Τουρκική κίνηση ματ στο Ναγκόρνο - Καραμπάχ; Πώς το Αζερμπαϊτζάν έκανε την Αρμενία να υποχωρήσει

Οι αρμενικές αυτονομιστικές δυνάμεις στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ συμφώνησαν την Τετάρτη να καταθέσουν τα όπλα τους μετά την αστραπιαία επίθεση του Αζερμπαϊτζάν.

Μεταξύ της αποδυναμωμένης θέσης της Μόσχας στον Καύκασο και της εξάρτησης της Δύσης από τους υδρογονάνθρακες, το Αζερμπαϊτζάν, με εμπλοκή της Τουρκίας, εκμεταλλεύτηκε το ευνοϊκό διεθνές πλαίσιο για να ολοκληρώσει μια αποστολή δεκαετιών για τον έλεγχο της αμφισβητούμενης περιοχής του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Μετά από περισσότερα από 30 χρόνια σύγκρουσης, η μάχη μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ μπορεί σύντομα να ολοκληρωθεί. Με το πρόσχημα μιας «αντιτρομοκρατικής επιχείρησης» μετά το θάνατο τεσσάρων στρατιωτών και δύο πολιτών, το Μπακού συνέχισε την Τρίτη τις προσπάθειές του να επαναφέρει τον έλεγχο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Οι Αρμένιοι αυτονομιστές -οι οποίοι κυβερνούν ως επί το πλείστον την αμφισβητούμενη περιοχή από το 1994- συμφώνησαν αμέσως την Τετάρτη να παραδώσουν τα όπλα τους μετά την αστραπιαία επίθεση του Μπακού, δείχνοντας ότι είναι ανοιχτοί σε συνομιλίες για την επανένταξη της αποσχισθείσας περιοχής στο Αζερμπαϊτζάν.

«Επιτεύχθηκε συμφωνία για την απόσυρση των εναπομεινάντων μονάδων και στρατιωτών των αρμενικών ενόπλων δυνάμεων... και για τη διάλυση και τον πλήρη αφοπλισμό των ένοπλων σχηματισμών του Στρατού Άμυνας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ», ανέφεραν σε ανακοίνωσή τους οι αρμενικές αυτονομιστικές αρχές του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Σύμφωνα με το France 24 η ανακοίνωση αυτή αποτελεί αποφασιστική νίκη για τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ, ο οποίος έχει θέσει ως προτεραιότητα την επανένωση της χώρας του. Διαχωρισμένος από την Αρμενία και προσαρτημένος στο Αζερμπαϊτζάν το 1921 από τον Στάλιν, ο κυρίως αρμενικός ορεινός θύλακας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ αποτελεί σημείο μόνιμης έντασης μεταξύ των δύο πρώην σοβιετικών δημοκρατιών μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.

Το 1991, η περιοχή αυτοανακηρύχθηκε ανεξάρτητη Δημοκρατία του Αρτσάχ, αλλά δεν αναγνωρίστηκε ποτέ από τη διεθνή κοινότητα. Στη συνέχεια, το 1994, η Αρμενία κέρδισε τον Πρώτο Πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, με αποτέλεσμα την de facto ανεξαρτησία της Δημοκρατίας του Αρτσάχ, την οποία το Αζερμπαϊτζάν αρνήθηκε να αποδεχθεί.

Χάρτης: Το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε στρατιωτική επιχείρηση κατά της αποσχισθείσας περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στις 19 Σεπτεμβρίου (πηγή: France 24)

Το Αζερμπαϊτζάν επανεξοπλίστηκε με τη βοήθεια της Τουρκίας

Στα χρόνια που μεσολάβησαν, τα πράγματα άλλαξαν, λέει ο Jean Radvanyi, γεωγράφος και ομότιμος καθηγητής στο Institut national des langues et civilisations orientales (INALCO). Χάρη στα σημαντικά έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, «το Μπακού εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση για να επανεξοπλιστεί, με την υποστήριξη συμμάχων όπως η Τουρκία, και η ισορροπία δυνάμεων συνέχισε να εξελίσσεται», λέει ο Radvanyi.

Αυτή η αντιστροφή του ρόλου έδωσε στο Αζερμπαϊτζάν την αυτοπεποίθηση να ξεκινήσει τον Δεύτερο Πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020, όπου οι δυνάμεις του Μπακού εξουδετέρωσαν τον αρμενικό στρατό.

Στον απόηχο αυτής της ήττας, η Αρμενία αναγκάστηκε να παραχωρήσει εδάφη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και γύρω από αυτό στο Αζερμπαϊτζάν. Η κατάπαυση του πυρός προέβλεπε την παρουσία 2.000 Ρώσων ειρηνευτικών δυνάμεων που είχαν ως αποστολή να εγγυηθούν την ασφάλεια των Αρμενίων, αλλά το μέτρο αυτό δεν κατάφερε να σταματήσει τις τακτικές ένοπλες αψιμαχίες στα σύνορα.

