Ποδοσφαιράκι: κοκορετσάδα, μάγκωμα και… αλητεία

Πολλά χρόνια πριν κάνουν την εμφάνισή τους τα e-games. Ένα παιχνίδι προσομοίωσης που απέκτησε φανατικούς λάτρεις. Έγινε μόδα, μαγκιά, μανία και εντέλει έχασε τη δημοτικότητά του έως ότου πρόσφατα, από τις κακόφημες και ενίοτε παράνομες λέσχες, «μετακόμισε» στα σαλόνια ως είδος πολυτελείας, με τη Louis Vuitton να παρουσιάζει το ποδοσφαιράκι «Le Baby». Ναι, αυτό το ποδοσφαιράκι με τους ξύλινους παίκτες σε… σούβλες που θυμίζουν πασχαλινό αρνί ή αν προτιμάτε σουβλάκι. Αυτό που σχεδόν όλοι οι σημερινοί πενηντάρηδες και λίγο μεγαλύτεροι ή μικρότεροι θα έχουν πιάσει κάποτε στα χέρια τους. Σίγουρα όχι σαν αυτό του γαλλικού οίκου που έχει δερμάτινη επένδυση και η τιμή του κυμαίνεται ανάμεσα στις 75.500 και τις 92.000 δολάρια. Αυτό στην πιο απλή και ενδεχομένως παρακμιακή μορφή του.

Πειραιάς: Το παζάρι πάει στου... Ρετσίνα - Η ιστορία του παλιού εργοστασίου

Αυτοί που το ανακάλυψαν

Το ποδοσφαιράκι έχει μακρά ιστορία σε χρόνια που οι σημερινοί νοσταλγοί του δεν είχαν ακόμα γεννηθεί και κουβαλά μια «μάχη» διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Όπως αυτό που πήρε ο Βρετανός Χάρολντ Σερλς Θόρτον το 1921, για το κουτί του με ξύλινους ποδοσφαιριστές σε ράβδους. Το αποκαλούσε «Foosball».

Το βελγικό περιοδικό «Le Soir Illustre» αναφέρει ότι ο Γάλλος μηχανικός της Σιτροέν, Λουσιέν Ρόζενγκαρντ, έφτιαξε ένα ποδοσφαιράκι το 1930 για να απασχολεί τα παιδιά του τους κρύους μήνες του χειμώνα. Ο Ρόζενγκαρντ θεωρείται μεταξύ άλλων ο εφευρέτης της μπροστινής κίνησης των αυτοκινήτων και των ζωνών ασφαλείας. Ονόμασε το παιχνίδι του «babyfoot».

Ο Αλεχάντρο Φινεστέρε κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας την επινόηση του επιτραπέζιου παιχνιδιού του «futbolín», στη Μαδρίτη, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου το 1937.

ΕΡΤ με τέσσερις ελληνικές σειρές και βλέψεις για Champions League και Europa League

Αυτός που σκέφτηκε το κέρμα

Το παιχνίδι έφτασε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1962 χάρη στο επιχειρηματικό δαιμόνιο του Λόρενς Πάτερσον από το Σινσινάτι του Οχάιο. Είναι αυτός που είχε την ιδέα το παιχνίδι να λειτουργεί με κέρματα.

Τα ποδοσφαιράκια του Πάτερσον κατασκευάζονταν στη Βαυαρία της Γερμανίας. Ο Πάτερσον πούλησε 4.000 από αυτά από το 1962 έως το 1965. Το franchise υπήρχε ήδη και εκτοξεύει τις πωλήσεις στις 10.000 μεταξύ 1967 και 1973. Το 1968 διοργανώνονται τα πρώτα τουρνουά. Το ποδοσφαιράκι είναι πλέον μόδα. Τη δεκαετία του 1970 στις ΗΠΑ κάθε μπαρ που σέβεται τον εαυτό του έχει τουλάχιστον ένα ποδοσφαιράκι. Το ίδιο συμβαίνει σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Το 2002 η Διεθνής Ομοσπονδία Επιτραπέζιου Ποδοσφαίρου (ITSF) ιδρύεται στη Γαλλία.

Τα τραγούδια έχουν Ιστορία: «Blowin in the Wind» του Bob Dylan (vid)

Παντού στην Ευρώπη

Άσχετα με τις εκδοχές για τον εφευρέτη του παιχνιδιού, το ποδοσφαιράκι αρχίζει να ακμάζει στην Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του ‘50. Στη Γαλλία υπάρχει σε όλα τα μπιστρό όπου το προωθεί η εταιρεία Σοσιετέ Μπονζινί που το κατασκευάζει. Πρόκειται για την εταιρεία που ίδρυσαν το 1927 ο Ιταλός ξυλουργός Ζοσέφ Μπονζινί και ο επίσης Ιταλός μηχανικός Μ. Σοπρανζί. Η εταιρεία Bonzini & Sopransi -Γενική Μηχανική και Βιομηχανική Ξυλουργική- κατασκευάζει παιχνίδια και το 1935 φτιάχνει το πρώτο επιτραπέζιο ποδοσφαιράκι της στα εργαστήρια του προαστίου του Παρισιού, Μπανιολέ. Η αλήθεια είναι ότι το συγκεκριμένο ποδοσφαιράκι θεωρήθηκε περισσότερο έπιπλο και λιγότερο παιχνίδι, όμως η αρχή είχε γίνει. Το 1960 το στέκι «Έξαγκον» στο Παρίσι είναι τόσο δημοφιλές που πηγαίνουν σε αυτό 250 χιλιάδες Παριζιάνοι τον μήνα για να παίξουν ποδοσφαιράκι.

