Euro 1960: Η δύσκολη «γέννα» μιας διοργάνωσης

Με αφορμή τη μεγάλη επέτειο, είχε προγραμματιστεί από την ΟΥΕΦΑ να διεξαχθεί η γιγαντωμένη, μετά από έξι δεκαετίες ζωής, διοργάνωση με πρωτοφανή τρόπο: σε δώδεκα στάδια ισάριθμων πόλεων από έντεκα διαφορετικά κράτη.

Ας όψεται, όμως, ο κορονοϊός, που τα 60 χρόνια της μεγαλύτερης διεθνούς διοργάνωσης αντιπροσωπευτικών συγκροτημάτων της Ευρώπης εορτάζονται με έναν χρόνο καθυστέρηση. Ωστόσο, όταν αυτή η διαδρομή στον χρόνο ξεκινούσε, ουδείς μπορούσε να φανταστεί ότι την σήμερον ημέραν θα συγκαταλεγόταν στις μεγαλύτερες αθλητικές διοργανώσεις της υφηλίου.

Κι αν ο εορτασμός της επετείου των 60 χρόνων πέρασε από... σαράντα (υγειονομικά) κύματα, η γέννηση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος αποδείχθηκε πολύ δυσκολότερη απ’ ό,τι θα φανταζόταν κανείς. Το εγχείρημα πρωταθλημάτων μεταξύ εθνικών ομάδων είχε ήδη ξεκινήσει σε άλλες ηπείρους, όχι όμως στην Ευρώπη. Τα πράγματα άλλαξαν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η ιδέα για ένα πρωτάθλημα μεταξύ των χωρών της γηραιάς ηπείρου άρχισε να ωριμάζει παράλληλα με εκείνη της Ενωμένης (οικονομικά αρχικά και πολιτικά εν συνεχεία) Ευρώπης.

Κατ’ αρχάς, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες και το Παγκόσμιο Κύπελλο, έτσι και αυτή η διοργάνωση ήταν γαλλικής έμπνευσης. Κάτι που έφτανε (και περίσσευε μάλλον...) για να αμφισβητηθεί a priori στην άλλη πλευρά της Μάγχης...

Οικογενειακή υπόθεση, ηχηρές απουσίες και 17 συμμετοχές

Εμπνευστής του εγχειρήματος ήταν ο Ανρί Ντελονέ, ο πρώτος γραμματέας της νεοσυσταθείσας (1954) ΟΥΕΦΑ (Union of European Football Associations - Ένωση Ευρωπαϊκών Ποδοσφαιρικών Ομοσπονδιών). Στην προσπάθειά του ο Ντελονέ είχε την υποστήριξη της κορυφαίας γαλλικής αθλητικής εφημερίδας, της «L’Equipe», όχι όμως και των ομοσπονδιών των μεγάλων ποδοσφαιρικά χωρών. Ο Ντελονέ είχε παρουσιάσει από το 1927 στη ΦΙΦΑ την πρότασή του για ένα τουρνουά με τη συμμετοχή όλων των ποδοσφαιρικών ενώσεων της Ευρώπης, όμως δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει την ιδέα του να υλοποιείται. Έφυγε από τη ζωή το 1955, δίνοντας τη σκυτάλη στον γιο του, Πιέρ Ντελονέ, ο οποίος από τη θέση του γενικού γραμματέα της ΟΥΕΦΑ κατάφερε να δώσει σάρκα και οστά στην ιδέα του πατέρα του λίγα χρόνια αργότερα.

Το πρώτο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, με την ονομασία Κύπελλο Εθνών «Ανρί Ντελονέ», προς τιμήν του εμπνευστή του, ξεκίνησε το 1958, με προκριματική φάση και δύο γύρους («16» και προημιτελικούς) να διεξάγονται με αγώνες διπλούς στις έδρες των χωρών που συμμετείχαν. Μόνο που ήταν 17 συνολικά, αφού σε αυτές δεν συμπεριλαμβάνονταν οι τέσσερις βρετανικές ομοσπονδίες (Αγγλία, Σκωτία, Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία), η παγκόσμια πρωταθλήτρια του 1954 Δυτική Γερμανία, η φιναλίστ του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1958 Σουηδία, η Ιταλία και η Ολλανδία.

