Εθνική Πινακοθήκη, νέα διεύθυνση, νέα προοπτική

Τις αρχές, τις καλλιτεχνικές προτάσεις αλλά και το συνολικό όραμα της διεύθυνσής της παρουσίασε η νέα διευθύντρια για την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, Συραγώ Τσιάρα.

Η συνέντευξη τύπου για την Εθνική Πινακοθήκη πραγματοποιήθηκε στο Αμφιθέατρο «Ίδρυμα Ωνάση» της Εθνικής Πινακοθήκης. Παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μενδώνη, και του Υφυπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, αρμόδιου για τον Σύγχρονο Πολιτισμό, Νικόλα Γιατρομανωλάκη, η κυρία Τσιάρα σκιαγράφησε το πολιτιστικό αλλά και το κοινωνικό αποτύπωμα που επιδιώκει εφεξής ο οργανισμός, σε ένα περιβάλλον όπου «η ερμηνεία της πολιτιστικής κληρονομιάς, η επικοινωνία με την κοινότητα τόσο σε αναλογικό όσο και σε ψηφιακό περιβάλλον, και η προώθηση της κριτικής σκέψης, σε συνδυασμό με τον διαμοιρασμό της γνώσης και την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, ανατροφοδοτούν και διευρύνουν τον ρόλο της Εθνικής Πινακοθήκης».

Η εκδήλωση ξεκίνησε με την προβολή ενός βίντεο που αναβίωσε τους κυριότερους σταθμούς στην ιστορία του ιδρύματος και αμέσως μετά τον λόγο πήρε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού: «Η Εθνική Πινακοθήκη έχει την απόλυτη υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Έχουμε όλοι απόλυτη συναίσθηση ότι η Πινακοθήκη σήμερα δεν έχει καμία σχέση με την Πινακοθήκη η οποία έκλεισε πριν από δώδεκα χρόνια περίπου, για να ξεκινήσει το έργο της αποκατάστασής της. Είναι ένα κτήριο το οποίο έχει πολύ περισσότερες ανάγκες, πολύ περισσότερες απαιτήσεις. Αυτό σημαίνει περισσότερα χρήματα, περισσότερη στήριξη, και αυτό είναι δεδομένο ότι θα υπάρχει. Από την άλλη πλευρά, όχι μόνο το κτήριο, αλλά και οι συλλογές, το έμψυχο δυναμικό της Πινακοθήκης, υπό την καθοδήγηση της Συραγώς, μπορούν να δημιουργήσουν τέτοια γεγονότα που και αυτά με τη σειρά τους να συμβάλουν όχι μόνο στην ανάδειξη και στην εξωστρέφεια της Πινακοθήκης, αλλά και στην ενίσχυση των απαραίτητων πόρων», επεσήμανε η κυρία Μενδώνη και πρόσθεσε:

«Κάποτε πίστευαν πολλοί –ανάμεσα σε αυτούς και πολλοί συνάδελφοί μας– ότι ο πολιτισμός δεν χρειάζεται πολλά χρήματα. Αυτό έχει αποδειχθεί ότι ήταν μια εντελώς εσφαλμένη προσέγγιση. Ο πολιτισμός χρειάζεται πόρους, χρειάζεται κάθε είδους πόρους, οικονομικούς, ανθρώπινους. Αυτοί οι πόροι έχει σημασία να είναι ανταποδοτικοί για τον ίδιο τον πολιτισμό. Τα χρήματα, τα οποία προέρχονται από τους εθνικούς πόρους του Υπουργείου Πολιτισμού, τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, τα οποία είναι στη διάθεσή μας, το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, το οποίο θα ξεκινήσει τους επόμενους μήνες, η Πινακοθήκη, σε κάθε περίπτωση, έχει το δικαίωμα, αλλά έχει και τη δυνατότητα να τα διεκδικήσει».

Ακολούθως, ο Υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, αρμόδιος για τον Σύγχρονο Πολιτισμό, καλωσόρισε στα νέα της καθήκοντα τη Συραγώ Τσιάρα, υπογραμμίζοντας τον κοινό στόχο ΥΠΠΟΑ – ΕΠΜΑΣ, που δεν είναι άλλος από το να πιάσουν μαζί το νήμα της συνέχειας της ιστορίας του φορέα, προχωρώντας σε μια ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση. Αυτό, εξήγησε, σημαίνει μέριμνα και παρεμβάσεις για τα «λίγο ξεχασμένα», όπως ανέφερε, Παραρτήματα της ΕΠΜΑΣ και τη Γλυπτοθήκη στο Γουδή, για το εκπαιδευτικό σκέλος, στο οποίο έδωσε μεγάλη βαρύτητα, αλλά και για τους βοηθητικούς χώρους, όπως το καφέ, το εστιατόριο και το πωλητήριο, που συνολικά διαμορφώνουν την ευρύτερη εμπειρία που αναμένει σήμερα ο επισκέπτης από ένα Μουσείο. Αναγνωρίζοντας ότι η Πινακοθήκη συνιστά τον «θεματοφύλακα της εικαστικής ιστορίας της χώρας», ο κ. Γιατρομανωλάκης δεσμεύτηκε κι αυτός με τη σειρά του το Υπουργείο να τροφοδοτεί την ΕΠΜΑΣ με τα απαραίτητα εργαλεία και εφόδια που θα επιτρέψουν στη νέα Διευθύντρια να αφοσιωθεί στις μεγάλες καλλιτεχνικές απαιτήσεις που προκύπτουν από ένα Μουσείο υψηλών προδιαγραφών, όπως είναι η Εθνική Πινακοθήκη σήμερα.

Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε η κυρία Συραγώ Τσιάρα, η οποία δεσμεύτηκε για Συμπερίληψη – Βιωσιμότητα – Κοινωνική Διαπερατότητα – Δημόσια Λογοδοσία – Διάκριση – Συνέργεια – Πολυφωνία στη λειτουργία του οργανισμού. Στη βάση των αρχών αυτών και αναγνωρίζοντας ότι η ΕΠΜΑΣ, με ηγετικό τον ρόλο της αείμνηστης Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, έχει καταφέρει, αν και υποστελεχωμένη, να είναι δημοφιλής και να διαθέτει πλέον τις υποδομές για να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες προκλήσεις και απαιτήσεις, έδωσε το στίγμα της μελλοντικής πορείας, αναφέροντας: «Καιρός να γίνει πιο ευαίσθητη περιβαλλοντικά, πλουραλιστική, ανοιχτή και συμπεριληπτική, να φέρει τις συλλογές και την ιστορία της σε γόνιμο διάλογο με τις σημερινές ανάγκες της κοινωνίας και τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης».

Στην κατεύθυνση της υλοποίησης του στόχου αυτού, η νέα Διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ εξήγησε ότι πλέον κάθε έκθεση θα πλαισιώνεται από δημόσιο πρόγραμμα δράσεων και εκδηλώσεων λόγου και τέχνης, καθώς και από εκπαιδευτικά προγράμματα για διαφορετικές κατηγορίες κοινού. Έμφαση, μάλιστα, θα δίνεται στη διατομεακότητα, με την προσέγγιση ζητημάτων μέσα από ποικίλες καλλιτεχνικές εκφάνσεις, όπως και στην ενίσχυση της διασύνδεσης της ΕΠΜΑΣ με την καλλιτεχνική και την επιστημονική κοινότητα διεθνώς.

Πάνω στους άξονες αυτούς, ξεδιπλώνοντας τον προγραμματισμό για τα έτη 2023-2024 καταρχάς σε ό,τι αφορά τις περιοδικές εκθέσεις, η κυρία Τσιάρα ανακοίνωσε αφενός την παράταση της έκθεσης «Κωνσταντίνος Παρθένης. Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του» μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2023, η οποία θα συνοδεύεται από επιστημονική συνάντηση αλλά και θεατρική παράσταση, αφετέρου την εισαγωγή έκθεσης με θέμα το «Αστικό Βίωμα» τις δεκαετίες 1950 – 1960 – 1970 στις εικαστικές τέχνες και στον κινηματογράφο, σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, η οποία θα εγκαινιαστεί την άνοιξη και θα διαρκέσει μέχρι τα τέλη του 2023.

Επιπλέον, από την άνοιξη και έως τα τέλη του 2024, με επίκεντρο τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και καθώς αυταρχικές και αντιδημοκρατικές δυνάμεις επανακάμπτουν απειλητικά στην Ευρώπη, η ΕΠΜΑΣ πρωταγωνιστεί και εγκαινιάζει μεγάλη διεθνή έκθεση με θέμα «τη Δημοκρατία και την Τέχνη στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία». Η έκθεση, για τις ανάγκες της οποίας έχει ήδη ξεκινήσει συνεργασία με μουσεία και ερευνητικά ιδρύματα στην Ισπανία και την Πορτογαλία, εξετάζει τις κοινές και διακριτές ιστορικές διαδρομές στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου για πρώτη φορά διεθνώς. Θα πλαισιωθεί από συνέδριο, εργαστήρια, παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές ντοκιμαντέρ και ταινιών μυθοπλασίας, δημόσιες συζητήσεις και άλλες δράσεις.

