«Ο δικός μας Τάκης Μουσαφίρης»

Τα Γιάννινα, τον τόπο όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, επέλεξε ως τόπο της τελευταίας κατοικίας και της αιώνιας ανάπαυσης ο γνωστός συνθέτης και στιχουργός Τάκης Μουσαφίρης. Ήταν η δική του πόλη, την οποία λάτρεψε, αγάπησε και ποτέ δεν ξέχασε, όσο ψηλά και αν έφτασε με τις επιτυχίες που έγραψε στο λαϊκό πεντάγραμμο. Όπως εξηγούν σήμερα στο «ΦΩΣ» παλιοί του φίλοι και συμπολίτες, ο Τάκης Μουσαφίρης παρέμεινε μέχρι τέλους ένας πολύ σεμνός άνθρωπος, χωρίς να παρασυρθεί από τις… Σειρήνες της επιτυχίας, τα φώτα και τη δόξα της καλλιτεχνικής ζωής. Ήταν πάντα ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, όπως ήταν πριν γίνει γνωστός. Ο δικός τους Τάκης, που φρόντιζε να κλέβει χρόνο ερχόμενος ως επισκέπτης στα Γιάννινα, για να βρει παλιούς φίλους και γνωστούς, να περάσει από τα παλιά στέκια και τις γειτονιές. Για τα Γιάννινα και τις γειτονιές έγραψε μια ωραία μπαλάντα, εκφράζοντας με τους στίχους τις αναμνήσεις της νιότης του: «Θυμάμαι όσα έζησα ένα-ένα/κάποια βράδια μαγεμένα/στην Καραβατιά… Θυμάμαι, μεθυσμένοι κούτσα-κούτσα/φτάναμε στην πέρα Λούτσα/απ’ τον Κουραμπά…».

^{Γλέντι του Τάκη Μουσαφίρη στα Γιάννινα, πριν από μια δεκαετία, με τους παλιούς συνεργάτες Θωμά Ζυγκόπουλο (αριστερά) και Τόλη Ρούση}

Για το έργο του Τάκη Μουσαφίρη γράφτηκαν πολλά. Άλλωστε, ποιος δεν έχει τραγουδήσει, ποιος δεν έχει πνίξει καημούς, ποιος δεν έχει διασκεδάσει με δικές του επιτυχίες που ερμήνευσαν σπουδαίοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες, όπως οι Στράτος Διονυσίου, Δημήτρης Μητροπάνος, Ρίτα Σακελλαρίου, Μιχάλης Μενιδιάτης, Γιώργος Μαργαρίτης, Κατερίνα Στανίση, Δούκισσα, Τόλης Βοσκόπουλος, Πίτσα Παπαδοπούλου κ.ά. «Κάνε κάτι να χάσω το τρένο», «Πες μου πού πουλάν καρδιές», «Ένα τραγούδι πες μου ακόμα», «Μυστικέ μου έρωτα», «Σ’ αγαπώ ακόμα», «Άκου», «Ατάκα κι επί τόπου», «Σε μια στοίβα καλαμιές», «Χιονάνθρωπος», «Άγνωστε φίλε», «Αγαπάω δύσκολα», «Εγώ να δεις», «Το σ’ αγαπώ δεν το λέω», «Λέγε μου σ’ αγαπώ», «Οι Ξενύχτες», «Εμείς οι δύο» είναι ορισμένα από τα τραγούδια του Γιαννιώτη συνθέτη. Δεν θα επεκταθούμε στα καλλιτεχνικά. Άλλωστε γράφτηκαν πολλά τις τελευταίες ημέρες. Μιλήσαμε με κατοίκους της πόλης που γνώριζαν τον μεγάλο συνθέτη και στιχουργό, για να μας περιγράψουν τον δικό τους Τάκη Μουσαφίρη. Αυτόν που γνώρισαν στα παλιά Γιάννινα ακούγοντας τα πρώτα τραγούδια, είτε σε στέκια της πόλης είτε από τον τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό. Όλοι εξέφρασαν τη λύπη για τον αποχωρισμό και το ταξίδι του μεγάλου συνθέτη προς το πάλκο του Παραδείσου, ενώ συμφώνησαν ότι ήταν ένας πολύ σεμνός και τίμιος άνθρωπος, που διατήρησε μέχρι τέλους τις αξίες ζωής.

