Τα 4 Σ της παγκόσμιας μουσικής

Ο Αυστροβετανός μουσικοκριτικός Χανς Κέλερ κατατάσσει τέσσερις συνθέτες ως κορυφαίους στην εποχή της νεωτερικότητας και αναφέρεται σε αυτούς ως τα τέσσερα Σ της μουσικής.

Οι συνθέτες αυτοί των οποίων το επίθετο αρχίζει από Σ είναι οι εξής: Σένμπεργκ, Στραβίνσκι, Σκαλκώτας και Σοστακόβιτς. Και οι τέσσερις συνεισέφεραν τα μέγιστα στην εξέλιξη της κλασικής μουσικής σ' έναν αιώνα, όπως ο εικοστός, που ομολογουμένως δεν ανήκει τόσο στο κλασικό μουσικό ιδίωμα. Παρόλα αυτά οι εν λόγω μουσικοσυνθέτες εισήγαγαν καινά δαιμόνια με τον δωδεκαφθογγισμό, την ανατροπή στον πρωταγωνιστικό ρόλο των οργάνων μέσα στην ορχήστρα, με την επιμειξία παροδοσιακών ήχων και φράσεων αλλά και με την προοδευτική ανάπτυξη της σοβαρής μουσικής σε περιοχές και χώρους που δεν είχε μέχρι τότε εξερευνήσει.

Ο Άρνολντ Σένμπεργκ έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη της σειραϊκής μουσικής. Ανέπτυξε τη μέθοδο της εξελικτικής ποικιλίας, με μουσικά μοτίβα που δεν κυριαρχούνται από κεντρική μελωδική ιδέα.

Ο Στραβίνσκι ήρθε στο προσκήνιο για να καταλύσει τη γλυκερή δικτατορία των εγχόρδων, για να τερματίσει τη σκληρή δουλεία των κρουστών, για να δώσει τη δική του ερμηνεία στη θέση των πνευστών μέσα στην κλασική ορχήστρα. Η Ρώσικη αυτή μεγαλοφυία αντιμετώπιζε τη συμφωνική ορχήστρα σαν σύνταγμα πεζικού μεταθέτοντας ρόλους που είχε παγιώσει η παράδοση της κλασικής μουσικής.

Ο δικός μας ο Σκαλκώτας έχει να επιδείξει ένα μεγάλο όγκο παραγωγής από ατονικά έργα αλλά και απλούστερα, τονικά και τροπικά έργα, όπως οι περίφημοι «36 Ελληνικοί Χοροί για ορχήστρα» και το λαϊκό μπαλέτο «Η Θάλασσα», που ενσωματώνουν στοιχεία της ελληνικής δημοτικής μουσικής με ένα τρόπο τελείως προσωπικό και πρωτοποριακό.

Ο Σοστακόβιτς, τέλος, κυριαρχείται από την τονικότητα και το ρομαντικό ιδίωμα, πολλά έργα του, ωστόσο, παρουσιάζουν και στοιχεία ατονικότητας και χρωματικότητας. Σε κάποια από τα τελευταία έργα του (για παράδειγμα το 12ο Κουαρτέτο) χρησιμοποίησε την τεχνική του σειραϊσμού.