Η Αμερική του Κάφκα

Αν δεχτούμε πως όλο το έργο του Φραντς Κάφκα αναπαράγεται σε συνθήκες κλειστοφοβίας, τότε η «Αμερική» είναι η ελευθερία του.

Ο χαρισματικός γερμανόφωνος Εβραίος της Πράγας που αναδείχθηκε σε Μεσσία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, φαίνεται πως βρήκε στην απεραντοσύνη της Αμερικής τη μυθιστορηματική διαδρομή της ανεμελιάς και της ανεξαρτησίας.

Ο Καρλ Ρόσμαν, θύμα της ειρωνείας της μοίρας, εξόριστος στον Θαυμαστό Νέο Κόσμο γίνεται το πειραματόζωο των ορέξεων και των επινοήσεων του δημιουργου του. Είναι επί της ουσίας πιο... Κάφκα από τον Γιόζεφ Κ. ή από τον Γκρέγκορ Σάμσα. Θα χρειαστεί το αφηγηματικό θράσος του ίδιου του Κάφκα που θέλει να φαντάζεται την Αμερική καταπώς τον βολεύει, για να γεννηθεί αυτό το άναρχο και αταξινόμητο μυθιστόρημα, το οποίο ορισμένοι θεωρούν κακώς αδύναμο κρίκο στο μυθιστορηματικό του τρίπτυχο.

Για να εκτιμήσουμε σωστά την «Αμερική» θα πρέπει να θυμόμαστε πως κάθε συγγραφέας χρειάζεται την ελευθερία του και ο Κάφκα περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον. Ας συνυπολογίσουμε επίσης πως αυτός που δικαίως θεωρείται ως ο πιο επιδραστικός συγγραφέας του 20ου αιώνα, δημιουργεί ένα κόσμο που για τον ίδιο είναι άγνωστος και τον κάνει χωρίς πραγματολογικούς ενδοιασμούς.

Η «Αμερική» του Κάφκα είναι η Αλεξάνδρεια του Καβάφη, μια γεωγραφική συνθήκη δικής του επινόησης, μόνο που στην περίπτωση του Έλληνα ποιητή η πραγματική πόλη είναι απολύτως οικεία στον ίδιο, σε αντίθεση με τον Τσέχο συγγραφέα, που συλλαμβάνει μια ολόκληρη χώρα, φτιαγμένη από καρτ ποστάλ της εποχής.

Ο Καρλ Ρόσμαν είναι ένας εξόριστος στη γη της Επαγγελίας, όπου ο πυρσός στο Άγαλμα της Ελευθερίας μετατρέπεται σε ξίφος και το Σαν Φρανσίσκο τοποθετείται στην αντίθετη πλευρά από αυτή στην οποία βρίσκεται. Όμως όλα αυτά δεν έχουν και τόση σημασία μπροστά στο ροκ οικοδόμημα που υψώνει ο Κάφκα μπροστά στα μάτια μας - σ' ένα ροκ οικοδόμημα όπου όλα ή σχεδόν όλα συμβαίνουν σε βάρος της λογικής ακολουθίας των πραγμάτων. Γιατί εδώ ο Κάφκα, πάντα αντιεξουσιαστής, εκδηλώνει τη διαμαρτυρία του όχι απέναντι σε ένα κοινωνικό σύστημα ή στη τρισκατάρατη γραφειοκρατία αλλά απέναντι στον ίδιο τον Θεό και σε αυτό που μας αρέσει να αποκαλούμε μοίρα.

Ο Κάφκα συμμαχεί με τις σκοτεινές δυνάμεις του πεπρωμένου εξυφαίνοντας μια συνωμοσία εις βάρος του ήρωά του έτσι ώστε ο Καρλ Ρόσμαν να γίνει στο τέλος αυτό που ο δημιουργός του έθεσε ως αρχικό τίτλο του βιβλίου: Ένας «αγνοούμενος»!