Εκμεταλλευόμενο τη διαιρεμένη Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε στη συνέχεια τη δεύτερη φάση του σχεδίου του: έναν πόλεμο φθοράς με σκοπό να αποκόψει τους περίπου 120.000 Αρμένιους του θύλακα. Παρά την παρουσία των Ρώσων ειρηνευτικών δυνάμεων, αρχής γενομένης από τον Δεκέμβριο του 2022, το Αζερμπαϊτζάν απέκλεισε τον διάδρομο Λατσίν, έναν στενό ορεινό δρόμο που συνδέει την Αρμενία με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Μόλις στις 18 Σεπτεμβρίου -μόλις μία ημέρα πριν από την επίθεση- τα φορτηγά του Ερυθρού Σταυρού που μετέφεραν τρόφιμα και φάρμακα απέκτησαν πρόσβαση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Η τουρκική υποστήριξη και η φθίνουσα επιρροή της Μόσχας στον Καύκασο

Τόσο στον πρώτο όσο και στον δεύτερο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το Αζερμπαϊτζάν έλαβε υποστήριξη από την Τουρκία.
Την Τρίτη, αξιωματούχος του τουρκικού υπουργείου Άμυνας δήλωσε ότι η χώρα χρησιμοποιεί «όλα τα μέσα», συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής εκπαίδευσης και του εκσυγχρονισμού, για να υποστηρίξει τον στενό σύμμαχό της Αζερμπαϊτζάν, αλλά δεν έπαιξε άμεσο ρόλο στη στρατιωτική επιχείρηση του Μπακού στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Η επιτυχία του Μπακού φαίνεται επίσης να είναι αποτέλεσμα της αποδυνάμωσης της περιφερειακής θέσης της Μόσχας. Η Ρωσία αγωνίζεται να διατηρήσει τον παραδοσιακό της ρόλο ως αστυνόμος του Καυκάσου από τότε που ξεκίνησε την επίθεσή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

«Από την πτώση της ΕΣΣΔ, η Ρωσία ήταν ο φύλακας της περιοχής, διατηρώντας ένα είδος status quo, αλλά η Μόσχα επικεντρώνεται στη σύγκρουση στην Ουκρανία, η οποία φαίνεται ότι απέχει πολύ από το να τελειώσει», λέει ο Lukas Aubin, συνεργάτης ερευνητής στο Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Υποθέσεων (IRIS).

Επιπλέον, η Ρωσία έχει γίνει πολύ πιο εξαρτημένη από το Αζερμπαϊτζάν. Η χώρα χρησιμεύει ως διάδρομος μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας, επιτρέποντας τη μεταφορά στρατιωτικών προμηθειών για τον πόλεμο στην Ουκρανία και είναι μία από τις χώρες που επιτρέπουν στη Ρωσία να παρακάμπτει τις δυτικές κυρώσεις

Τέλος, η υποστήριξη της Μόσχας προς την Αρμενία μειώνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια. Ο πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν, που εξελέγη το 2018, απομακρύνθηκε από τη Ρωσία και στράφηκε στη Δύση για εγγυήσεις ασφαλείας.
Για παράδειγμα, τον Νοέμβριο του 2022, ο Πασινιάν αρνήθηκε να υπογράψει την τελική δήλωση της συνόδου κορυφής του Οργανισμού Συλλογικής Συνθήκης Ασφάλειας (CSTO) υπό ρωσική ηγεσία, του οποίου μέλος είναι και το Αζερμπαϊτζάν. Αυτό σηματοδότησε την αυξανόμενη δυσαρέσκεια της Αρμενίας για την έλλειψη υποστήριξης της Μόσχας προς τη χώρα.

«Ο Πασινιάν ακολουθεί μια φιλοδυτική πολιτική, κάτι που δεν ήταν απαραίτητο στην αρχή, και το οποίο ενοχλεί τη Μόσχα», λέει ο Laurent Leylekian, ειδικός στον Νότιο Καύκασο και πολιτικός αναλυτής. «Η Αρμενία επικύρωσε την ιδρυτική συνθήκη του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για να προστατεύσει την αρμενική μειονότητα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ».

Η διαδικασία αυτή ξεκίνησε στα τέλη του 2022, αλλά τελείωσε, συμπτωματικά, λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση του εντάλματος σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τον Βλαντιμίρ Πούτιν - την ώρα που ο Πούτιν ήθελε να σπιλώσει την αξιοπιστία του ΔΠΔ, η Αρμενία το νομιμοποιούσε.

