Λιπώδης ιστός και ηλικία

Η αύξηση του λίπους του σώματος, η οποία οφείλεται στη μεγάλη ηλικία, η συσσώρευση λίπους στην κοιλιά και η έκτοπος εναπόθεση λίπους σχετίζονται με επιβλαβείς για την υγεία καταστάσεις. Το λίπος αποθηκεύεται στον λιπώδη ιστό, αλλά εντοπίζεται και σε μη λιπώδη όργανα, όπως οι μύες, το ήπαρ, το πάγκρεας, η καρδιά όπου μπορεί να εμφανίζεται σε φυσιολογικές ή παθολογικές καταστάσεις. Το λίπος αποτελεί το 80% του λιπώδους ιστού, ενώ το υπόλοιπο 20% αποτελείται από νερό, πρωτεΐνη, άλατα και βιταμίνες. Ο λιπώδης ιστός και η μάζα του λίπους διαφέρουν σχετικά με τα μεταβολικά τους χαρακτηριστικά. Το λίπος που περιβάλλει τα όργανα περιέχει μεγάλο αριθμό λιποκυττάρων, στηρίζει και προστατεύει τα όργανα από μηχανικές κρούσεις, είναι θερμομονωτικό και χρησιμεύει ως αποθήκη ενέργειας. Αντιστοιχεί στο 21% της μάζας του σώματος και στις γυναίκες είναι μεγαλύτερο.

Η σύσταση της μάζας του λίπους αποτελείται κυρίως από τριγλυκερίδια. Η ηλικία επηρεάζει τη σύσταση του λιπώδους ιστού, με συνέπεια την αύξηση στη μάζα του λίπους και στη διαφορετική κατανομή του με αύξηση στο σπλαχνικό και μείωση στον υποδόριο λιπώδη ιστό, καθώς και έκτοπη εναπόθεση του λίπους. Όλα αυτά είναι επιβλαβή για την υγεία των ηλικιωμένων επειδή συνδέονται με χρόνια, ύπουλη, χαμηλού βαθμού φλεγμονή.

Η γήρανση σχετίζεται με προοδευτική αύξηση της μάζας του λίπους, η οποία μεγιστοποιείται στα 65 χρόνια στους άνδρες και αργότερα στις γυναίκες. Η αύξηση του πάχους είναι ανεξάρτητη από τις μεταβολές του βάρους του σώματος λόγω της ταυτόχρονης απώλειας της μυϊκής μάζας που παρατηρείται με τη γήρανση, μια κατάσταση που ονομάζεται σαρκοπενία. Μπορεί δηλαδή κάποιος να διατηρεί το βάρος του από ηλικία 60-70 ετών, αλλά να έχει σημαντική αύξηση της μάζας του λίπους και ταυτόχρονα ίσου βάρους απώλεια μυϊκής μάζας. Η γήρανση σχετίζεται, επίσης, με ανακατανομή του λίπους στην περιοχή της μέσης, ανεξάρτητα των μεταβολών του βάρους.

Σε πρόσφατες μελέτες σε άτομα άνω των 70 ετών διαπιστώθηκε διήθηση λίπους γύρω και μέσα στις μυϊκές ίνες του μηρού. Το σπλαχνικό λίπος αυξάνεται, ενώ το υποδόριο στην κοιλιά, στους μηρούς και στις κνήμες ελαττώνεται. Η συσσώρευση του ενδοκοιλιακού λίπους ακόμα και χωρίς μεταβολή στο βάρος φαίνεται ότι επιμένει σε ηλικιωμένους και των δύο φύλων με σταθερό βάρος. Αρκετοί παράγοντες, εκτός της ηλικίας, επηρεάζουν τις μεταβολές της σύστασης του σώματος, όπως η μειωμένη φυσική δραστηριότητα, ορμονικοί παράγοντες, διατροφικοί και άλλοι. Η οφειλόμενη στην ηλικία κακή ρύθμιση του μεταβολισμού του λίπους στα υποδόρια λιποκύτταρα μπορεί να εξηγεί εν μέρει όχι μόνο την αύξηση στο σπλαχνικό λίπος αλλά και την εναπόθεση λίπους σε μη λιπώδεις ιστούς, όπως οι μύες, η καρδιά, το πάγκρεας και το ήπαρ. Η έκτοπη εναπόθεση τριγλυκεριδίων σε όργανα συμβάλλει στη λιποτοξικότητα και στη συστηματική δυσλειτουργία των οργάνων και είναι υπεύθυνη για τις επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη, της παχυσαρκίας και του θετικού ισοζυγίου θερμίδων. Η διήθηση των μυών με λίπος ονομάζεται μυοστεάτωση και σχετίζεται με μείωση της μυϊκής δύναμης και κινητικότητας σε αμφότερα τα φύλα των ηλικιωμένων. Η συσσώρευση λίπους στο πάγκρεας ενοχοποιείται για τη δημιουργία σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και σχετίζεται με την κοιλιακή παχυσαρκία. Σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις στην καρδιά, το ενδιαφέρον έχει επικεντρωθεί στο περικαρδιακό (πέριξ της καρδιάς) και ενδοκαρδιακό λίπος. Το ενδομυοκαρδιακό λίπος σχετίζεται με σοβαρές επιπτώσεις στην καρδιά λόγω πάχυνσης των τοιχωμάτων, υπερτροφία της καρδιάς, ισχαιμική νόσο των στεφανιαίων αγγείων και καρδιακή ανεπάρκεια. Η εναπόθεση λίπους στα νεφρά σχετίζεται με υπολειτουργία τους, χρόνια νεφρική νόσο, υπέρταση και έμμεσο καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Συμπερασματικά, η διαταραχή της ποιότητας και της κατανομής του λιπώδους ιστού, λόγω ηλικίας, ενοχοποιείται για κίνδυνο διαβήτη τύπου 2, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, καρδιαγγειακή νόσο και κάποιους τύπους καρκίνου.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά