Είσαι ο ήρωάς μου: Οδυσσέας, Δον Κιχώτης, Άμλετ, Δράκουλας, Ζορμπάς, Σκρούτζ, Λολίτα κ.α

Η λογοτεχνία μάς προίκισε με αναρίθμητες ιστορίες, στις οποίες πρωταγωνιστούν συναρπαστικοί χαρακτήρες. Πολλοί από αυτούς απέδρασαν από τον χάρτινο κόσμο των βιβλίων, επιβλήθηκαν μες στους αιώνες και κατέληξαν να γίνουν οικεία πρόσωπα. Η αναφορά και μόνο στο όνομά τους προκαλεί συνειρμούς και νοήματα κοινά για όλους μας. Και είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουμε καν διαβάσει τα βιβλία που τους γέννησαν. Το «ΦΩΣ» σάς παρουσιάζει μερικούς από αυτούς ως παρότρυνση για ανάγνωση τώρα που «μένουμε σπίτι».

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Υποθέτουμε ότι στην αρχαιότητα θα ήταν ένα από τα διασημότερα ονόματα, καθώς ξέρουμε ότι λίγο-πολύ όλοι οι Έλληνες ήξεραν από στήθους ολόκληρα κατεβατά από τον Όμηρο. Ο βασιλιάς της Ιθάκης είναι ο πρώτος κοσμοπολίτης του κόσμου. Ο δαιμόνιος Έλληνας, που περιπλανιέται στην τότε γνωστή οικουμένη, ζει συναρπαστικές εμπειρίες και τα βγάζει πέρα με θεούς και ανθρώπους καταφέρνοντας τα πάντα με την πονηριά και την καπατσοσύνη του. Στον Οδυσσέα αποδίδουμε ό,τι ακριβώς χαρακτηρίζει τη ράτσα μας. Την ευελιξία του πνεύματος, την επινοητικότητα, τη διαρκή ανησυχία. Ο Οδυσσέας όμως είναι και η αρχή της παγκόσμιας αφήγησης για τον Δυτικό Πολιτισμό. Ως φόρο τιμής σε αυτόν τον πρωτοπόρο ήρωα, ο Τζέιμς Τζόις, ένας Ιρλανδός συγγραφέας του εικοστού αιώνα, σκαρφίστηκε τον δικό του Οδυσσέα.

ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗΣ

Αν υπάρχει ένας ήρωας στην παγκόσμια λογοτεχνία που θα μπορούσε να αντιπαρατεθεί σε κύρος τον Οδυσσέα, αυτός είναι ασφαλώς ο Δον Κιχώτης. Η περίπτωση του ονειροπαρμένου ιδαλγού είναι εξίσου εκπληκτική, αν σκεφτεί κάποιος ότι τον γνωρίζουν ακόμα κι εκείνοι που δεν έχουν διαβάσει ούτε μία σελίδα από το αριστουργηματικό πρωτομυθιστόρημα του Μιγκέλ Θερβάντες. Αναλογικά ο Δον Κιχώτης είναι για τη σύγχρονη εποχή ό,τι ο Οδυσσέας για τον αρχαίο κόσμο. Σε αντίθεση με τον ομηρικό ήρωα ο άμοιρος ψευτοϊππότης της συμφοράς θυμίζει περισσότερο καρικατούρα παρά ανδρείο και έμπειρο πολεμιστή. Ο Κιχώτης θα ήθελε να είναι Οδυσσέας, αλλά δεν είναι. Συμβολίζει την άκαρπη ουτοπία μες στην οποία ζει ο σύγχρονος άνθρωπος, αλλά και την έλλειψη ρεαλισμού από μέρους του. Έτσι ο δονκιχωτισμός έγινε συνώνυμο του αιθεροβάμονα και του αλαφροΐσκιωτου και απομένει μόνο ο Σάντσο Πάντσα, ο βοηθός του, με την κουτοπονηριά και τη γήινη βεβαιότητα να αποτυπώνει την καχεκτική πλευρά του Οδυσσέα.

ΑΜΛΕΤ

Η καταγωγή αυτού του ήρωα είναι συγκεχυμένη και χάνεται μέσα σε αρχαίους θρύλους, μέχρι να πέσει στα χέρια του Σέξπιρ που τον έπλασε με το πνεύμα της ιδιοφυΐας του. Ακόμα κι αν δεν έχουμε διαβάσει ή δεν έχουμε παρακολουθήσει ούτε μια αράδα από το σεξπιρικό έργο, ξέρουμε καλά τι εννοούμε όταν λέμε Άμλετ. Εννοούμε τον χολωμένο άνθρωπο που φλέγεται από εκδίκηση, αλλά παλινωδεί ανάμεσα στις αμφιβολίες του και διστάζει να γίνει ο άνθρωπος της πράξης.

ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΑ

Είναι αναμφισβήτητα πολλά τα λογοτεχνικά ζευγάρια που μας έρχονται στο μυαλό όταν αναφερόμαστε στο ανεξήγητο μυστήριο του έρωτα. Τριστάνος και Ιζόλδη, Ερωτόκριτος και Αρετούσα, Πάρης και Ελένη… Κανένα όμως δεν έχει την ακτινοβολία του σεξπιρικού ζεύγους. Ο Άγγλος βάρδος έβαλε όλη του την τέχνη ώστε να χαρίσει την αθανασία στο νεαρό ζευγάρι. Σήμερα δύσκολα θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για αγάπη και να μη σκεφτούμε πρώτα από κάθε άλλο τον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα.

ΡΟΒΙΝΣΩΝΑΣ ΚΡΟΥΣΟΣ

Ο διάσημος ναυαγός του Ντάνιελ Ντεφόε έγινε αγαπημένος ήρωας πολλών αναγνωστών από το 1719, όταν κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα στο οποίο πρωταγωνιστεί. Στην αρχή μάλιστα μπέρδεψε το κοινό, καθώς η πρώτη έκδοση δεν ανέφερε το όνομα του συγγραφέα. Κάτω από τον τίτλο «Η ζωή και οι εκπληκτικές περιπέτειες του Ροβινσώνα Κρούσου» δεν αναφερόταν το όνομα του δημιουργού, παρά μόνο υπήρχε η ένδειξη «Του ιδίου». Έτσι δημιουργήθηκε η παρανόηση ότι πρόκειται για αληθινή ιστορία που τη διηγείται ο άνθρωπος που την έζησε. Ο Ροβινσώνας Κρούσος είναι ασφαλώς ένας σύγχρονος Οδυσσέας, όπως ακριβώς θα τον αντιλαμβανόταν μια συγγραφική διάνοια του νεότερου κόσμου.

ΦΑΟΥΣΤ

Λένε πολλοί ~και έχουν δίκιο~ πως ο σύγχρονος άνθρωπος είναι μισός Άμλετ και μισός Φάουστ. Κι όπως ο Σέξπιρ πήρε ένα πρόσωπο κοινό σε πολλές ιστορίες, έτσι και ο Γκέτε επέλεξε έναν χαρακτήρα για την πατρότητα του οποίου ερίζουν περισσότεροι από ένας, αλλά με τη μοναδική του ευφυΐα κατάφερε να τον κάνει έναν ήρωα που ξεφεύγει από τις σελίδες ενός λογοτεχνικού έργου και γίνεται κτήμα όλων των ανθρώπων, φιλότεχνων ή μη. Ο Φάουστ συμβολίζει την αλαζονεία του ανθρώπου της εποχής μας και τη δίψα του να κατακτήσει τα πάντα, γνώση, απολαύσεις, έρωτα, και προπαντός αιώνια νεότητα, πουλώντας κυριολεκτικά την ψυχή του στον διάβολο.

