Ρώσοι και Κινέζοι προελαύνουν στην Αφρική, με την Ουκρανία ως αντιπερισπασμό

Την ώρα που η Κίνα άρχιζε τις τελικές προετοιμασίες για την εναρκτήρια ειρηνευτική σύνοδο κορυφής στο Κέρας της Αφρικής στις 20-21 Ιουνίου στην Αιθιοπία, ο πρόεδρος της Αφρικανικής Ένωσης και πρόεδρος της Σενεγάλης Μακί Σαλ βρισκόταν στο Παρίσι και πίεζε τον Γάλλο ομόλογό του Εμανουέλ Μακρόν να χαλαρώσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας για να αποφευχθεί μια επισιτιστική κρίση στην ήπειρο.

Τα δυτικά κράτη ασχολούνται με την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, ενώ η Ρωσία όσο και η Κίνα προελαύνουν στην Αφρική, αξιοποιώντας μια ποικίλη στρατηγική, για να εμβαθύνουν τα συμφέροντα και την πρόσβασή τους εκεί προκαλώντας την ανησυχία των Ηνωμένων Πολιτειών και των Ευρωπαίων συμμάχων τους.

Μέχρι στιγμής, το 2022 έχει δει το Κρεμλίνο να αυξάνει θεαματικά τις δραστηριότητές του στο Μαλί ειδικότερα, με τους ύποπτους μισθοφόρους της ρωσικής ομάδας Wagner να κατηγορούνται για μια δραματική αύξηση των θυμάτων μεταξύ των αμάχων στον μακροχρόνιο πόλεμο στην περιοχή.

Η παγκόσμια αύξηση των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία έχει πλήξει σκληρά την Αφρική, με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να προσελκύει επίσης τον πρόεδρο της Αφρικανικής Ένωσης Μακί Σαλ σε μια επίσκεψη στο θέρετρο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας αυτόν τον μήνα όπου παρουσίασε το Κρεμλίνο ως λύση στο πρόβλημα - και όχι, όπως λένε τα δυτικά κράτη, ως αιτία.

Εν τω μεταξύ, η Κίνα συνέχισε την επί δεκαετία οικονομική και διπλωματική της εξόρμηση σε όλη την Αφρική, τοποθετώντας τον εαυτό της ως νέο ειρηνοποιό για τις μακροχρόνιες συγκρούσεις στην Αιθιοπία, το Σουδάν, τη Σομαλία και όχι μόνο. Αμερικανοί αξιωματούχοι υποψιάζονται επίσης ότι το Πεκίνο ελπίζει να ανοίξει μια αφρικανική στρατιωτική βάση στον Ατλαντικό για να συμπληρώσει την πρώτη του που βρίσκεται στο Τζιμπουτί.

Μιλώντας στην Επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων τον Μάρτιο, ο επικεφαλής της Διοίκησης Αφρικής του Πενταγώνου στρατηγός Στίβεν Τάουνσεντ δήλωσε ότι η Ισημερινή Γουινέα ήταν ο πιθανότερος τόπος εγκατάστασης μιας τέτοιας βάσης και ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν απροσδιόριστες ενέργειες για να "αποτρέψουν" ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Ο αμερικανικός στρατός έχει εντείνει την εκπαιδευτική του δραστηριότητα στην ήπειρο τα τελευταία χρόνια, με τις ασκήσεις African Lion που πραγματοποιούνται αυτόν τον μήνα στο Μαρόκο, την Τυνησία, τη Σενεγάλη και τη Γκάνα.

Η Κίνα πραγματοποιεί επίσης τη δική της διπλωματική επίθεση αυτόν τον μήνα, με τον επικεφαλής του υπουργείου Εξωτερικών της για την Αφρική Wu Peng να πραγματοποιεί περιοδεία σε πολλές χώρες στην ήπειρο, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Αφρικής, του Μαλάουι, της Τανζανίας, της Μπουρκίνα Φάσο και του Τόγκο. Θα επισκεφθεί επίσης τη Ζάμπια, όπου το Πεκίνο διαπραγματεύεται μια πιθανή αναδιάρθρωση διμερούς χρέους άνω των 6 δισ. δολαρίων.

Πολύπλοκη γεωπολιτική
Το γεγονός ότι τα αμερικανικά γυμνάσια λαμβάνουν χώρα στη Σενεγάλη, ακόμη και όταν ο ηγέτης της πιέζει για την άρση των κυρώσεων κατά της Μόσχας, αποτελεί υπενθύμιση του πόσο περίπλοκη γίνεται η αφρικανική γεωπολιτική, με τα έθνη να εμπλέκονται τόσο με τη Δύση όσο και με τους δυνητικούς εχθρούς της.

Η Κένυα, για παράδειγμα, παραμένει ένας σταθερός σύμμαχος της Δύσης και ένα από τα μόνα αφρικανικά έθνη που συμμετείχαν σε μια συνάντηση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για την Ουκρανία στο Ράμσταϊν της Γερμανίας τον Απρίλιο - αλλά είναι επίσης συνδιοργανωτής της συνόδου κορυφής της Κίνας στο Κέρας της Αφρικής.

