«Ακυβέρνητη παροικία» -Όταν η Ιστορία στέκεται στο ύψος της

Η επίσημη Ιστορία αντιμετωπίζει σήμερα την πιο ηχηρή πρόκληση από καταβολής της. Στην προσπάθειά της να χαρτογραφήσει την ιστορική πραγματικότητα διολίσθησε συχνά σε σκανδαλώδη εύνοια προσώπων και πραγμάτων επιχειρώντας μια επιδερμική χαρτογράφηση των γεγονότων. Οι ιστορικοί εμφανίζονται ως θεματοφύλακες της αλήθειας, επί της ουσίας όμως δεν έχουν πείσει για τις αγαθές προθέσεις τους.

Τα τελευταία χρόνια εκκολάπτεται μια νέα γενιά ιστορικών με λιγότερες προκαταλήψεις και μικρότερη διαπλοκή με το ευαίσθητο παρελθόν. Ανάμεσά τους είναι σίγουρα και ο Άγγελος Νταλαχάνης, με ένα βαρύ βιογραφικό αλλά κυρίως με τη διάθεση να πει τα πράγματα με το όνομά τους. Στο φιλόδοξο έργο του «Ακυβέρνητη Παροικία» ο Νταλαχάνης συνθέτει μια τοιχογραφία προσώπων και καταστάσεων, επεκτείνοντας τα όρια της έρευνας προκειμένου να φωτίσει κρίσιμες πτυχές σε μια 25ετία (1937-1962) θεαματικών εξελίξεων στη Νειλοχώρα.

Χωρίς εξαρτήσεις και υπερβολές ο Νταλαχάνης υφαίνει τον πυκνό καμβά της εξόδου του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού από τη... γη της Επαγγελίας. Κοινωνικές, ταξικές και πολιτικές συνθήκες μιας εποχής μέσα στην οποία σβήνει το όραμα του κοσμοπολιτισμού με φόντο τον αναδυόμενο εθνικισμό αλλά και τις μετεμφυλιακές ανορθοδοξίες της Ελλαδικής επικράτειας που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ομαλή λειτουργία της ελληνικής παροικίας στην Αίγυπτο.

Ο Νταλαχάνης ιχνογραφεί το ιστορικό πλαίσιο ενώ ταυτόχρονα διηγείται αβίαστα τις οικονομικές και πολιτικές προκλήσεις χωρίς να επιστρατεύει κανενός είδους λυρισμό ή μελοδραματισμό, μένοντας μακριά από τα παραμορφωτικά κάτοπτρα της νοσταλγίας. Λέει τα πράγματα με το όνομά του κι ίσως αυτό ενοχλεί όσους θέλουν να ωραιοποιήσουν ή να εξιδανικεύσουν πρόσωπα και καταστάσεις. Αυτό όμως σημαίνει Ιστορία και έρευνα και ο Νταλαχάνης αποδεικνύεται ένας αδέκαστος κριτής μέσα στα χρόνια.

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Η αποχώρηση των Ελλήνων από την Αίγυπτο συχνά συμπυκνώνεται στον καβαφικό αποχαιρετισμό της Αλεξάνδρειας, ενδύεται με λυρισμό και νοσταλγία για τα «χαμένα μεγαλεία» και συνδέεται με την πολιτική του Νάσερ. Η αποχώρηση, ωστόσο, των Αιγυπτιωτών υπήρξε ένα πολύπλοκο ιστορικό φαινόμενο που εξελίχθηκε σε βάθος δεκαετιών. Η Ακυβέρνητη παροικία αναδεικνύει αυτή την πολυπλοκότητα. Το βιβλίο έχει ως αφετηρία το 1937, τη χρονιά δηλαδή που καταργήθηκαν τα αποικιακού τύπου προνόμια που απολάμβαναν οι ξένοι στην Αίγυπτο, και παρακολουθεί την πορεία της ελληνικής παροικίας προς την έξοδο, η οποία κορυφώθηκε το 1962, εντάσσοντάς την στο πλαίσιο των τοπικών και διεθνών εξελίξεων. Εξετάζει τις πολιτικές που υιοθετήθηκαν για τη μακροχρόνια παραμονή των Ελλήνων στην Αίγυπτο, αναλύει τις αντιδράσεις τους στον ταχύ οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό μετασχηματισμό της Αιγύπτου και διερευνά τις στρατηγικές που αναπτύχθηκαν για τη μετανάστευση ή τον επαναπατρισμό τους. Η ιστορική μελέτη δείχνει ότι στη διάρκεια αυτής της περιόδου η ελληνική παροικία στην Αίγυπτο βρέθηκε σε σύγχυση και χωρίς καθαρό προσανατολισμό μπροστά στις νέες προκλήσεις. Βρέθηκε, με άλλα λόγια, ακυβέρνητη σ’ ένα ρευστό περιβάλλον.

ΑΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΠΑΡΟΙΚΙΑ (Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης) Άγγελος Νταλαχάνης