Ταμπούρια: Η Ξυλοκερατέα του Πειραιά βαφτίστηκε από τον Καραϊσκάκη ή από έναν Καταλανό;

Τα Ταμπούρια είναι μεγάλη ιστορική συνοικία του Πειραιά και του Κερατσινίου που καταλαμβάνει σχεδόν ολόκληρο το ΒΔ τμήμα της πόλης του Πειραιά στα σύνορα με τη Νίκαια, και το ΒΑ τμήμα του Κερατσινίου στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα.

Τα Ταμπούρια είναι τουρκικής προέλευσης λέξη και σημαίνει πρόχειρο οχύρωμα ή χαράκωμα και πήραν το όνομα αυτό από τα πρόχειρα οχυρώματα (ταμπούρια) που κατασκεύασε εκεί το 1827 ο Γεώργιος Καραϊσκάκης για να αποκρούσει τον Κιουταχή κατά την εκστρατεία για την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Τούρκους.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας η περιοχή ήταν κατανεμημένη σε Τούρκους κτηματίες, οι οποίοι μετά την έναρξη της επανάστασης του 1821 προβλέποντας την κατάληξη και την απώλεια τους πούλησαν τα κτήματα τους σε αγρότες της Αττικής σε φθηνές τιμές. Στα κτήματα υπήρχαν εκτάσεις σε αφθονία με πολλές χαρουπιές γι' αυτό το 1830 η περιοχή ονομαζόταν Ξυλοκερατέα.

Στις 3 Μαρτίου 1827 ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ξεκινώντας από την Ελευσίνα κατέλαβε τις περιοχές του Κερατσινίου και της Δραπετσώνας, οχυρώθηκε στα Ταμπούρια και στον όρμο Φωρών και με την βοήθεια στολίσκου των νήσων απέκρουσε επίθεση 3000 πεζών και 480 ιππέων του Κιουταχή.

Το γεγονός αυτό διευκόλυνε πολύ τις επιχειρήσεις κατά των Τούρκων για την απελευθέρωση της Αθήνας και στάθηκε αιτία να μετονομαστεί η περιοχή από Ξυλοκερατέα σε Ταμπούρια.

Μια άλλη εκδοχή

Αυτή είναι η πιο διαδεδομένη εκδοχή για τα Ταμπούρια. Ο Δρ Αρχαιολογίας – Ιστορικός, Χάρης Κουτελάκης, αναφέρεται σε μια άλλη εκδοχή. Πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση ετυμολόγησης για τα Ταμπούρια.

«Κέντρο αυτής της περιοχής του Κερατσινίου είναι η θέση “Ταμπούρια”, με στρατηγική και κομβική σημασία από την αρχαιότητα λόγω της γεωλογικής διαμόρφωσης και της οδικής σύνδεσης με τα λιμάνια των Αλών και των Φωρών της Δραπετσώνας και του Πειραιά, γνωστή με αυτό το όνομα μέχρι σήμερα», αναφέρει ο Χάρης Κουτελάκης, ο οποίος αφού επισημαίνει την εκδοχή που προαναφέρθηκε, θέτει το εξής ερώτημα: «...γιατί μόνο αυτή η θέση σε όλο τον ελληνικό χώρο ονομάστηκε ταμπούρια, αφού αυτή η στρατιωτική τεχνική, δηλαδή τα ταμπούρια ως κυκλική ή ημικυκλική ξερολιθική κατασκευή μικρού ύψους σκεπασμένη με κλαριά, εφαρμοζόταν από τους αγωνιστές από την αρχή της ελληνικής Επανάστασης σε όλες τις περιπτώσεις μαχών στην στεριά, όπως στα Δερβενάκια, στους Μύλους, στο Βαλτέτσι, στην Αθήνα και παντού αλλού;».

Ο ίδιος θεωρεί ως πιο λογική εξήγηση την ακόλουθη: «Πιθανολογώ ότι επρόκειτο για εθνικό όνομα, δηλαδή όνομα που φανερώνει την καταγωγή του, όπως μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμε το Κρητικός, Πελοποννήσιος, Ζακυθηνός, Αξιώτης, Τηνιακός κ.α.π. ως κανονικά επίθετα... Ως τέτοιο λοιπόν υποδεικνύεται η περιοχή της Καταλωνίας της Ισπανίας, και άρα το επίθετο, “D’ Ampouria” το οποίο αφενός συνταυτίζεται με τα προτεινόμενα ιστορικά δεδομένα και αφετέρου σηματοδοτεί μια αρχαία ελληνική εμπορική αποικία στην Ισπανία, το Εμπορείον, μετατροπή της προφοράς του οποίου είναι η ισπανική λέξη “Ampouria”... ο Ken. Setton στο κεφ. IV του βιβλίου του (Setton) αναφέρει την άφιξη του Καταλανού “de Ampourias” στον Πειραιά με 5 γαλέρες προκειμένου να αντικαταστήσει στην αρχηγία του Καταλανικού κράτους Αθηνών – Θηβών τον απερχόμενο Roger Desalaux...».

Μια αν μη τι άλλο ενδιαφέρουσα νέα προσέγγιση ετυμολόγησης για τα Ταμπούρια.

• Η κεντρική φωτογραφία είναι «Το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη στην Καστέλα», πίνακας ζωγραφικής του Θεόδωρου Βρυζάκη. Φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.