Ποια ήταν η πραγματική Ψωροκώσταινα;
Το επώνυμο μιας Ελλάδας βουτηγμένης στη φτώχεια και στην ανυποληψία αποτέλεσε το παρατσούκλι ενός υπαρκτού προσώπου στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης.
Η Πανωραία Χατζηκώστα ήταν παντρεμένη με ένα πλούσιο έμπορο στις Κυδωνίες ( Αϊβαλί) κι είχε πέντε παιδιά. Όταν η πόλη ισοπεδώθηκε από τους Τούρκους εκείνη ως μόνη επιζήσασα από την οικογένειά της, κατέφυγε στα Ψαρά. Υπηρετώντας τον δάσκαλο Ακαδημίας των Κυδωνίων, τον Βενιαμίν τον Λέσβιο, έφτιαξε ξανά τη ζωή της. Με τον ίδιο άνθρωπο εγκαταστάθηκε αργότερα στο Ναύπλιο, αλλά μετά τον θάνατό του από τύφο ήρθαν τα δύσκολα, με την Πανωραία να κάνει τα πάντα για να επιβιώσει. Παρά την ανέχεια που την μάστιζε η γυναίκα αυτή που πολλοί την αποκαλούσαν περιπαικτικά «Ψαροκώσταινα» ή "Ψωροκώσταινα", προστάτευσε δεκάδες ορφανά, που τα συντηρούσε με το υστέρημά της.
Έγινε διάσημη στον έρανο για το πολιορκημένο Μεσολόγγι καθώς πρώτη εκείνη πρόσφερε ένα ασημένιο γρόσι κι ένα δαχτυλίδι λέγοντας: «Αυτά τα τιποτένια προσφέρω στο μαρτυρικό Μεσολόγγι». Ύστερα από αυτό πολλοί μιμήθηκαν τη χειρονομία της.
Υπάρχει η εκδοχή ότι αργότερα συνάντησε και τον Καποδίστρια, ο οποίος επιχείρησε να την ελεήσει. Εκείνη όχι μόνο δεν δέχτηκε την ελεημοσύνη του αλλά του έδωσε και τις οικονομίες της για την πατρίδα. Λέγεται πως αυτό συγκίνησε τον Καποδίστρια ο οποίος ζήτησε να της χορηγηθεί σύνταξη.
Σε κάποια συνεδρίαση της Εθνικής Συνέλευσης επί Καποδίστρια κάποιος παρομοίασε το Ελληνικό Δημόσιο με την Ψωροκώσταινα.
Ο συσχετισμός αυτός πέρασε έκτοτε στην Ιστορία.
