«Το πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία» - Αριστούργημα στη σκιά του Οδυσσέα
Από τους Δουβλινέζους μέχρι το «Ξύπνημα του Φίνεγκαν» ο Τζέιμς Τζόις ακολούθησε το πρόσταγμα της μεγαλοφυίας με την πεποίθηση του υπνοβάτη.
Από τις εκδόσεις Πατάκη στην έγκυρη μετάφραση του Άρη Μπερλή.
Λένε συχνά, και έχουν δίκιο, πως για να κατανοήσεις καλύτερα τον «Οδυσσέα» του Τζόις πρέπει προηγουμένως να έχεις βαπτιστεί στα άγια νερά του «Πορτραίτου».
Ολυμπιακός: Τι πρέπει να αλλάξει ο Ζέλσον
Το «Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία» αποτελεί ένα μεγάλο βήμα πριν από το αριστούργημα, χωρίς να σημαίνει πως και αυτό δεν είναι ένα αριστούργημα.
Στο βιβλίο αυτό ο Τζόις αποκολλάται από τη συμβατική βεβαιότητα των «Δουβλινέζων», εγκαινιάζοντας εκείνο τον απίστευτο κύκλο παρωδίας που τον οδήγησε στο magnum opus. Δεν ξέρει κανείς τι να πρωτοθαυμάσει σε αυτό το εγχείρημα. Την πλούσια διακειμενικότητα που πηγάζει από μια υψηλή μόρφωση, την αισθητική των λέξεων, την ανάλαφρη βαρύτητα των νοημάτων, τη βαθιά κριτική διάθεση, τα υπέροχα τοπία της άγουρης νιότης, τον ρυθμό και την ψυχή των λέξεων;
Ο μνημειώδης χαρακτηρισμός του Henri Levin για τον «Οδυσσέα» ως «το μυθιστόρημα που έβαλε τέλος σε όλα τα μυθιστορήματα» θα έπρεπε κανονικά να συμπεριλάβει και το «Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία». Η εφηβεία του Στήβεν Δαίδαλου είναι μια αχανής επικράτεια που τα όριά της φτάνουν στην 16η Ιουνίου 1904, ημερομηνία στην οποία υποτίθεται πως εκτυλίσσεται το μικρό έπος του Δουβλίνου.
Ο Όργουελ σε ένα από τα δοκίμιά του για τη λογοτεχνία είχε εκτοξεύσει μια έμμεση μομφή στον πάπα του μοντερνισμού, γράφοντας:
«Κανένας δεν θα ήταν πια δυνατόν να έχει για μοναδικό σκοπό τη λογοτεχνία, όπως ο Τζέιμς Τζόις ή ο Χένρι Τζέιμς». Η συνέχεια δεν τον δικαίωσε, εκείνος καθηλώθηκε σε μια λογοτεχνική μετριότητα που δεν του επέτρεψε ποτέ να τολμήσει όσα ο Τζόις του «Πορτραίτου» ή του «Οδυσσέα».
«Το Πορτραίτο του Καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία» παραμένει ένα απολαυστικό κείμενο και η μετάφραση του Άρη Μπερλή είναι μια ευτυχής μετάγγιση στη γλώσσα μας, αποδεικνύοντας για μια ακόμα φορά πως κάποιοι μεταφραστές συνεισφέρουν πολύ περισσότερα από τους πεζογράφους μας στα ελληνικά γράμματα. Η ισορροπημένη αισθητική της έκδοσης με την καθαρή γραμματοσειρά και το ποιοτικό χαρτί προσθέτει δίχως άλλο στην αναγνωστική απόλαυση.
