Το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου

Η αρχή του 1974 βρίσκει την Κύπρο στη δίνη δολοπλοκιών, συνωμοσιών, διχαστικών κηρυγμάτων, πολιτικών δολοφονιών και μηχανορραφιών ελληνικών και ξένων μυστικών υπηρεσιών. Οι σχέσεις της ελληνικής χούντας και ιδιαίτερα του ισχυρού άνδρα της, ταξιάρχου Δημητρίου Ιωαννίδη, με τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο ήταν ιδιαίτερα τεταμένες.

Η αφορμή για την επιτάχυνση των εξελίξεων δόθηκε την 1η Ιουλίου 1974, όταν το Υπουργικό Συμβούλιο της Κύπρου αποφάσισε τη μείωση της στρατιωτικής θητείας σε 14 μήνες και του περιορισμού των ελλαδιτών αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς. Την επομένη, 2 Ιουλίου, ο Μακάριος με επιστολή του προς τον Έλληνα ομόλογό του, στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη, κατηγόρησε την ελληνική κυβέρνηση για ανάμειξη στις εναντίον του συνωμοσίες και αξίωνε να ανακληθούν στην Ελλάδα 650 ελλαδίτες αξιωματικοί που υπηρετούσαν στην Εθνική Φρουρά της Κύπρου.

Την ίδια μέρα, σε σύσκεψη στο γραφείο του αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγού Μπονάνου, με τη συμμετοχή του Ιωαννίδη, αποφασίστηκε ότι το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου θα γινόταν τη Δευτέρα 15 Ιουλίου. Νωρίς το πρωί της Δευτέρας 15 Ιουλίου 1974 ο Μακάριος πήρε τον δρόμο της επιστροφής στο Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία από την εξοχική του κατοικία στο όρος Τρόοδος, όπου είχε περάσει το Σαββατοκύριακο.

Η πομπή του Μακαρίου πέρασε μπροστά από το στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς στην Κοκκινοτριμιθιά, όπου τα τανκς ζέσταιναν ήδη τις μηχανές τους για το επικείμενο πραξικόπημα. Η πομπή του Μακαρίου πέρασε ανενόχλητη από το σημείο εκείνο, χωρίς κάποιο από τα μέλη της συνοδείας του να παρατηρήσει κάτι ύποπτο.

Στις 08.15 τα πρώτα τεθωρακισμένα άρχισαν να βγαίνουν από τη βάση τους, με κατεύθυνση το Προεδρικό Μέγαρο. Παράλληλα, μία μοίρα καταδρομών διατάχθηκε να καταλάβει όλα τα επίκαιρα σημεία και τα δημόσια κτίρια. Το πολυαναμενόμενο πραξικόπημα είχε εκδηλωθεί με το σύνθημα «Ο Αλέξανδρος εισήλθε εις το νοσοκομείο». Την ώρα εκδήλωσης του πραξικοπήματος ο Μακάριος δεχόταν μια ομάδα ελληνοπαίδων από την Αίγυπτο. Κάποιο από τα παιδιά άκουσε τους πυροβολισμούς, αλλά ο Μακάριος τα καθησύχασε.

Όταν τα πυρά πύκνωσαν και το Προεδρικό Μέγαρο άρχισε να κανονιοβολείται από τα τεθωρακισμένα της Εθνικής Φρουράς, ο Μακάριος, αφού προστάτευσε πρώτα τους μικρούς του επισκέπτες, στη συνέχεια διέφυγε από τη μοναδική αφύλακτη δίοδο που υπήρχε στα δυτικά του Προεδρικού Μεγάρου. Με τη βοήθεια τριών σωματοφυλάκων του και ντυμένος με πολιτικά ρούχα ακολούθησε την κοίτη ενός παρακείμενου χειμάρρου και κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες έφτασε στη Μονή Κύκκου. Εκεί ξεκουράστηκε για λίγο και στη συνέχεια πήρε τον δρόμο για την Πάφο.

