Ο Ντεγκά και η «αισθητική της κλειδαρότρυπας»
Μην κατατάσσετε τον Εντγκάρ Ντεγκά στους ιμπρεσιονιστές, γιατί δεν τον ενδιέφεραν ποτέ τα τοπία και η ζωή στο ύπαιθρο.
Ζωγράφος της «τεχνητής ζωής» ο Εντγκάρ Ντεγκά έπληττε αφόρητα με τα υγιή και... αθώα τοπία ενός Ρενουάρ ή ενός Μονέ. Προτιμούσε τη φτηνή νυχτερινή πραγματικότητα των μισοφωτισμένων δρόμων και των καφενείων.
«Ο Εντγκάρ Ντεγκά είναι ερωτευμένος με τη σύγχρονη ζωή» έγραφε για αυτόν ο Εντμόν ντε Γκονκούρ. Ο Ντεγκά ήταν ερωτευμένος με όλες αυτές τις ανέμελες χορεύτριες του μπαλέτου αλλά και με τις ανύποπτες και αποκαμωμένες πλύστρες του.
«Το γυμνό», έλεγε ο Γάλλος ζωγράφος, «έχει περιοριστεί μέχρι σήμερα σε στάσεις που προεξοφλούν την ύπαρξη παρατηρητών. Τα δικά μου μοντέλα, όμως, είναι απλές γυναίκες που ενδιαφέρονται μονάχα για τον εαυτό τους και για τη ζωή τους. Είναι σαν να τις κοιτάς από την κλειδαρότρυπα». Με αυτή η «αισθητική της κλειδαρότρυπας» προσεγγίζει όσο κανείς άλλος την ωμή και αδιαμεσολάβητη καθημερινότητα.
Αυτό γίνεται φανερό κυρίως στα γλυπτά του. Ο Ντεγκά παρότι όσο ζούσε εξέθεσε μόνο ένα γλυπτό την Μικρή χορεύτρια δεκατεσσάρων χρονών, δεν αγνόησε ποτέ τη γλυπτική. Ο Ρενουάρ μάλιστα επέμενε πως ο Ντεγκά ήταν ο μεγαλύτερος γλύπτης του 19ου αιώνα.
Γλυπτά του όπως η Χορεύτρια που κοιτάζει τη σόλα του δεξιού παπουτσιού της, αποπνέουν μια άρτια, τρισδιάστατη απόδοση της πραγματικότητας, που είναι δύσκολο να εκτιμηθεί από μια και μόνο οπτική γωνία. Κοντολογίς απαιτείται μια σχολαστική, περιμετρική των γυναικείων μορφών του Ντεγκά για να εξάγει κάποιος ένα ασφαλές συμπέρασμα της αξίας τους.
Η μοίρα παίζει παράξενα παιχνίδια στους ευνοούμενούς της:
Όταν τα προβλήματα της όρασής του, τα οποία σημειωτέον, άρχισαν από σχετικά νεαρή ηλικία, έγιναν ανυπέρβλητα, ο Ντεγκά στράφηκε προς τη γλυπτική και τα παστέλ που δεν απαιτούσαν οξεία όραση. Το 1908 η όρασή του χειροτέρεψε τόσο ώστε σταμάτησε οριστικά να ασχολείται με την τέχνη. Του έκαναν έξωση από το σπίτι του, και παρά το γεγονός ότι βρέθηκε καινούργιο στούντιο, αυτός συνέχισε να τριγυρνά στους δρόμους του Παρισιού. Τέσσερα χρόνια μετά, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης αγόρασε το έργο του «Μπαλλαρίνες» με ποσό αστρονομικό για την εποχή, και μάλιστα για ιμπρεσιονιστικό πίνακα.
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1917 ο Ντεγκά πέθανε στο Παρίσι, σε ηλικία 83 ετών. Τη σορό του συνόδευσαν, ο Κλοντ Μονέ κι ο Ζαν Λουί Φορέν.
