Ο Λέων του Πειραιώς που έκλεψε ο καταστροφέας της Ακρόπολης

Ο Λέων του Πειραιώς, ένα μαρμάρινο γλυπτό, που... μια φορά κι έναν καιρό κοσμούσε το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας. Προσομοίαζε με τον «λέοντα της Χαιρωνείας», ξεπερνούσε σε ύψος τα 3 μέτρα και βρισκόταν στον μυχό του λιμένα του Πειραιά μέχρι το 1687 όταν το... απήγαγε ο Φραγκίσκος Μοροζίνι .

Για τον Λέοντα του Πειραιώς, ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος αναφέρει: «Οι πλείστοι των αναγνωστών ημών ηξεύρουσιν ότι περί τα τέλη της 17ης εκατονταετηρίδος ίστατο ακόμη, ουχί εις την είσοδον του λιμένος Πειραιώς ως ειπόν τινες, αλλ’ εν τω μυχώ εξ εναντίας του λιμένος, εκεί περίπου όπου σήμερον υπάρχει ο Τινάνειος κήπος ή η πλατεία του Θεμιστοκλέους, κολοσσικός λέων, όστις, ει και καθήμενος, είχε δέκα περίπου ποδών ύψος, και ένεκα του οποίου ο λιμήν του Πειραιώς ωνομάσθη επί πολύν χρόνον λιμήν του λέοντος ή του δράκου. Ο λέων ούτος ήτο κατ’ εκείνον τον χρόνον ο μόνος διαρκής κάτοικος του λιμένος τούτου, περί τον οποίον δεν υπήρχεν ειμή μία και μόνη οικία πλησίον του λέοντος κατασκευασμένη και χρησιμεύουσα ως αποθήκη εμπορευμάτων και ως τελωνείον. Αλλά τω 1688 απήχθη και ο ερημίτης εκείνος του Πειραιώς εις Ενετίαν υπό του πολυθρυλήτου Ενετού ναυάρχου και δόγου Φραγκίσκου Μοροζίνη, ως έν των τροπαίων της υπ’ αυτού κατορθωθείσης αλώσεως των Αθηνών, καθ’ ήν συνέβη η του Παρθενώνος διάρρηξις».

Πειραιάς: Το παζάρι πάει στου... Ρετσίνα - Η ιστορία του παλιού εργοστασίου

Με πορφυρά χρώματα «από την κορυφή ως τα νύχια»

Όσον αφορά τον... απαγωγέα Φραντσέσκο Μοροζίνι (Francesco Morosini, 26 Φεβρουαρίου 1619 - 6 Ιανουαρίου 1694) ήταν Δόγης της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας (1688 - 1694). Γόνος της περίφημης Ενετικής μεσαιωνικής οικογένειας ευγενών Μοροζίνι από την οποία και προήλθαν πολλοί Δόγηδες, λόγιοι, στρατηγοί και ναυμάχοι. Ντυνόταν πάντοτε με πορφυρά χρώματα "από την κορυφή ως τα νύχια" και ποτέ δεν πραγματοποιούσε εκστρατεία χωρίς την γάτα στην πρύμνη του πλοίου του.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1687 κατέπλευσε στον Πειραιά, μαζί με το στόλο του. Τότε, ο ναός του Παρθενώνα χρησιμοποιούνταν ως μπαρουταποθήκη από τους Οθωμανούς. Ο Μοροζίνι βομβάρδιζε επί τέσσερις ημέρες τον ιερό βράχο. Μια «τυχαία βολή», όπως τη χαρακτήρισε αργότερα στην κυβέρνηση της Βενετίας, ανατίναξε τον ιερό βράχο. Μια οβίδα τρύπησε τη στέγη του Παρθενώνα και χτύπησε πεντακόσια βαρέλια πυρίτιδας. Ένα μεγάλο τμήμα του ναού καταστράφηκε, μετά από εκατοντάδες χρόνια.

Πειραιάς: Το δημόσιο πορνείο στα Βούρλα και η μεγάλη απόδραση

Porto Leone το 1318

Από την επιβλητική παρουσία του Λέοντος του Πειραιώς, ο λιμένας ονομαζόταν και Πόρτο Λεόνε (Porto Leone). Σήμερα το γλυπτό αυτό κοσμεί την είσοδο του ναυστάθμου της Βενετίας.

Το μνημείο αυτό δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα το πότε και για ποιον λόγο κατασκευάστηκε, πότε και για ποιον λόγο τοποθετήθηκε στον Πειραιά. Όλα όσα ξέρουμε στηρίζονται κυρίως σε διηγήσεις και θρύλους. Οι μέχρι τώρα σχετικές έρευνες επικεντρώνονται σε προσωπικές μαρτυρίες όσων είδαν το λιοντάρι με τα ίδια τους τα μάτια κατά την επίσκεψή τους στον Πειραιά.

Aπό τους αρχαίους συγγραφείς δεν έχουμε κάποιο απόσπασμα που να κάνει λόγο για το λιοντάρι. Η πρώτη αναφορά του λιμανιού ως Πόρτο Λεόνε γίνεται σε ναυτικό χάρτη του Γενοβέζου Πέτρου Βισκόντι το 1318. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι το μνημείο δεν βρισκόταν εκεί από πιο παλιά.