Έκτοτε, ο Πασινιάν έχει πολλαπλασιάσει τις πράξεις προκλητικότητας προς τον Ρώσο πρόεδρο. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, η Αρμενία ανακοίνωσε ανθρωπιστική βοήθεια προς την Ουκρανία και ανέλαβε κοινή στρατιωτική άσκηση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία ξεκίνησε στις 11 Σεπτεμβρίου. Σε απάντηση, η Μόσχα αντέδρασε καλώντας τον πρεσβευτή της Αρμενίας και καταγγέλλοντας τα μέτρα ως «μη φιλικά».

Τους Αρμένιους περιμένει ο θάνατος ή η εξορία

Η απάντηση της Δύσης δεν έχει ακόμη εκδηλωθεί. Αλλά και εδώ, το διεθνές πλαίσιο λειτουργεί υπέρ του Αζερμπαϊτζάν.

Τον Ιανουάριο, η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε μια μακρόπνοη συμφωνία εισαγωγής φυσικού αερίου με το Μπακού, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τις ρωσικές προμήθειες. Λίγους μήνες αργότερα, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ταξίδεψε στο Μπακού για να ανακοινώσει μια νέα συμφωνία για τον διπλασιασμό των εισαγωγών φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν.

Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στη Le Monde, περίπου πενήντα Γάλλοι νομοθέτες επέκριναν ένα σχέδιο που θα έθετε και πάλι τους Ευρωπαίους «σε μια κατάσταση νέας εξάρτησης από ένα κράτος με πολεμικές βλέψεις».

«Η Δύση ήταν πάντα μάλλον υποκριτική σε αυτό το θέμα, προτιμώντας να διαπραγματεύεται το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο με το Μπακού παρά να στηρίζει πραγματικά τους Αρμένιους», λέει ο Radvanyi.

Καθώς το Αζερμπαϊτζάν εισέρχεται τώρα στις διαπραγματεύσεις με τους Αρμένιους αυτονομιστές από μια θέση σημαντικής ισχύος, η ασυμμετρία ισχύος θα μπορούσε να σημάνει κίνδυνο τόσο για τους Αρμένιους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ όσο και για την ίδια την Αρμενία.

«Οι Αρμένιοι ηγέτες του αποσχιστικού Καραμπάχ αρνούνται εδώ και καιρό να αναγνωρίσουν ότι το έδαφος αυτό ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν», λέει ο Radvanyi, για τον οποίο η αλλαγή εξουσίας στο έδαφος θα μπορούσε να οδηγήσει σε «λύση» της μακροχρόνιας αντιπαράθεσης για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

«Ελπίζω ότι αυτή η λύση θα διασφαλίσει το καθεστώς των Αρμενίων του Καραμπάχ», προσθέτει.

Αλλά άλλοι εμπειρογνώμονες προβλέπουν πολύ πιο ζοφερά σενάρια. «Είναι ο θάνατος ή η εξορία που περιμένει τους Αρμένιους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, διότι είναι αδύνατο για έναν Αρμένιο να ζήσει σε μια χώρα όπου το ρατσιστικό αντι-αρμενικό μίσος είναι ο λόγος ύπαρξης», λέει ο Leylekian.

Μιλώντας ενώπιον του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ στη Γενεύη την Τετάρτη, ένας Αρμένιος πρέσβης προειδοποίησε για «διαφαινόμενη εθνοκάθαρση» στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

«Οι άμαχοι στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι παγιδευμένοι και δεν έχουν τρόπο να απομακρυνθούν, καθώς το Αζερμπαϊτζάν συνεχίζει να μπλοκάρει τη μοναδική γραμμή ζωής που συνδέει με την Αρμενία», είπε.

Μια άλλη ανησυχία σχετίζεται με την ακεραιότητα του αρμενικού εδάφους, καθώς το Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα μπορούσε να χάσει το ρόλο του ως ρυθμιστική ζώνη μεταξύ των δύο εχθρών του Καυκάσου.

«Υπάρχει κάθε λόγος να ανησυχούμε. Εάν αυτή η ρυθμιστική ζώνη εξαφανιστεί, οι φιλοδοξίες του Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσαν να είναι ακόμη πιο έντονες», λέει ο Aubin. «Χωρίς τη ρωσική υποστήριξη και την ειλικρινή και μαζική υποστήριξη από τη Δύση, είναι δύσκολο να δούμε τον αρμενικό στρατό να είναι σε θέση να αντισταθεί».

Σε αντίθεση με αυτό, ο προεδρικός σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Αζερμπαϊτζάν Χικμέτ Χατζίγιεφ δήλωσε την Τετάρτη ότι η χώρα στοχεύει στην «ειρηνική επανένταξη» των Αρμενίων που ζουν στην αυτονομιστική περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και ότι υποστηρίζει μια «διαδικασία εξομάλυνσης μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν».

Πηγή: ieidiseis.gr