Οι απόντες αναθεώρησαν τη στάση τους μετά τη μεγάλη επιτυχία και απήχηση που είχε στο ευρωπαϊκό φίλαθλο κοινό η διοργάνωση, τα τελικά της οποίας φιλοξενήθηκαν στη Γαλλία, στην πατρίδα του εμπνευστή του τουρνουά.

Ο σοβιετικός τίτλος και η άρνηση της Ισπανίας του Φράνκο να πάει στη Μόσχα

Οι ηχηρές απουσίες επέτρεψαν την κυριαρχία των Ανατολικοευρωπαίων, που επισφραγίστηκε με τον μοναδικό διεθνή τίτλο της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία είχε φύλακα-άγγελο κάτω από τα γκολπόστ της τον διαχρονικά κορυφαίο τερματοφύλακα στην Ιστορία του αθλήματος: τη «μαύρη αράχνη» Λεβ Γιασίν.

Εξάλλου, στη Μόσχα είχε δοθεί ο... κλότσος για «να γυρίσει, παραμύθι (ποδοσφαιρικό) ν’ αρχινήσει» με το παρθενικό ματς στα χρονικά του θεσμού: το ΕΣΣΔ - Ουγγαρία (3-1) για τους «16» στο «Λουζνίκι», ενώπιον 100.000 και πλέον θεατών. Στα προημιτελικά οι Σοβιετικοί είχαν περάσει άνευ αγώνων, αφού η Ισπανία, επί των ημερών Φράνκο, αρνήθηκε για πολιτικούς λόγους να μεταβεί στην ηγέτιδα χώρα του σιδηρού παραπετάσματος.

Το πανόραμα του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος εθνών του 1960

Προκριματική φάση (5/4/59 – 10/5/59)

Ιρλανδία – Τσεχοσλοβακία 2-0

Τσεχοσλοβακία – Ιρλανδία 4-0

Φάση των «16»

ΕΣΣΔ – Ουγγαρία (3-1, 1-0)

Γαλλία – Ελλάδα (7-1, 1-1)

Ρουμανία – Τουρκία (3-0, 0-2)

Νορβηγία – Αυστρία (0-1, 2-5)

Γιουγκοσλαβία – Βουλγαρία (2-0, 1-1)

Ανατ. Γερμανία – Πορτογαλία (0-2, 2-3)

Πολωνία – Ισπανία (2-4, 0-3)

Δανία – Τσεχοσλοβακία (2-2, 1-5)

Προημιτελικοί

Γαλλία – Αυστρία (5-2, 4--2)

Πορτογαλία – Γιουγκοσλαβία (2-1, 1-5)

Ρουμανία – Τσεχοσλοβακία (0-2, 0-3)

Ισπανία – ΕΣΣΔ (πρόκριση στα χαρτιά για τους Σοβιετικούς)

ΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ

ΗΜΙΤΕΛΙΚΟΙ

Γαλλία – Γιουγκοσλαβία 4-5 (6/7, «Παρκ ντε Πρενς», Παρίσι, θεατές 26.370): 12’ Βενσάν, 43’ ,62’ Ετ, 53’ Βισνιέσκι – 11’ Γκάλιτς, 55’ Ζάνετιτς, 75’ Κνεζ, 78΄, 79’ Γιέρκοβιτς

Τσεχοσλοβακία – ΕΣΣΔ 0-3 (6/7, «Βελοντρόμ», Μασσαλία, 25.184): 34’ ,56’, Ιβανόφ, 66’ Πονεντέλνικ

Αγώνας για την 3η θέση (9/7, «Βελοντρόμ», Μασσαλία, 9.438)

Τσεχοσλοβακία – Γαλλία 2-0: 58’ Μπούμπνικ, 88’ Πάβλοβιτς

ΤΕΛΙΚΟΣ (10/7, «Παρκ ντε Πρενς», Παρίσι, θεατές 17.966)

ΕΣΣΔ – Γιουγκοσλαβία 2-1 παρ. (1-1 κ.δ.): 49’ Μετρεβέλι, 113’ Πονεντέλνικ – 43’ Γκάλιτς