«Άλικο Γράμμα» και «Μόμπι Ντικ» τα δύο πρόσωπα της Αμερικανικής λογοτεχνίας

Είναι περίπου κανόνας κάθε μεγάλη πεζογραφική σχολή να διαμορφώνεται από δύο αντίθετους αφηγηματικούς κόσμους. Το παράδειγμα της Γαλλικής είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό, αν θεωρήσει κανείς ότι οι «Άθλιοι» του Ουγκό και η «Ανθρώπινη κωμωδία» του Μπαλζάκ αποτελούν δύο ξεχωριστές επικράτειες που αντιμάχονται η μια την άλλη.

Κάτι ανάλογο ισχύει και στην περίπτωση της Αμερικανικής λογοτεχνίας. Στα μέσα του 19ου αιώνα δύο συγγραφείς συντάσσουν ο καθένας με το δικό του τρόπο τον καταστατικό χάρτη της πεζογραφίας πέρα από τον Ατλαντικό. Ο Χέρμαν Μέλβιλ γράφει τον «Μόμπι Ντικ» και ο Ναθάνιελ Χόθορν το «Άλικο γράμμα», έργα διαφορετικής αφηγηματικής φιλοσοφίας.

Λέμε συχνά ότι η λογοτεχνία ξεκινά πάντα από το σημείο μηδέν, καθώς ο συγγραφέας καλείται να γεμίσει μια λευκή σελίδα. Στην πραγματικότητα, ένα μεγάλο μέρος από όσα γράφει είναι προαποφασισμένα και εξαρτώνται εν πολλοίς από το χαρακτήρα του, τις εμπειρίες, τις αξίες και την ευφυία του.

Υπάρχουν δύο βασικοί δρόμοι στην μυθοπλασία. Ο πρώτος, ο πιο εύκολος, είναι ο μονοφωνικός, ο καταγγελτικός, όπου ο συγγραφέας ακολουθεί μια μανιχαϊστική τακτική, διαχωρίζοντας το καλό και το κακό. Ο δεύτερος, ο δυσκολότερος, είναι και ο πιο... λογοτεχνικός. Στοχεύει απευθείας στην ανθρώπινη φύση με όλες τις αντιφάσεις της και τις πολυπλοκότητες, και επιχειρεί να την φωτίσει με βασικά εργαλεία την ειρωνεία και τη μεταφορά.

Στην Αμερικανική λογοτεχνία εντοπίζει κανείς πότε τη μία πότε την άλλη. Το καταγγελτικό όραμα του Χόθορν το βρίσκει κανείς στα πεζά του Στάινμπεκ ή του Κάλντγουελ και μεταπολεμικά στον Τζον Ντος Πάσος και σε κάποια έργα του Ροθ, στην Τόνι Μόρισον, στον Τρούμαν Καπότε και στον Κόρμακ Μακ Κάρθι.

Το υδατογράφημα του Μόμπι Ντικ, αντίθετα, απείρως πιο μεταφορικό και λογοτεχνικό, το διακρίνουμε στον Φιτζέραλντ, στον Φόκνερ, στον Μπέλοου, στον Πίντσον, στη Μακ Κάλερς, και κατά περίσταση στον Ροθ και στον Απντάικ.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι συγγραφείς όπως ο Ροθ και ο Απντάικ αλλά και ο πολύς Σολ Μπέλοου στις καλύτερες στιγμές τους γράφουν από την όχθη του Μέλβιλ, στις λιγότερο καλές επιλέγουν να συνταχθούν με τον φανερά καταγγελτικό και μονοδιάστατο Χόθορν.