Αυτή η συνάντηση αντιπροσωπεύει μια σημαντική αύξηση των φιλοδοξιών της διπλωματικής δέσμευσης της Κίνας στην ήπειρο, ξεπερνώντας την παραδοσιακή ρητορική της "μη επέμβασης" και τοποθετώντας την ως διαπραγματευτή. Τον Φεβρουάριο, το Πεκίνο διόρισε τον βετεράνο διπλωμάτη Xue Bing ως απεσταλμένο του στην περιοχή και έκτοτε πηγαινοέρχεται μεταξύ των πρωτευουσών της περιοχής.

Ακόμα και μια εβδομάδα πριν από την έναρξη, η πραγματική φιλοδοξία της συνόδου κορυφής παραμένει ασαφής. Το Πεκίνο αισθάνεται σαφώς ότι πρέπει να εμπλακεί βαθύτερα στην περιοχή στην οποία έχει πραγματοποιήσει τεράστιες επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας σιδηροδρομικής σύνδεσης από την Αιθιοπία στο Τζιμπουτί, λιμενικών και ενεργειακών συμφερόντων στο Σουδάν και όπου ορισμένες από τις τρέχουσες συγκρούσεις -ιδιαίτερα στην περιοχή Τίγκρεϊ της Αιθιοπίας- εμπλέκονται με τις ευρύτερες γεωπολιτικές εμπλοκές της Κίνας στη Μέση Ανατολή και πέραν αυτής.

Η Κίνα είναι ένας αυξανόμενος πάροχος όπλων σε πολλές κυβερνήσεις στην περιοχή, ενώ τα οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Wing Loong της έχουν επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες, χρησιμοποιηθεί από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για την υποστήριξη της Αιθιοπίας στο Τιγκράι, μια βίαιη εκστρατεία κατά των εξεγέρσεων, η οποία, σύμφωνα με ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει δει βομβαρδισμούς πολιτικών στόχων, αποκλεισμό τροφίμων και ιατρικής βοήθειας και πολλούς θανάτους.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία περιπλέκει τα πράγματα
Με την Κίνα να είναι επίσης ισχυρός υποστηρικτής του στρατιωτικού καθεστώτος του Σουδάν η Ουάσιγκτον και οι δυτικοί σύμμαχοί της λένε ότι ούτε η επιρροή της Μόσχας ούτε του Πεκίνου είναι καλή για την Αφρική και τους λαούς της. Στο Μαλί, τα Ηνωμένα Έθνη ανέφεραν δραματική αύξηση των θανάτων με την άφιξη των Ρώσων "συμβούλων" φέτος, που καλύπτουν το κενό που άφησε η απόσυρση των γαλλικών στρατευμάτων. Το αποτύπωμα της Ρωσίας στην Αφρική είναι πολύ ελαφρύτερο από εκείνο της Κίνας, αλλά το Μαλί υπήρξε φέτος μια σημαντική επιτυχία για το Κρεμλίνο και πιστεύεται ότι η Μόσχα ενισχύει επίσης την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ

Οι ανθρωπιστικές και οικονομικές κρίσεις που σχετίζονται με τις συγκρούσεις έχουν πλέον επιδεινωθεί δραματικά με τις διακοπές των παραδόσεων τροφίμων από τη Ρωσία και την Ουκρανία, δύο από τους μεγαλύτερους προμηθευτές της Αφρικής. Τα δυτικά κράτη και η Ουκρανία κατηγορούν τον de facto ρωσικό αποκλεισμό της Οδησσού και τις ρωσικές επιθέσεις στις ουκρανικές υποδομές για την παύση εκατομμυρίων τόνων τροφίμων, αλλά η Ρωσία αποδεικνύεται όλο και πιο επιτυχής στο να μεταθέτει την ευθύνη στις δυτικές κυρώσεις.

Για την Κίνα, η εκτίναξη των τιμών των τροφίμων αποδείχθηκε περισσότερο δίκοπο μαχαίρι - ωθώντας ορισμένους από τους οφειλέτες της βαθύτερα σε οικονομικά προβλήματα που έχουν ήδη προκληθεί από την πανδημία, με τη Ζάμπια να θεωρείται ευρέως ως το πρώτο από αυτά που θα μπορούσαν να είναι πολλά έθνη που παλεύουν με τις αποπληρωμές.

Όπως και με τη Σρι Λάνκα στην άλλη πλευρά του Ινδικού Ωκεανού, οι διαπραγματεύσεις για το χρέος της Ζάμπια παρακολουθούνται στενά από άλλους, με την Κίνα να θεωρείται νευρική λόγω της πιθανής δημιουργίας ενός προηγούμενου που θα μπορούσε να την αναγκάσει να διασώσει πολλά άλλα υπερχρεωμένα έθνη.

Η μεγαλύτερη εμπλοκή στην Αφρική μπορεί να επιφέρει τις δικές της νέες προκλήσεις τόσο για τη Μόσχα όσο και για το Πεκίνο, αλλά τώρα φαίνεται να είναι μια πρόκληση που αγκαλιάζουν και η Δύση δεν έχει ακόμη βρει μια στρατηγική για να ανταποκριθεί.

*Ο Peter Apps είναι συγγραφέας σε θέματα διεθνών σχέσεων, παγκοσμιοποίησης, συγκρούσεων και άλλων θεμάτων.

Πηγή: Reuters, capital.gr