Ο Μπερξόν αναζητά τον χαμένο χρόνο του Προυστ

«Αναγκαστικά εκφραζόμαστε με λέξεις και τις περιισσότερες φορές, σκεπτόμαστε μέσα στο χώρο», γράφει ο Μπερξόν στην εισαγωγή του έργου του τα «Άμεσα δεδομένα της συνείδησης» (εκδόσεις Καστανιώτη, μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης)

Είναι ο φιλόσοφος που χειρίζεται με περίτεχνο τρόπο τη γλώσσα στην προσπάθειά του να εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ψυχολογία του ανθρώπου και εναλλάσσεται η ψυχική του διάθεση. Είναι όμως και ο συστηματικός ερευνητής της ανθρώπινης συνείδησης αλλά και της αίσθησης του χρόνου, της διάρκειας και της ελευθερίας ως συνειδητής επιλογής.

Στα χρόνια της ωριμότητάς του ο Μπερξόν βρίσκεται στην επικράτεια του Προυστ, και χωρίς ίσως ο ίδιος να το αντιλαμβάνεται πασχίζει να δώσει απαντήσεις στο μυστήριο του χαμένου χρόνου, και σε όσα φιλοσοφικά ερωτήματα εγείρει η τέταρτη διάσταση στη συνείδηση του ανθρώπου.

Όταν περπατώ για πρώτη φορά μέσα στην πόλη που θα κατοικήσω, ό,τι με περιβάλλει μου αφήνει μια εντύπωση που αναμένεται να διαρκέσει και συνάμα μια εντύπωση ακατάπαυστα μεταβαλλόμενη. Κάθε φορά βλέπω τα ίδια σπίτια κι επειδή γνωρίζω πως πρόκειται για τα ίδια αντικείμενα, τα κατονομάζω σταθερά με το ίδιο όνομα και φαντάζομαι ότι μου εμφανίζονται πάντα με τον ίδιο τρόπο. Εντούτοις αν θυμηθώ ύστερα από κάποια χρόνια την εντύπωση που είχα στην αρχή, ξαφνιάζομαι για την αλλόκοτη, ανεξήγητη, και προπάντων ανέκφραστη αλλαγή που συντελέστηκε. Φαίνεται πως τα αντικείμενα αυτά, που το εγώ μου συνεχώς αντιλαμβάνεται και το πνεύμα μου αδιάκοπα επεξεργάζεται, τελικά κάτι δανείστηκαν από τη συνειδητή μου ύπαρξη. Έζησαν όπως κι εγώ και γέρασαν όπως κι εγώ.

Ζώντας σε μια εποχή που ένας μεγάλος συγγραφέας όπως ο Προυστ συνθέτει ένα τόσο φιλόδοξο μυθιστόρημα είναι αδύνατον να μην συμπεριληφθείς ως διανοητής. Ο Μπερξόν καταλήγει να είναι ο ερμηνευτής του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», δίνοντας μια μεταφυσική διάσταση τόσο στον ίδιο τον χρόνο όσο και στον τρόπο που τον αντιλαμβάνεται και τον βιώνει η συνείδηση του ανθρώπου. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο παραμέτρους περιέχονται όλα τα άλλα: Ο χώρος, τα αντικείμενα, οι άνθρωποι και η καθημερινότητα.