαραθώνιο έχει μελετηθεί με σπειρομέτρηση. Επίσης η λειτουργία και πιθανή κόπωση του διαφράγματος που είναι ο βασικός αναπνευστικός μυς εκτιμήθηκε με μέτρηση της μέγιστης εισπνευστικής και εκπνευστικής πίεσης που μπορεί ο αθλητής να αναπτύξει στο στόμα.

Τα αποτελέσματα σε όλες τις μελέτες έδειξαν ότι η πνευμονική λειτουργία σημείωσε μια μείωση της τάξης του 10 έως15 % και το διάφραγμα μια κόπωση της τάξης του 15 έως 25%. Αυτές οι μειώσεις παραμένουν μέσα στο πλαίσιο του φυσιολογικού και δεν έχουν κλινικό ενδιαφέρον σε άτομα που δεν πάσχουν από προϋπάρχοντα νοσήματα του αναπνευστικού, όπως άσθμα, ΧΑΠ, ίνωση, βρογχεκτασίες, κ.λπ. Σε άτομα που πάσχουν από τέτοια νοσήματα μπορεί να έχουν κάποια σημασία.
Παρά τις εξαιρετικές του εφεδρείες ορισμένοι εξωτερικοί παράγοντες, όπως είναι το ψύχος, η ξηρασία, η υγρασία, η αυξημένη θερμοκρασία και η ρύπανση της ατμόσφαιρας επηρεάζουν την λειτουργία του, ιδιαίτερα σε ευαίσθητα άτομα. Η είσοδος μεγάλων ποσοτήτων από κρύες μάζες αέρα μπορεί να προκαλέσουν βρογχόσπασμο. Ο αέρας που εισπνέεται όταν φτάσει στις κυψελίδες πρέπει να αποκτήσει τη θερμοκρασία του σώματος γι’ αυτό τον λόγο ζεσταίνεται και υγραίνεται στους βρόγχους. Ο εμπλουτισμός από τους βρόγχους με υδρατμούς του ξηρού και ψυχρού αέρα συνεπάγεται την αφυδάτωση και ψύχρανση του βρογχικού δένδρου που σε συνθήκες μαραθώνιου συμβαίνουν σε μεγάλο βαθμό με αποτέλεσμα διαταραχή της λειτουργίας του και βρογχόσπασμο, δυσκολία της διόδου του αέρα, διαταραχή της αναπνοής, συριγμό, δύσπνοια και βήχα. Σε ό,τι αφορά στην διαταραχή της λειτουργίας του διαφράγματος αυτή οφείλεται σε παράγοντες ανεξάρτητους του ΑΣ, όπως είναι ηυπομαγνησιαιμία ή άλλες ηλεκτρολυτικές διαταραχές. Επίσης, η μείωση της αιμάτωσης του διαφράγματος, εξ αιτίας αφυδάτωσης ή καρδιακής νόσου, αποτελεί αιτία κόπωσής του.

Όλες οι διαταραχές είναι παροδικές και επανέρχονται στα φυσιολογικά επίπεδα μετά την διακοπή της άσκησης.
Η προσωρινή κόπωση του διαφράγματος και του αναπνευστικού συστήματος ταιριάζει με την παροδική κόπωση του αδάμαστου Έλληνα αγωνιστή που διαπλάθει τον χαρακτήρα του παλεύοντας με τα όριά του.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.