Ο Ιβάν Ίλιτς πεθαίνει για όλους εμάς

Όταν ο Λέων Τολστόι δημοσίευε την περίφημη νουβέλα του «Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς» είχε ήδη γράψει τα δύο μείζονα μυθιστορήματα «Άννα Καρένινα» και «Πόλεμος και Ειρήνη» χάρις στα οποία θα έμενε στην Ιστορία ως ο κορυφαίος μυθιστοριογράφος.

Και η αλήθεια είναι ότι το θέμα του θανάτου και όλων των αντιλήψεων που τον ακολουθούν ο Τολστόι το είχε μελετήσει εξαντλητικά στα ογκώδη βιβλία του. Αλλά ο θάνατος είναι ένα ζήτημα με το οποίο κανείς ποτέ δεν τελειώνει. Ακόμα κι αν όπως, λέει ο Χάιντεγκερ, επιμένουμε να ζούμε τόσο αναυθεντικά, για να ξεχνάμε το αναπόφευκτο τέλος μας, τίποτα δεν αλλάζει.

Ο Ιβάν Ίλιτς είναι ο νέος Χριστός του ρεαλισμού, ο Χριστός του μυθιστορήματος, ένας συνηθισμένος άνθρωπος με τα καλά του και τα κακά του, με όνειρα και απέριττη φιλοδοξία, με έπαρση, με ευαισθησίες, με λαχτάρα για ζωή, για αναγνώριση, για το μικρό μερίδιο της δόξας που αναλογεί σε όλους μας. Εγκλωβισμένος σε έναν ανεξήγητο πόνο σε μια ανεξακρίβωτη αρρώστια ζει τον δικό του Γολγοθά πριν πνεύσει τα λοίσθια.

Ο Ιβάν Ίλιτς πεθαίνει για όλους εμάς και ο δημιουργός του υπόσχεται ότι θα είναι ο τελευταίος θάνατος στη γη. Στις σελίδες του βιβλίου ο άτυχος δικαστής ανασταίνεται κατά στιγμές, καθώς ο Τολστόι αφηγείται αναδρομικά τη ζωή του. Όλα λίγο-πολύ θυμίζουν το θείο πάθος αλλά δεν είναι το ίδιο.

Ο Χάιντεγκερ στο εμπνευσμένο του έργο «Είναι και Χρόνος» αποκρυπτογραφεί μια καθημερινή ρήση, «Όλοι μια μέρα θα πεθάνουμε». Εξηγεί ότι με ένα τέχνασμα της λογικής εξαιρούμε κάθε φορά τον εαυτό μας. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να αναλύσει κανείς τον «Θάνατο του Ιβάν Ίλιτς».

Ο άνθρωπος υπάρχει και η ύπαρξη είναι βάσανο, σε αντίθεση με την ουσία που είναι κάτι σταθερό, αμετάβλητο και διόλου ευάλωτο.

Ο Ιβάν Ίλιτς πεθαίνει για όλους εμάς, παύει να υπάρχει εκείνος, και το τέλος του διασφαλίζει τη συνέχεια της ύπαρξής μας, ή έτσι νομίζουμε. Σε ευχαριστούμε, Ιβάν Ίλιτς που πεθαίνεις για μας!