Ο Τάκης Μουσαφίρης γεννήθηκε στα Γιάννινα, με καταγωγή του πατέρα του από το χωριό Καλαρρύτες και της μητέρας του από το χωριό Συρράκο. Γραφικά κεφαλοχώρια, συνδεδεμένα με την πολιτική Ιστορία και όχι μόνο. Από τους Καλαρρύτες ήταν ο ιστορικός και πολιτικός Σπυρίδων Λάμπρος και από το Συρράκο ο πρώην πρωθυπουργός Ιωάννης Κωλέτης και ο ποιητής Κώστας Κρυστάλης. Οι Καλαρρύτες είναι ένα πολύ όμορφο και παραδοσιακό χωριό, σκαρφαλωμένο στις πλαγιές των Τζουμέρκων, σε υψόμετρο 1.200 μέτρων. Το χωριό ανήκει διοικητικά στον δήμο Βορείων Τζουμέρκων της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων. Εκτός από την κτηνοτροφία, οι κάτοικοι ασχολήθηκαν με την ασημουργία και την αργυροχοΐα. Με τον κλάδο της ασημουργίας ασχολήθηκε και η οικογένεια του Μουσαφίρη. Ο ίδιος ήταν και ωρολογοποιός στην κεντρική οδό Αβέρωφ που οδηγεί από την πλατεία στη λίμνη. Η μουσική μπήκε από τα παιδικά χρόνια στη ζωή του Μουσαφίρη. Όπως μας είπαν παλιοί μουσικοί των Ιωαννίνων, από μικρός εκδήλωσε το ταλέντο του, γράφοντας τραγούδια με την κιθάρα του, ενώ δεν άργησε αργότερα, πριν φύγει για την Αθήνα, να συμμετάσχει σε τοπικά σχήματα, ενώ ήταν και μέλος της φιλαρμονικής του δήμου Ιωαννιτών. Αρχές της δεκαετίας του ‘70 πήρε τη μεγάλη απόφαση να πάει στην Αθήνα, όπου καταξιώθηκε επαγγελματικά ως συνθέτης και στιχουργός με τις γνωστές επιτυχίες του.

^{Δεξιά ο γνωστός τροβαδούρος των Ιωαννίνων Θωμάς Ζυγκόπουλος μιλά για τον Τάκη Μουσαφίρη στον Βαγγέλη Γυφτόπουλο}

