Εμείς οι κληρονόμοι του Ντεκάρτ

Υπάρχει ένας νους που συνέλαβε σε αδρές εποχές τη σύγχρονη εποχή και οραματίστηκε μια φαρδιά λεωφόρο προς τον διαφωτισμό. Μπορεί να απαριθμούμε ένα σωρό ονόματα στον χώρο της φιλοσοφίας και των επιστημών αλλά γνωρίζουμε καλά ότι η σύγχρονη εποχή, όπως και αν την ορίσουμε χρονικά ή εννοιολογικά ξεκινά πάντοτε από τον Ρενέ Ντεκάρτ, τον αγαπημένο Καρτέσιο. Ο άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στον ορθό λόγο συνεχίζει να λάμπει σαν πυρσός που οδηγεί στα ευλογημένα μονοπάτια του ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Σήμερα οι θεωρίες του για τον κόσμο, τον άνθρωπο και τον Θεό φαντάζουν ίσως πρωτόγονες και απλοϊκές αλλά η παρουσία του σ’ ένα πολύ κρίσιμο χρονικό σημείο για τον ανθρώπινο πολιτισμό απεγκλώβισε το παγκόσμιο πνεύμα από ένα σωρό προκαταλήψεις και αγκυλώσεις του μακρινού παρελθόντος.

Στη λογοτεχνία ο Καρτέσιος έχει έναν παραπάνω λόγο, καθώς έγινε το ουσιαστικό θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε ο ρεαλισμός και το μυθιστόρημα. Ο Καρτέσιος δεν προσέφερε μόνο αξιωματικές θέσεις για τον κόσμο που μας περιβάλλει. Ορμώμενος από τον πυρήνα μιας νέας γεωμετρικής αντίληψης για τον Θεό και τον άνθρωπο διαμόρφωσε το ύφος και τη γλώσσα που ακολούθησαν όλοι οι μεγάλοι μυθιστοριογράφοι του 19^ου αιώνα. Η καρτεσιανή γλώσσα είναι το πολύτιμο εργαλείο με το οποίο εκφράστηκαν ο Μπαλζάκ, η Τζέιν Όστιν, ο Σταντάλ και ο Ντίκενς. Η Καρτεσιανή αφηγηματική εγκαινίασε την περιπέτεια του στοχασμού και των ιδεών στην σύγχρονη εποχή και με αυτή την έννοια ο Ντεκάρτ είναι για μας ό,τι ο Πλάτων για την αρχαιότητα.

Αν υποθέσουμε ότι το μυθιστόρημα ως δημιουργία διαπνέεται από την καρτεσιανή ραχοκοκαλιά και από την αρχή της αμφιβολίας για τη φαινομενική πραγματικότητα, όλοι όσοι συνεχίζουμε να αφηγούμαστε σε μεγάλη κλίμακα τη μικρή ιστορία του κόσμου, είμαστε κληρονόμοι του Ντεκάρτ ακολουθώντας λιγότερο ή περισσότερο το ύφος και τις αρχές που έθεσε εκείνος στο Λόγο περί της Μεθόδου και στους Μεταφυσικούς Στοχασμούς.