Πώς χάθηκε η Σμύρνη

Όσοι αγαπούν την Ιστορία, γνωρίζουν καλά πως πρόκειται για ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα χωρίς τέλος που γράφεται μες στους αιώνες. Η αληθινή εκδοχή των πραγμάτων είναι συχνά απροσπέλαστη στο πλατύ κοινό κι αυτό είναι άδικο, αφού ό,τι συνέβη μας αφορά όλους και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ορίζει τη ζωή μας.

Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ο ελληνικής καταγωγής έμπορος όπλων Βασίλειος Ζαχάροφ θεωρήθηκε ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο. Ο Ζαχάροφ ζούσε στο Παρίσι λίγα τετράγωνα μακριά από την Αψίδα του Θριάμβου. Στο μέγαρό του, στην λεωφόρο Ος υποδεχόταν συχνά τους τότε πλανητάρχες. Μια εαρινή μέρα του 1919 οι καλεσμένοι του, ο αμερικανός πρόεδρος Ουίλσον, ο Λόιντ Τζορτζ και ο Κλεμανσό είδαν να περνά μπροστά από τα μάτια τους μια διακήρυξη ιερού πολέμου, που προανήγγελλε σφαγές χριστιανικών πληθυσμών στα παράλια της Μικράς Ασίας.

Με τη γενοκτονία των Αρμενίων, νωπή ακόμα στις μνήμες όλων, οι τρεις αρχηγοί κρατών έδωσαν αμέσως εντολή στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο να αποβιβάσει στρατεύματα στην περιοχή, για να αστυνομεύσει την περιοχή. Η διακήρυξη ιερού πολέμου που παρουσίασε ο Ζαχάροφ ήταν φυσικά πλαστή αλλά ο δαιμόνιος Έλληνας είχε αρχικά τουλάχιστον πετύχει τον σκοπό του.

Άνθρωπος των μυστικών Βρετανικών υπηρεσιών ο Ζαχάροφ ονειρευόταν την Ελλάδα επίκουρη αυτοκρατορία της Βρετανικής και τον δίαυλο του Βοσπόρου και του Αιγαίου ανοιχτό για τα πετρέλαια του Καυκάσου. Λογάριαζε όμως χωρίς τον Βενιζέλο.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στα σχέδια του φίλου του Ζαχάροφ και στην πίστη του στους προστάτες Γάλλους που είχαν αγοράσει το Οθωμανικό χρέος. Μπροστά στο άλυτο δίλημμα επινόησε και έχασε τις ανεκδιήγητες εκλογές προτιμώντας έτσι το «στρίβειν δια του αρραβώνος». Χωρίς τον ικανότατο Βενιζέλο και με ηγέτη ένα γηραλέο βασιλιά Κωνσταντίνο στα πρόθυρα της άνοιας που επικουρούσε ο ανεκδιήγητος πρωθυπουργός Γούναρης, η παρτίδα ήταν χαμένη εξαρχής.

Η Ελλάδα έμελλε να εγκαταλείψει με τραγικό τρόπο τα μικρασιατικά παράλια στα οποία είχε έντονη παρουσία επί χιλιετίες. Η μικρασιατική καταστροφή υπήρξε αναμφίβολα η μεγαλύτερη εθνική καταστροφή στον εικοστό αιώνα.