ΔΡ ΤΖΕΚΙΛ, ΜΙΣΤΕΡ ΧΑΪΝΤ

Η διχοστασία της ανθρώπινης ψυχής δεν θα μπορούσε να αποτυπωθεί πιο επιτυχημένα από αυτό το σκοτεινό, γοτθικό αφήγημα του Ρόμπερτ Λιούις Στίβενσον. Στην πραγματικότητα ο Στίβενσον δεν ασχολείται με κάτι πρωτότυπο, αφού η πόλωση μεταξύ καλού και κακού στην ανθρώπινη φύση είναι κάτι που απασχολεί τον άνθρωπο από την αρχή του κόσμου, κι αυτή η ασυμβίβαστη δυαδικότητα αναπαριστάται με πολλούς και διάφορους τρόπους, είτε μιλάμε για τον Θεό και τον διάβολο είτε για τις μεταμορφώσεις τους στο επίγειο σκηνικό.

ΔΡΑΚΟΥΛΑΣ

Ο ήρωας του Μπραμ Στόκερ είναι βγαλμένος από τα ερεβώδη σωθικά του Κακού, προϊόν ενός θρύλου που ξεπηδά από τα Καρπάθια όρη και δαιμονοποιήθηκε για χάρη της λογοτεχνίας. Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι ο Δράκουλας είναι πραγματικό πρόσωπο. Το ιστορικό του όνομα ήταν Βλαντ Ντρακούλ ο Τρίτος, πρίγκιπας της Βλαχίας και κατά κόσμον γνωστός ως Βλαντ ο Παλουκωτής, λόγω των απάνθρωπων μεθόδων που χρησιμοποιούσε στους αιχμαλώτους του. Ο Στόκερ άκουσε την ιστορία του από κάποιο διάσημο οριενταλιστή και εμπνεύστηκε το πιο ζοφερό πλάσμα στην παγκόσμια λογοτεχνία. Η σχέση του Δράκουλα με το αίμα δημιούργησε μια νοσηρή παράδοση σατανιστικών τελετών στις οποίες πρωταγωνιστούν τα ειδεχθέστερα πρόσωπα. Λίγοι έχουν διαβάσει αυτό το θαυμάσιο μυθιστόρημα, όλοι όμως γνωρίζουν τον πρωταγωνιστή του.

ΚΑΡΜΕΝ

Δεν υπάρχει διασημότερη ηρωίδα στη λογοτεχνία εκτός ίσως από την Αντιγόνη. Αυτή η ατίθαση, άπιστη και μπαμπέσα τσιγγάνα κατάφερε να αφήσει το στίγμα της στην παγκόσμια αφήγηση. Σύμβολο ενός λάγνου και ευμετάβολου έρωτα, αλλά και της γυναικείας χειραφέτησης, αυτή η μποέμικη ομορφιά έκαψε και θα καίει για πάντα τις καρδιές ερωτοχτυπημένων ανδρών. Κανείς δεν θα ήθελε να τη βρει στο δρόμο του, ο καθένας μας όμως φλέγεται από το πρωτόγονο πάθος που προκαλεί. Ένα είναι σίγουρο: Ο κόσμος θα ήταν πολύ πιο ανιαρός και προβλέψιμος χωρίς την Κάρμεν.

Η ΚΥΡΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΜΕΛΙΕΣ

Η κυρία με τις καμέλιες είναι ένας σαγηνευτικός όσο και μυστηριώδης χαρακτηρισμός που κυκλοφορεί στα χείλη των κοινών ανθρώπων, ακόμα κι αν δεν ξέρουν για ποιαν ακριβώς πρόκειται.
Η κυρία με τις καμέλιες, η ηρωίδα που έκανε διάσημο τον Αλέξανδρο Δουμά, δεν είναι άλλη από τη Μαργαρίτα Γκοτιέ, μια φημισμένη εταίρα στο Παρίσι του Δεκάτου ενάτου αιώνα, που παλεύει με τη φυματίωση, ζει έναν ολιγόχρονο και παθιασμένο έρωτα με τον νεαρό Αρμάνδο Ντιβάλ και τελικά πεθαίνει μόνη ανάμεσα στα πολυτελή αντικείμενα που κάποτε απέκτησε, αλλά πλέον δεν της ανήκουν, αφού οι πιστωτές της τα έχουν ήδη κατασχέσει.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΓΙΑΝΝΗΣ

Το ογκώδες μυθιστόρημα του Βίκτορος Ουγκό, που αγαπήθηκε τόσο από την πλατιά αναγνωστική μάζα, γέννησε έναν από τους πιο ηρωικούς χαρακτήρες, τον Γιάννη Αγιάννη. Κι αυτόν τον χαρακτήρα τον επικαλούμαστε συχνά όλοι μας, αποδίδοντάς του συχνά και ιδιότητες που δεν είχε φανταστεί ο δημιουργός του. Σε κάθε περίπτωση η φήμη των «Αθλίων» χρωστά πολλά στον ασυμβίβαστο ρομαντισμό και στο πνεύμα της αυτοθυσίας που επιδεικνύει ο Γιάννης Αγιάννης στον χάρτινο κόσμο του Ουγκό.

ΣΚΑΡΛΕΤ Ο’ ΧΑΡΑ

Η πρωταγωνίστρια του πολύκροτου μυθιστορήματος της Μάργκαρετ Μίτσελ «Όσα παίρνει ο άνεμος» αποτελεί σημείο αναφοράς ως αλλοπρόσαλλο θηλυκό και μνημονεύεται συχνά από ανθρώπους αμύητους στη λογοτεχνία. Το βιβλίο αυτό κυκλοφόρησε το 1936 και είναι το μόνο που δημοσίευσε η Μάργκαρετ Μίτσελ ενόσω ζούσε. Πρόκειται για μια ρομαντική υπόθεση με ιστορικό πλαίσιο, που εκτυλίσσεται στην κομητεία Κλέιτον της Τζόρτζια και πραγματεύεται τη ζωή της Σκάρλετ Ο’ Χάρα, κακομαθημένης κόρης ενός γαιοκτήμονα, αλλά και τις προσωπικές της σχέσεις, ενόσω ταυτόχρονα μαίνεται ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος. Ο ευφάνταστος τίτλος προέρχεται από ένα ποίημα του Έρνετ Ντόουσον.

ΖΟΡΜΠΑΣ

Ο σύγχρονος Οδυσσέας θα μπορούσε να λέγεται Αλέξης Ζορμπάς και δεν θα μπορούσε να τον επινοήσει παρά ένας Έλληνας. Ο αρχιπρωταγωνιστής σε όλο το έργο του Καζαντζάκη είναι η προέκταση ενός πραγματικού ανθρώπου που γνώρισε ο συγγραφέας και φρόντισε να τον περάσει στη σφαίρα της φαντασίας, συνθέτοντας ένα μυθιστόρημα που τον έκανε διεθνώς γνωστό. Λένε πολλοί, και ίσως έχουν δίκιο, πως η παρανόηση από ορισμένους του καζαντζακικού Ζορμπά ευθύνεται εν πολλοίς για τα δεινά που υφίσταται η Ελλάδα σε αυτόν και στον προηγούμενο αιώνα. Κάποιοι προφανώς ερμήνευσαν λάθος αυτό τον ενδιαφέροντα χαρακτήρα, η προσομοίωση του οποίου στην πραγματικότητα μόνο συμφορές μπορεί να φέρει.

