Βενέζης, Καμύ και Απολιθωμένο Δάσος

Είναι κάτι βραδιές που σημαδεύουν την ομορφιά μέσα μας, μεγαλώνοντας την καρδιά μας. Κάτι βραδιές που λαχταράμε, με ένα στιγμιότυπο, με μια φωτογραφία, να κρατήσουμε το ίχνος τους στη μνήμη μας, γιατί ούτως ή άλλως στην ψυχή μας έχει καταγραφεί με τρόπο ανεξίτηλο.
Μια τέτοια βραδιά έζησα πριν από λίγες μέρες –και νιώθω ευγνώμων γι’ αυτό – στο αμφιθέατρο του Μουσείου του Απολιθωμένου Δάσους, στο Σίγρι της Λέσβου. Ήταν μια βραδιά αφιερωμένη στον Αλμπέρ Καμύ που χαρακτήρισε το συγκεκριμένο τόπο «τόπο των Θεών», εκφράζοντας παράλληλα και την επιθυμία του κάποτε να ζούσε εκεί. Προσωπικά, σε αυτόν τον «τόπο των Θεών», γνώρισα ανθρώπους που μοιράζονται απλόχερα το θεϊκό κομμάτι της ανθρώπινης φύσης τους: την αγάπη και την αλήθειά τους.
Σκέφτηκα να κάνω αυτή την ανάρτηση σήμερα, γιατί σαν σήμερα το 1973, αφήνει την τελευταία του πνοή στην Αθήνα, ο Ηλίας Βενέζης. Ο Έλληνας συγγραφέας που το πραγματικό του όνομα ήταν Ηλίας Μέλος και που γεννήθηκε στις 4 Μαρτίου του 1904 στο Αϊβαλί, απέναντι από το Σίγρι.
Το 1922, κι ενώ η οικογένειά του ετοιμαζόταν να εγκαταλείψει οριστικά την Μικρά Ασία για να εγκατασταθεί στην Μυτιλήνη, ο Βενέζης αιχμαλωτίζεται και πηγαίνει στα εργατικά τάγματα. Τα όσα πέρασε στους 14 μήνες που ήταν αιχμάλωτος, τα περιγράφει ανάγλυφα, στο βιβλίο του «Το νούμερο 31328». «Το νούμερο 31328, πάνω στην σιδερένια πλάκα που φορούσε στο χέρι του και που του έσωσε την ζωή γιατί δήλωνε ότι ήταν κάποιος, ένα ανθρώπινο ον βαθιά στην Ανατολή της κακουχίας, ο πατέρας μου, δεν το αποχωρίστηκε ποτέ. Το ‘χε πάνω στο γραφείο του και το έπαιρνε μαζί του, όταν πήγαινε ταξίδι» Αυτά τα έχει πει η κόρη του Ηλία Βενέζη, η Άννα Βενέζη-Κοσμετάτου στην ιστορικό Ειρήνη Σαρίογλου.

Όσο για τον άνθρωπο που τον παρακίνησε να γράψει, τον κατονομάζει ο ίδιος ο συγγραφέας και πρόκειται για έναν επίσης μεγάλο, συνάδελφό του : «Ήταν η μέρα που γύριζα στη Μυτιλήνη από τα κάτεργα της Ανατολής. Η αποβάθρα ήταν γεμάτη κόσμο. Όλοι ήθελαν να μου σφίξουν το χέρι, να μου μιλήσουν, να με ρωτήσουν για τους δικούς τους, που είχαν μείνει στην απέναντι αιολική γη…
Τότε με πλησίασε ένας άγνωστος άνθρωπος, μου έσφιξε το χέρι και ακολούθησε ο εξής διάλογος:
-Τι σκοπεύεις να κάνεις τώρα;
-Να ξεχάσω! Είπα απλά
-Πρέπει να τα γράψεις όλα.
-Όλα; ρώτησα με αγωνία.
-Όλα. Άκου, είμαι κι εγώ λίγο συγγραφέας. Δημοσιεύω ένα μυθιστόρημα στην «Καμπάνα», μια καλή εφημερίδα. Όταν τελειώσω το δικό μου, κοίτα να έχεις έτοιμο το δικό σου…»
Το μυθιστόρημα που δημοσιευόταν στην «Καμπάνα», ήταν το « Η ζωή εν τάφω» και ο συγγραφέας που πίεζε τον Βενέζη να γράψει, ήταν, ο γεννημένος στη Λέσβο, Στρατής Μυριβήλης, διευθυντής της εν λόγω εφημερίδας.
Αλλά για να ξαναγυρίσουμε στον Βενέζη. Μέχρι το 1932, οπότε και πήρε μετάθεση για την Αθήνα, εργαζόταν στην Μυτιλήνη, στην Τράπεζα της Ελλάδας. Διώχθηκε για τις πολιτικές του ιδέες από τον νόμο του «Ιδιώνυμου» του δικτάτορα Μεταξά, ενώ κατά την διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη με την κατηγορία, ότι σε συγκέντρωση του προσωπικού της τράπεζας, μίλησε για ελευθερία.
Γι’ αυτήν την ελευθερία που αγωνίστηκε και τόσα έγραψε και ο Αλμπέρ Καμύ. Αγαπημένο το παρακάτω απόφθεγμά του:
« Η ελευθερία δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ευκαιρία για να γίνουμε καλύτεροι».