Ο Σαρτρ ο Πέτρος και το καφενείο

Στις τέσσερις έχω συνάντηση με τον Πέτρο. Φτάνω με καθυστέρηση δεκαπέντε λεπτών: Ο Πέτρος είναι πάντα στην ώρα του. Άραγε με περίμενε; Κοιτάζω την αίθουσα, τους πελάτες και λέω: «Δεν είναι εδώ»… Στην πραγματικότητα ο Πέτρος απουσιάζει από ολόκληρο το καφενείο. Αν μολαταύτα ανακάλυπτα τελικά τον Πέτρο, η εποπτεία μου θα πληρωνόταν από ένα στέρεο στοιχείο… κι ολόκληρο το καφενείο θα ορθωνόταν γύρω μου σαν μια διακριτική παρουσία.

Το περίφημο επεισόδιο του καφενείου στο «Είναι και το μηδέν» (εκδόσεις Παπαζήση, μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης) είναι μια από τις πιο γοητευτικές εξιστορήσεις της σύγχρονης φιλοσοφίας από έναν συγγραφέα όπως ο Ζαν Πολ Σαρτρ που έχει αποδείξει ότι ξέρει πώς γράφεται η καλή λογοτεχνία. Η περίπτωση του Σαρτρ, όπως και αυτή του Καμύ αλλά και του Γκομπρόβιτς αποδεικνύει τη στενή σχέση που ανέπτυξε η φιλοσοφία με την αφήγηση ακολουθώντας την αδιαμφισβήτητη συνάφεια του μυθιστορήματος με τον στοχασμό.

Ο Σαρτρ ως στρατιώτης του υπαρξισμού και της φαινομενολογίας πασχίζει στο «Είναι και στο μηδέν» να καλύψει εννοιολογικά αυτό το τίποτε που μεσολαβεί ανάμεσα στον κόσμο και στην συνείδηση. Ακόμα και αν δεχτούμε πως ο «άνθρωπος είναι ένα άχρηστο πάθος», ένα ρευστό στοιχείο χωρίς εκτόπισμα, χωρίς παρελθόν και μέλλον παραμένει ένα ον με άπειρες δυνατότητες. Η τραγικότητα του ανθρώπου ορίζεται μεν από τη μηδενική του ουσία αλλά και από τη λαχτάρα του να κατακτήσει την πληρότητα να δικαιώσει την ύπαρξή του με οποιοδήποτε τρόπο.