Τα κλασικά: Μαϊάστρα, ένα πουλί στον αέρα, Κονσταντίν Μπρανκούζι

Ξεκινώντας από ένα χωριό της Ρουμανία, βουτηγμένος στη βιοπάλη, έφτασε κάποια στιγμή στο Παρίσι, καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος το ταξιδιού με τα πόδια, αιχμαλωτίστηκε από τη μεγαλειώδη γοητεία του Ροντέν κι έφυγε από το ατελιέ του περίφημου γλύπτη, δηλώνοντας: «δεν μπορεί κανείς να κάνει τίποτα κάτω από τα μεγάλα δέντρα». Από την εποχή του Α' παγκοσμίου πολέμου το ατίθασο πνεύμα του λανσάρει την περίφημη «Μαϊάστρα», ένα θαυματουργό πουλί στους ρουμανικούς λαϊκούς θρύλους. Την παρθενική μαρμάρινη εκδοχή του διαδέχθηκαν άλλες 28 κυρίως σε μπρούντζο μέχρι το 1940.

Η περίφημη σειρά «Bird in space» έγινε το εισιτήριο για την καλλιτεχνική του αθανασία. Ο φωτογράφος Έντουαρντ Στάιχεν αγόρασε ένα από αυτά τα έργα το 1926 και προσπάθησε να το μεταφέρει στις ΗΠΑ. Όμως, οι υπάλληλοι του τελωνείου απέρριψαν την έννοια του έργου τέχνης και επέβαλαν υψηλούς δασμούς (40% επί της αξίας του) αξιολογώντας το ως βιομηχανικό προϊόν. Ο Μπρανκούζι, αγανακτισμένος και με τη βοήθεια των φίλων του στην Αμερική, αντέκρουσε την απόφαση του τελωνείου και άσκησε αγωγή στο Αμερικανικό Δημόσιο. Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τη δίκη:

– «Μοιάζει για πουλί κατά τη γνώμη σας;», ρωτάει ο δικαστής, δείχνοντας το επίμαχο γλυπτό του Μπρανκούζι, «Πουλί στον αέρα».
– «Όχι, δεν μοιάζει. Αλλά ο καλλιτέχνης το ονομάζει “πουλί”», απαντά ο πρώτος μάρτυρας υπεράσπισης.
– «Αν το δείτε στο δρόμο, θα το αποκαλέσετε “πουλί”;».
– «Όχι, κύριε δικαστά».
– «Αν βρεθείτε στο δάσος θα το πυροβολήσετε;».
– «Όχι, κύριε».
– «Κι όμως, το θεωρείτε έργο τέχνης. Γιατί;».
– «Από τεχνικής πλευράς, έχει σχήμα και εμφάνιση. Είναι ένα έργο τρισδιάστατο, δημιουργημένο από έναν ταλαντούχο καλλιτέχνη. Είναι αρμονικά φιλοτεχνημένο και σου εμπνέει αισθητική ομορφιά. Εξάλλου γι’ αυτό και το αγόρασα. Ο κύριος Μπρανκούζι προσπαθεί να εκφράσει εδώ μια λεπτή ιδέα: το πέταγμα ενός πουλιού στο κενό».

Ο Μπρανκούζι βρήκε το δίκιο και μαζί τη δόξα που του άξιζε.