Η «Τριλογία της Κοπεγχάγης», Τόβε Ντιτλέουσεν - Ίσως το βιβλίο της χρονιάς

Μέσα σε αυτό το πανηγύρι της ματαιοδοξίας που κατέληξε να είναι η λογοτεχνία φαντάζει κάπως παρήγορο να διαβάζεις ένα βιβλίο σαν της Τόβε Ντιτλέουσεν και με αυτό τον τρόπο να ξαναβρίσκεις το ευρωπαϊκό μυθιστόρημα στα καλύτερά του. Να θυμάσαι πώς ένιωσες κάποτε διαβάζοντας τον Άνταλ Σερμπ, τον Βασίλι Γκρόσμαν, τον Γιόζεφ Ροτ, την Νεμιρόβσκι, τον Μπουτζάτι και τον Γιάλμαρ Σέντεμπεργκ. Η Ντιτλέουσεν είναι πραγματικά σπουδαία μυθιστοριογράφος που γνωρίζει πώς να γράφει υψηλή λογοτεχνία από ταπεινά υλικά μιας καθημερινότητας κάνοντας μεγαλειωδώς απλές σκέψεις.

Η «Τριλογία της Κοπεγχάγης» περικλείει ένα εκρηκτικό μείγμα αναμνήσεων και εμπειριών που δεν διανοείται ο αναγνώστης προτού αιχμαλωτιστεί στην εθιστική ανάγνωση των σελίδων του βιβλίου. Η ανθρώπινη ζωή είναι στην ουσία μια μεγάλη αφήγηση χωρισμένη σε ενότητες. Αν αποφασίσεις να την διηγηθείς, όπως έκανε η Τόβε Ντιτλέουσεν, ακόμα και αν πρόκειται για τη δική σου ζωή, θα πρέπει να τηρήσεις αποστάσεις. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να ενδώσεις στον μελοδραματισμό, στη μεροληψία, στην υπερβολή. Να κάνεις τη δουλειά όπως ακριβώς η συγγραφέας από τη Δανία. Η ζωή έχει μια φυσικότητα ακόμα και στις πιο παράλογες και στις πιο τραγικές στιγμές της, γι αυτό και την αποδίδει με τέτοια ακρίβεια και σοφία το μυθιστόρημα.

Η Ντιτλέουσεν μετατρέπει σε λογοτεχνία κάθε εξομολογητική της πρόθεση κάθε υποτιθέμενο αυτοβιογραφικό στοιχείο και αυτό βέβαια δεν είναι κάτι αυτονόητο. Γνωρίζει καλά ότι το πρώτιστο μέλημά της, το καθήκον της, αν θέλετε, είναι να σταθεί απέναντι στον εαυτό της με την ιδιότητα της ξένης. Ορίζει ένα αφηγηματικό ρυθμό, το ύφος και την ουσία των λέξεων και δεν παρεκκλίνει ούτε στιγμή.

Η Κατερίνα Σχινά, έστω και έμμεσα από την αγγλική γλώσσα, συλλαμβάνει ακριβέστατα αυτό το πολύτιμο ύφος. Στην ουσία δεν μεταφράζει αλλά θεραπεύει επιτυχώς στη γλώσσα μας πιθανές κακώσεις και μικροτραυματισμούς της γλώσσας, αποκαθιστώντας σε μεγάλο βαθμό την απαράμιλλη τέχνη της Ντιτλέουσεν.

Δεν ξέρω αν η Δανέζα συγγραφέας αποτελεί κυρίαρχη επιρροή για συγγραφείς όπως η Ερνό ή η Φεράντε, σίγουρα όμως είναι πιο ισχυρή λογοτεχνική φωνή από κάθε άλλη που ακολούθησε το παράδειγμά της.

Το πρωί υπήρχε ελπίδα. Καθόταν σαν φευγαλέα λάμψη φωτός στα λεία μαύρα μαλλιά της μητέρας μου, που δεν τολμούσα ποτέ να τα αγγίξω…

Ο άνθρωπος είναι διαδοχικοί ρόλοι και η Ντιτλέουσεν μπαίνει σε καθέναν από αυτούς και καταφέρνει να τους παίξει με τον καλύτερο τρόπο.

^{Η Tove Ditlevsen γεννήθηκε το 1917 (αν και η ίδια, στην Παιδική ηλικία, αναφέρει ότι γεννήθηκε το 1918). Από τις σημαντικότερες μορφές της δανέζικης λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, εμφανίστηκε στα γράμματα το 1939 με μια ποιητική συλλογή-ορόσημο (Η ψυχή του κοριτσιού). Το 1976, σε ηλικία πενήντα οκτώ ετών, και μετά από μια δύσκολη ζωή με διαζύγια, ψυχολογικά προβλήματα και κλινικές αποτοξίνωσης, η Ditlevsen αυτοκτόνησε. Η παιδική της ηλικία στο Βέστερμπρο της Κοπεγχάγης, όπου μεγάλωσε, σε μια οικογένεια της εργατικής τάξης, επηρέασε το έργο της· η μεγάλη λογοτεχνική παραγωγή της, που περιλαμβάνει ποιήματα, μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια και άρθρα σε εφημερίδες, συχνά επικεντρώνεται σ’ εκείνο τον κόσμο, μιλώντας για τον έρωτα, τον γάμο, τη γραφή, το αλκοόλ, την ψυχική ασθένεια και τον θάνατο με ίσες δόσεις χιούμορ και μελαγχολίας. Αρκετά έργα της όπως τα Πρόσωπα (1968) και η Εξάρτηση, το τρίτο μέρος της Τριλογίας της Κοπεγχάγης (Εκδόσεις Πατάκη, 2023), αντλούν από τις εμπειρίες των επανειλημμένων νοσηλειών της σε ψυχιατρικές κλινικές. Απέσπασε πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων τις «Χρυσές Δάφνες» (1956), και αγαπήθηκε πολύ από τους αναγνώστες, προσφέροντας ένα μοναδικό πανόραμα της ζωής μιας γυναίκας δημιουργού τον 20ό αιώνα.}