Ρεαλισμός και Ιστορία

Ο όλεθρος της Ευρώπης στα χρόνια του Μεγάλου Πολέμου επίσπευσε όλες εκείνες τις διαδικασίες που οδήγησαν στην ρήξη της τέχνης με τον ρεαλισμό. Το θέμα αυτή της ρήξης φαίνεται πως δεν ήταν πια μόνο φορμαλιστικό. Ήταν συγχρόνως και ιδεολογικό. Στην ουσία όμως επανέφερε τη γνωστή διαμάχη μεταξύ μορφής και περιεχομένου.

Τα κοινά χαρακτηριστικά της εικαστικής δημιουργίας μεσοπολεμικά τουλάχιστον κινούνται ανάμεσα στην εξέγερση και στην απελπισία, τους δύο πόλους της ανθρώπινης ψυχολογίας που διαμόρφωσε η επίσημη Ιστορία της εποχής εκείνης. Μολονότι η Ιστορία αποτελούσε ανέκαθεν καθοριστικό παράγοντα εξελίξεων, στην περίπτωση της νέας εικαστικής πραγματικότητας θα λέγαμε άφοβα πως η Ιστορία κατόρθωσε με το μαστίγιο των τρομακτικών εντυπώσεων του πολέμου και της φρίκης να εκβιάσει τα νέα δεδομένα στην τέχνη.

Η νέα θέαση πραγμάτων από την τέχνη ισοδυναμεί με τη νέα αντίληψη του κόσμου, που καταλήγει σε ό,τι ονομάζουμε νεωτερικότητα. Φυσικά ο ρεαλισμός δεν εξέλειπε ούτε και η αναπαραστατική τέχνη. Κάθε ρήξη με τα ρεαλιστικά πρότυπα στην ουσία κρατά ζωντανό τον ρεαλισμό που επανέρχεται με κάθε ευκαιρία ως «επιστροφή στην τάξη».

Το βέβαιο είναι ότι θα πρέπει να επανεξετάσουμε τη νεωτερικότητα όχι πια ως φορμαλιστική συνθήκη αλλά ως μια γενική τάση που συνδέεται στενά με τις απρόβλεπτες, στο όριο του παραλόγου, εκφάνσεις της Ιστορίας.