ΣΚΡΟΥΤΖ

Το 1843 ο Κάρολος Ντίκενς δημοσίευσε μια νουβέλα με τίτλο «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία». Το σύντομο αυτό αφήγημα αναφέρεται στην ιδεολογική, ηθική και συναισθηματική μεταστροφή του παράξενου και τσιγκούνη Εμπενίζερ Σκρουτζ μετά την υπερφυσική επίσκεψη που δέχτηκε από τον πεθαμένο συνεταίρο του Τζέικομπ Μάρλεϊ και από τα φαντάσματα των Χριστουγέννων του Παρελθόντος, του Παρόντος και του Μέλλοντος. Η νουβέλα του Ντίκενς είχε τεράστια επιτυχία και ύστερα από χρόνια ενέπνευσε στον Ντίσνεϊ τον διάσημο Σκρουτζ Μακ Ντακ, τον θείο Σκρουτζ, που σε αντίθεση με τα υπόλοιπα παπιά-ήρωες της εταιρείας δεν ξεκίνησε την πολυετή καριέρα του από τα κινούμενα σχέδια, αλλά από περιοδικό κόμικς. Ο βαθύπλουτος αλλά και αρχιτσιγκούναρος θείος Σκρουτζ μάς κρατά έκτοτε συντροφιά και μας διασκεδάζει με τη στρυφνή και παράξενη φύση του.

ΤΟΜ ΣΟΓΙΕΡ

Αιώνιο σύμβολο της παιδικής σκανδαλιάς, ο ατίθασος Τομ Σόγιερ ζωντανεύει μέσα στις σελίδες του Μαρκ Τουέιν στη φανταστική πόλη Σεντ Πίτερσμπουργκ, δίπλα στον Μισισιπή. Ένα αγόρι ορφανό, που μεγαλώνει με τη θεία του, κάνει φιλίες με τον αλήτη της πόλης, το σκάει από το σπίτι και ονειρεύεται να ταξιδέψει στον κόσμο. Θέλει να πετύχει τους στόχους του και δεν διστάζει να κοροϊδέψει ή να πει ψέματα. Ερωτεύεται και υποβάλλεται σε θυσίες για το κορίτσι του. Είναι το πρώτο «καλό-κακό παιδί» της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ

Δεν είναι ακριβώς χειροπιαστός ήρωας ο Μεγάλος Αδερφός. Αποτελεί μάλλον μια γενική και αφηρημένη έννοια που περικλείει όσα απειλούν την ανθρώπινη ελευθερία και την αξιοπρέπεια, τη δημοκρατία και την υπόθεση της ανθρώπινης ευτυχίας επί της γης. Ο Τζορτζ Όργουελ πέτυχε διάνα με το μυθιστόρημά του «1984», δίνοντας και σε αυτή τη χρονολογία ένα ιδιαίτερο νόημα που δεν θα μπορούσε διαφορετικά να έχει.

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΓΚΑΤΣΜΠΙ

Πρωταγωνιστής στο μυθιστόρημα του Αμερικανού συγγραφέα Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ, που διαδραματίζεται στα μεσοπολεμικά χρόνια της ποτοαπαγόρευση,ς ο Γκάτσμπι είναι πλέον συνώνυμο του νεόπλουτου και του κομπιναδόρου. Η κραυγαλέα επίδειξη του πλούτου που αποκτήθηκε με άδηλα μέσα βρίσκει μιμητές στην εποχή μας, όπου η λατρεία του κέρδους φαίνεται να καταλύει κάθε είδους ηθικούς ενδοιασμούς.

ΛΟΛΙΤΑ

Το νυμφίδιο του εμιγκρέ συγγραφέα Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ ήρθε μεταπολεμικά να ταράξει τα νερά στην παγκόσμια λογοτεχνία, επιβάλλοντας έναν νέο τύπο πρώιμης γυναικείας χειραφέτησης που προκαλεί την κρατούσα ηθική. Έκτοτε η Λολίτα παραπέμπει σε απαγορευμένους πόθους κυρίως ώριμων ανδρών που έλκονται από την άγουρη γυναικεία φύση, βιώνοντας τη γνωστή πια σε όλους μας κρίση ηλικίας.