Μέχρι το μεσημέρι οι πραξικοπηματίες είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους σχεδόν ολόκληρη τη Λευκωσία, παρά την αντίδραση των πολιτοφυλάκων της ΕΔΕΚ του Βάσου Λυσαρίδη και του Εφεδρικού Στρατού, που αποτελούνταν αποκλειστικά από Ελληνοκυπρίους. Αμέσως άρχισαν να αναζητούν το πρόσωπο που θα αναλάμβανε την Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τελικά ο Γεωργίτσης κατέληξε στον δημοσιογράφο και παλαιό αγωνιστή της ΕΟΚΑ, Νίκο Σαμψών, μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες στην Ιστορία του Κύπρου.

Κι ενώ οι πραξικοπηματίες θεωρούσαν τον Μακάριο νεκρό και το ανακοίνωναν συνεχώς μέσω του ΡΙΚ, αυτός ήταν ζωντανός και απηύθυνε μήνυμα μέσω ενός αυτοσχέδιου ραδιοσταθμού της Πάφου:

«Ελληνικέ Κυπριακέ Λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποιος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος, τον οποίο συ εξέλεξες δια να είναι ο ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός. Είμαι ζωντανός. Και είμαι μαζί σου, συναγωνιστής και σημαιοφόρος εις τον κοινόν αγώνα. Το πραξικόπημα της χούντας απέτυχε. Εγώ ήμουν ο στόχος της και εγώ, εφόσον ζω, η Χούντα εις την Κύπρον δεν θα περάση. Η Χούντα απεφάσισε να καταστρέψη την Κύπρο. Να την διχοτομήση. Αλλά δεν θα το κατορθώση. Πρόβαλε παντοιοτρόπως αντίστασιν εις την Χούντα. Μη φοβηθής. Ενταχθήτε όλοι εις τα νομίμους δυνάμεις του κράτους. Η Χούντα δεν πρέπει να περάση και δεν θα περάση. Νυν υπέρ πάντων ο αγών!».

Μέχρι το πρωί της 16ης Ιουλίου όλη η Κύπρος βρισκόταν υπό τον έλεγχο των πραξικοπηματιών. Το τίμημα του πραξικοπήματος ήταν βαρύ. Οι νεκροί από την αδελφοκτόνα διαμάχη έφτασαν τους 450. Ο Μακάριος, αφού διανυκτέρευσε στο στρατόπεδο της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ στην Πάφο, επιβιβάστηκε σε αγγλικό στρατιωτικό αεροπλάνο και διαμέσου της Μάλτας έφτασε στο Λονδίνο.

ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ…

301 π.Χ.: Μάχη στην Ιψό της Φρυγίας, μεταξύ των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Αντίγονος και ο υιός του, Δημήτριος ο Πολιορκητής, ηττώνται από τις συνασπισμένες δυνάμεις του Σελεύκου, του Πτολεμαίου, του Κασσάνδρου και του Λυσιμάχου.

1892: Φοιτητικές ταραχές ξεσπούν στην Αθήνα λόγω της επιβολής διδάκτρων στο Πανεπιστήμιο από την κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη.

1913: Αρχίζει η τριήμερη μάχη της Τζουμαγιάς. Ο Ελληνικός Στρατός συνεχίζει τη θριαμβευτική του επέλαση βαθιά μέσα στο βουλγαρικό έδαφος. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αγωνίζεται στο Βουκουρέστι για την επίτευξη συμφέρουσας διεθνούς συμφωνίας, επειδή όμως οι αξιώσεις της Ελλάδας δεν ικανοποιούνται, συνεχίζονται παράλληλα οι πολεμικές επιχειρήσεις. Από το μέτωπο ο βασιλιάς Κωνσταντίνος δηλώνει «ανακωχή με τους Βούλγαρους θα κάνω στη Σόφια!».

1965: Η ελληνική κυβέρνηση καταργεί το μονοπώλιο μπίρας στην Ελλάδα που είχε η ΦΙΞ από το 1864.

2006: Αρχίζει τη λειτουργία του o ιστότοπος κοινωνικής δικτύωσης Twitter (νυν Χ).