Πειραϊκή: Το Θεμιστόκλειο τείχος που έθαψε η χούντα, ο Καζαντζίδης και η ανάπλαση

Το... αγνοούν Παυσανίας και Στράβωνας

Ο Παυσανίας και ο Στράβωνας οι οποίοι περιγράφουν τον Πειραιά κατά την περίοδο της παρακμής του, ενώ αναφέρονται σε πολλά μνημεία, πουθενά δεν αναφέρουν το λιοντάρι. Το γεγονός αυτό οδήγησε τον Αkerblad στο συμπέρασμα ότι φτιάχτηκε περίπου το 2ο μ.Χ. αιώνα. Άλλοι ερευνητές υποθέτουν ότι φτιάχτηκε από τον μεγάλο δούκα της Αθήνας Γκυ ντε Λα Ρος και άλλοι πως φτιάχτηκε μεταξύ 11ου και 15ου αιώνα. Οι Rafn, Watbled, Σχινάς, Αρβανιτόπουλος, καθώς και ο γλύπτης Καννόβας, που επισκέφθηκε το λιοντάρι στη Βενετία, υποστηρίζουν πως είναι έργο της κλασικής περιόδου. Παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχει κάποια κοινά αποδεκτή εκτίμηση για την ηλικία του μνημείου.

Η παρουσία του μνημείου στο λιμάνι του Πειραιά τερματίζεται το 1687 με την αρπαγή του από το ναύαρχο Φραγκίσκο Μοροζίνι. Μεταφέρεται στη Βενετία ως λάφυρο μαζί με άλλα τρία λιοντάρια μικρότερου μεγέθους. Τα έργα αυτά βρίσκονται μέχρι σήμερα στο ναύσταθμο της Βενετίας. Η αρπαγή των συγκεκριμένων λιονταριών δεν είναι τυχαία και αυτό γιατί έμβλημα της Βενετίας την εποχή εκείνη ήταν το λιοντάρι.

Θρύλοι και παραδόσεις

Το λιμάνι του Πειραιά κατά το μεσαίωνα ονομαζόταν Πόρτο Λεόνε ή Πόρτο Δράκο. Η ονομασία σύμφωνα με του θρύλους, προέκυψε γιατί θεωρούσαν τους δράκους ανθρώπους, τεράστιους σε μέγεθος, οι οποίοι είχαν τη δύναμη να μεταμορφώνονται σε ανθρωπόμορφους λέοντες.

Οι Τούρκοι, από την άλλη πλευρά, το ονόμαζαν Ασλάν Λιμάνι, δηλαδή Λιμάνι του Λιονταριού. Με βάση τον σχετικό θρύλο, κάποια Τουρκάλα που ήταν έγκυος έτυχε να κοιτάξει το άγαλμα και αμέσως γέννησε ένα τέρας με πρόσωπο λιονταριού, αυτιά όρθια σαν του λαγού και πόδια μικρού παιδιού. Πήδηξε στο έδαφος βγάζοντας κραυγές σαν γαβγίσματα σκύλου. Λέγεται ότι το σκότωσαν αμέσως και ότι απαγόρευσαν στο Γάλλο χειρούργο Fouchon, που ήταν παρών να το ταριχεύσει και να το στείλει στη Γαλλία.

Προσπάθειες επαναπατρισμού

Προσπάθειες για την επιστροφή του λιονταριού έχουν γίνει από πολύ παλιά. Ήδη σε ένα φύλλο της εφημερίδας «Φωνή του Πειραιά» του 1945 αναφέρεται ότι το θέμα της επιστροφής έχει τεθεί και από πριν τον πόλεμο από την κυβέρνηση Μεταξά. Με αφορμή το δημοσίευμα της εφημερίδας, ο τότε υπουργός Πρωτευούσης Κοτζιάς έθεσε το ερώτημα στο Υπουργείο Παιδείας, το οποίο απαντώντας γνωστοποιεί ότι η αρχαιολογική υπηρεσία έχει προβεί στην αποστολή επιστολής, ζητώντας την επιστροφή των δύο λιονταριών που κοσμούσαν το λιμάνι. Βέβαια εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι γίνεται ένα μεγάλο λάθος, γιατί ένα ήταν το λιοντάρι που κοσμούσε το λιμάνι του Πειραιά.

Τα τελευταία χρόνια γίνονται και πάλι προσπάθειες για την επιστροφή αυτού του σημαντικού μνημείου. Έχει ιδρυθεί από τον Απόστολο Δρόμβο η «Επιτροπή Επιστροφής του Λέοντος». Παράλληλα με τις προσπάθειες που γίνονται, η επιτροπή είχε αναθέσει στο γλύπτη Γιώργο Μέγκουλα την κατασκευή αντίγραφου με σκοπό την ανταλλαγή και την τοποθέτηση του πραγματικού στη θέση του. Το αντίγραφο βρίσκεται στην είσοδο του λιμανιού, στη λεγόμενη «μπούκα».