Ως προς τη μόνιμη συλλογή, η Συραγώ Τσιάρα μίλησε για τη σταδιακή εισαγωγή μιας αντίληψης που ενθαρρύνει τη διαφορετικότητα και τη συμπερίληψη, ενώ ενθέτει την ιστορική και βιωματική πρόσληψη της τέχνης με συγκεκριμένα προγράμματα, ανακοινώνοντας ότι τίθενται σε επαναλειτουργία η Γλυπτοθήκη στο Άλσος Στρατού, η Βιβλιοθήκη και το Αρχείο της ΕΠΜΑΣ, ενώ εγκαινιάζεται και η Αίθουσα Δυτικοευρωπαϊκής Τέχνης. Στην τελευταία θα παρουσιάζονται 47 έργα, για να συμπεριληφθεί εντός του 2023 –αφού προηγουμένως συντηρηθεί σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, σε διαδικασία ανοιχτή στο κοινό– και το έργο του Γάλλου ζωγράφου Charles-Louis-Lucien Muller «30ή Μαρτίου 1814». Επιπρόσθετα, υλοποιούνται από τη νέα Διεύθυνση δύο νέα προγράμματα, «Η Συλλογή ως Εργαστήριο» και ο «Ενδιάμεσος Χώρος», με εναλλαγή έργων και νέες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, που δίνουν το κίνητρο οι επισκέπτες να επανέρχονται, ενώ ταυτόχρονα δίνεται χώρος στη σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει με τις ιστορικές συλλογές.

Παράλληλα, υπηρετώντας τον στόχο η ΕΠΜΑΣ να μετεξελιχθεί σε έναν πολυδιάστατο, ζωντανό οργανισμό με τα μέλη του σε ουσιαστική αλληλεπίδραση, η κυρία Τσιάρα ανέπτυξε τον σχεδιασμό για ειδικές δράσεις σε όλα τα Παραρτήματα της Εθνικής Πινακοθήκης. Από την Κουμαντάρειο Πινακοθήκη στη Σπάρτη και το Μουσείο Καπράλου στην Αίγινα ως το Παράρτημα Ναυπλίου, το Παράρτημα Κέρκυρας και το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, η ΕΠΜΑΣ εντάσσει την τέχνη στην καθημερινότητα της κοινωνίας, διοργανώνοντας εκθέσεις, ημερίδες, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα που αφορούν όλους μας.

Ακριβώς πάνω σε αυτή τη λογική και προσδίδοντας ουσιαστικό περιεχόμενο στη διακήρυξη για μια Εθνική Πινακοθήκη όλων μας, σε κομβικό άξονα αναδεικνύεται η εκπαίδευση, στο πλαίσιο της οποίας, παράλληλα με δοκιμασμένες πρακτικές, όπως ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, εισάγονται προγράμματα κατάλληλα για παιδιά από 18 μηνών και πάνω, θεματικές ξεναγήσεις δύο Σάββατα τον μήνα, καθώς και ξεναγήσεις στα αγγλικά. Ξεχωριστή σημασία έχει δε το γεγονός ότι η ΕΠΜΑΣ θα συνεργαστεί με το Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες – Διαπολιτισμικό Κέντρο «Πυξίδα», συμβάλλοντας στη διαδικασία ένταξης των παιδιών και των οικογενειών τους στο νέο κοινωνικό τους περιβάλλον.

Έμφαση δόθηκε επίσης στο σκέλος της επικοινωνίας, με τις νέες δυνατότητες που θα παρέχονται μέσα από το ανανεωμένο site και άλλα εργαλεία, με την παραδοχή ότι το μέλλον των μουσείων εξαρτάται από την προσαρμοστικότητα, την επινοητικότητα και την ανάπτυξη νέων μοντέλων επικοινωνίας και λειτουργίας, όχι μόνο στο αναλογικό, αλλά και στο ψηφιακό περιβάλλον, με την κυρία Τσιάρα να υπογραμμίζει: «Από το άμεσο περιβάλλον, τη γειτονιά, την πόλη, τη χώρα μέχρι το διεθνές κοινό, με το οποίο μπορούμε σήμερα να συνομιλήσουμε με τα μέσα που μας προσφέρει η σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία, οι δυνατότητες είναι απεριόριστες».

Ορίζοντας την κουλτούρα της συνέργειας ως βασική προϋπόθεση βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας, η νέα Διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ μίλησε επιπλέον για τον στόχο της ενίσχυσης της συνεργασίας του ιδρύματος με πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συνοψίζοντας το όραμά της: «Η Εθνική Πινακοθήκη μας κατέχει κορυφαία θέση στην πολιτιστική ζωή του τόπου. Στο μέλλον μπορεί και πρέπει να αυξήσει την επιδραστικότητά της, αναλαμβάνοντας διεθνείς πρωτοβουλίες καλλιτεχνικών δράσεων και συνεργειών πάνω σε ευρύτερα κοινωνικά, θεσμικά και πολιτισμικά ζητήματα, αλλά και συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής».

Με τη λήξη της Συνέντευξης Τύπου οι δημοσιογράφοι ξεναγήθηκαν από τη Συραγώ Τσιάρα και τους επιμελητές της Εθνικής Πινακοθήκης στην Αίθουσα Δυτικοευρωπαϊκής Τέχνης, η οποία είναι πλέον επισκέψιμη από το κοινό, ενώ η εκδήλωση ολοκληρώθηκε στον νέο χώρο εστίασης της ΕΠΜΑΣ, ένα σημείο με προνομιακή θέα, που φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε meeting point της πόλης.