Την ίδια εποχή το ποδοσφαιράκι υπάρχει σε όλες τις παμπ της Αγγλίας, ενώ στην Ισπανία κερδίζει χώρο γρήγορα και ως άθλημα με διάφορα τουρνουά. Στη Βαρκελώνη, δε, θεωρείται και σύμβολο αλητείας και αντικαθεστωτικής συνείδησης.

Στα σφαιριστήρια της Ελλάδας

Το δημοφιλές σε όλο τον κόσμο παιχνίδι κάνει την εμφάνισή του πολύ γρήγορα στην Ελλάδα. Ήδη από τη δεκαετία του ‘50 ανοίγουν τα πρώτα σφαιριστήρια και το βασικό παιχνίδι είναι το ποδοσφαιράκι. Συνήθως σε υπόγεια, ο χώρος αλλά και το ποδοσφαιράκι γίνονται συνώνυμα του τεντιμποϊσμού -όρος δημοφιλής τη συγκεκριμένη εποχή- και της αλητείας. Αυτή είναι η οπτική όσων μένουν μακριά από αυτά. Οι έφηβοι θαμώνες θεωρούν ότι επιδεικνύουν με την παρουσία τους στα υπόγεια, το τσιγάρο και φυσικά το ποδοσφαιράκι, μαγκιά, θάρρος απέναντι στην παρανομία και αμφισβήτηση προς όλα. Η είσοδος σε όσους είναι κάτω των 18 απαγορεύεται, αλλά αυτό ελάχιστα τηρείται. Όταν η αστυνομία εισβάλλει, ο τσιλιαδόρος έχει ενημερώσει από πριν και… ούτε γάτα ούτε ζημιά.

Η Δεξιά, η Αριστερά και η επταετία

Πολιτικά, το ποδοσφαιράκι δεν είναι αποδεκτό ούτε από τη Δεξιά αλλά ούτε και από την Αριστερά της εποχής. Για την πρώτη είναι ξεκάθαρο ότι ως παιχνίδι και κυρίως ως χώρος δεν ταιριάζει με τον καθωσπρεπισμό και τα ελληνορθόδοξο ήθος που η ίδια προωθεί. Για τη δεύτερη το ποδοσφαιράκι αποτελεί έναν δυτικό τρόπο διασκέδασης, ίσως και αμερικάνικο, και ως τέτοιο αντιμετωπίζεται φυσικά ως αμαρτωλό.

Η αλήθεια είναι ότι στους συγκεκριμένους χώρους δεν συντελείτο καμία επαναστατική πράξη ή ενέργεια αμφισβήτησης. Απλά επρόκειτο για έναν φτηνό σε γενικές γραμμές τρόπο διασκέδασης. Χαρακτηριστικό του παιχνιδιού ότι απευθυνόταν -ίσως και λόγω εποχής- στον αντρικό πληθυσμό. Σπάνιες οι περιπτώσεις που το… άβατο των χώρων καταπατήθηκε από κάποιες έφηβες.

Για τη χούντα, πάντως, ήταν χώροι επικίνδυνοι για τη χώρα και ίσως σε αυτούς κρύβονταν… κομμουνιστές. Στην ιστορία έμεινε η «Επιχείρηση ψαλίδι» στο Περιστέρι τον Ιανουάριο του 1970. Τότε, δεκάδες μακρυμάλληδες από τρία σφαιριστήρια σύρθηκαν στην Ασφάλεια κι εκεί, πέρα από τις καθιερωμένες σφαλιάρες, τους περίμενε το εξευτελιστικό κούρεμα με την ψιλή.

Κοκορετσάδες, μαγκώματα και… μπανιστήρια

Κλείνουμε αυτήν την… ωδή στο ποδοσφαιράκι με την αναφορά στους άγραφους κανόνες του. Όπως αυτός που έλεγε ότι η κοκορετσάδα απαγορεύεται αν δεν θες να σε πουν άσχετο. Κοκορετσάδα ίσον γρήγορη και συνεχής περιστροφή της ράβδου με τους παίκτες μέχρις ότου χτυπήσεις σε κάποιον από αυτούς το μπαλάκι.

Το γκολ πετύχαινε ο μεσαίος παίκτης της τριάδας των επιθετικών. Οι άλλοι δύο απλά έδιναν πάσες. Αν σκόραρες με αυτούς, τότε έκανε το λεγόμενο μπανιστήρι, που κι αυτό απαγορευόταν. Απαγορευόταν επίσης να σηκώσεις το γήπεδο, αν και με αυτό κινδύνευες να σε πετάξει έξω ο ιδιοκτήτης της λέσχης.

Το χαϊλάιτ όμως ενός αγώνα ήταν το μάγκωμα ή σφίξιμο. Ο επιθετικός μάγκωνε – σφήνωνε την μπάλα και, μετά από δευτερόλεπτα παύσης, με απίστευτη ταχύτητα την έστελνε στην αντίπαλη εστία. Το ίδιο μπορούσε να κάνει και αμυντικός. Ο ήχος της μπάλας, που κατέληγε στο βάθος της εστίας, μάλλον θα φαντάζει ακόμα και σήμερα απολαυστικός για τους νοσταλγούς του παιχνιδιού.