Ο Θωμάς Ζυγκόπουλος, μουσικός, δάσκαλος και παλιός τροβαδούρος των Ιωαννίνων, μιλώντας στο «ΦΩΣ» το περασμένο Σάββατο, λίγο μετά την κηδεία του Τάκη Μουσαφίρη, ξεδιπλώνοντας το κουβάρι των αναμνήσεων, είπε και τα εξής: «Ο πατέρας του Τάκη Μουσαφίρη είχε ωρολογοποιείο στην οδό Κάνιγγος στα Γιάννινα. Από εκεί πήραμε στο σπίτι μας το πρώτο ξυπνητήρι. Ο Τάκης ήταν λίγο μεγαλύτερος από μένα, αλλά τον γνώριζα. Τα Γιάννινα ήταν τότε μικρά. Ασχολήθηκε από μικρός με την κιθάρα. Τις πρώτες μουσικές γνώσεις τις πήρε από τους γονείς του αλλά και από τη φιλαρμονική. Τελείωσε τη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Ακολουθώντας την παράδοση της οικογένειας, έγινε ωρολογοποιός, παράλληλα με τη μουσική. Επειδή και εγώ είχα αυτό το μεράκι, πήγαινα και τον έβρισκα να μιλήσουμε για τα καλλιτεχνικά μας. Ήταν ένας πολύ καταδεκτικός και απλός άνθρωπος. Στο εργαστήριο είχε και την κιθάρα. Ορισμένες φορές, όταν δεν είχε κόσμο, πιάναμε και τραγούδια της εποχής. Ο Τάκης από τότε είχε το ταλέντο και τις ανησυχίες του δημιουργού. Συνέθετε τραγούδια και, όταν ανταμώναμε σε κάποια στέκια τα βράδια, τα τραγουδούσαμε μαζί. Είχαμε μια μεγάλη παρέα και όλοι μαζί πολλές φορές με τις κιθάρες κάναμε και καντάδες στους δρόμους και στα στενά της πόλης. Μην ξεχνάμε ότι στα χρόνια της νιότης υπάρχει και ο έρωτας. Με τον καιρό ο Μουσαφίρης δημιούργησε δική του ορχήστρα με τραγουδιστή τον Αιμίλιο Νούτσο, που έχει φύγει και αυτός από τη ζωή. Ο Νούτσος τραγούδησε τη “Λυγαριά” που ήταν το πρώτο τραγούδι που έγραψε ο Μουσαφίρης. Με αυτό το τραγούδι τον αποχαιρετήσαμε και στην κηδεία του. Όταν πήγε μετά στην Αθήνα και ηχογράφησε σε στούντιο τη “Λυγαριά”, τραγούδησε ο Λιούτας και όχι ο Νούτσος».
Δεν παρεμβαίνουμε, ακούμε με πολύ ενδιαφέρον τα όσα μας λέει ο πάντα αξιόλογος άνθρωπος και μουσικός Θωμάς Ζυγκόπουλος: «Πηγαίναμε σε ταβερνάκια και τραγουδούσαμε. Τα περισσότερα τραγούδια ήταν του Μουσαφίρη. Κάποια τραγούδια τα είχε μαγνητοφωνήσει, αλλά δεν τα έδωσε σε τραγουδιστές. Επίσης, αρκετά τραγούδια που έγιναν μετά επιτυχίες από τους μεγάλους τραγουδιστές τα τραγουδούσαμε νωρίτερα εμείς στα Γιάννινα. Είχε δημιουργήσει και ένα τρίο με κιθάρες, τραγουδούσε πότε στο κέντρο “Άλσος” και πότε στο κέντρο του Μακρή. Πολλές φορές μας φιλοξενούσε ο Ναπολέων Σαΐνης στον κρατικό ραδιοφωνικό σταθμό Ιωαννίνων. Τα Γιάννινα ήταν μικρά για να χωρέσουν τις ανησυχίες και το ταλέντο του Τάκη. Όνειρό του ήταν πάντοτε να πάει στην Αθήνα, να ανοίξει εκεί τα φτερά του, όπως και έγινε. Πάντοτε κοίταζε πίσω, δεν ξέχασε ποτέ τους παλιούς φίλους. Τον Τάκη τον βλέπαμε στην τηλεόραση, σε μια εκπομπή που είχε ο Αλέκος Σακελλάριος, Γιαννιώτης και αυτός στην καταγωγή. Ο Σακελλάριος ήταν σπουδαίος συγγραφέας, σκηνοθέτης, στιχουργός, μουσικός, δόξασε και αυτός τα Γιάννινα. Ο Μουσαφίρης αρχικά τραγουδούσε και έπαιζε μουσική σε μπουάτ της Πλάκας στην Αθήνα. Καλλιέργησε περισσότερο τη μουσική, γνώρισε τους τραγουδιστές και είχε την πορεία που όλοι ξέρουμε. Το τελευταίο γλέντι που κάναμε με τον Τάκη Μουσαφίρη ήταν μια Πρωτοχρονιά πριν από κάποια χρόνια στο σπίτι του Βασίλη Χαντέλη. Εκεί τραγουδήσαμε και παίξαμε μέχρι το πρωί με τις κιθάρες μας. Ο Τάκης, παρότι έγινε φίρμα, διάσημος, είχε μεγάλες επιτυχίες, δεν έχασε τον βηματισμό του. Ήταν πάντοτε ένας σεμνός άνθρωπος που δεν ξέχασε ποτέ από πού ξεκίνησε και ποιος ήταν πριν. Όταν ερχόταν στα Γιάννινα, έστω για λίγες μέρες, πήγαινε να βρει τους φίλους, ρωτούσε για όλους μας τι κάνουμε. Έστω και βιαστικά, γύριζε στην πόλη για να πει μια καλημέρα. Όσους δεν έβρισκε, φρόντιζε να τους πάρει τηλέφωνο. Τα τελευταία χρόνια είχαμε χαθεί. Θα ήθελα να αποχαιρετήσω τον φίλο μου τον Τάκη με τους δικούς του στίχους: “Θυμάμαι πρόσωπα αγαπημένα, που τα πήρανε τα τρένα για παντοτινά”. Ήρθε η στιγμή που ένα τέτοιο τρένο πήρε και τον Τάκη, που με ένα τέτοιο τρένο θα φύγουμε όλοι από τη ζωή, αφού κανείς δεν είναι αθάνατος».

«Ήταν καλό παιδί, τίμιος άνθρωπος»

Με τον Μουσαφίρη συνεργάστηκε για λίγο και ο γνωστός Γιαννιώτης μουσικός Βύρων Καψάλης, μέλος της Συμφωνικής Ορχήστρας Αθηνών και της ΕΡΤ. Μας είπε σχετικά: «Με τον Τάκη γνωριστήκαμε αρχικά στα Γιάννινα, καθώς παίζαμε στη φιλαρμονική του δήμου Ιωαννιτών. Αργότερα βρεθήκαμε και στην Αθήνα. Μάλιστα, σε έναν δίσκο της Κατερίνας Στανίση έπαιξα και εγώ. “Εσύ δεν είσαι για λαϊκά, είσαι για άλλη μουσική” μου είπε ο Τάκης. Του απάντησα “δώσε τις νότες και τις παρτιτούρες και θα δεις”. Πήγε να με πειράξει, γιατί εγώ έπαιζα στη Συμφωνική Ορχήστρα Αθηνών. Όταν έγραψε το πρώτο τραγούδι, τη “Λυγαριά”, με έβαλε να το ακούσω και ζήτησε τη γνώμη μου. Του είπα “είναι καλό, μην το αφήνεις, κάνε δίσκο”, όπως και έκανε. Ήταν καλό παιδί, απλός και τίμιος άνθρωπος. Όταν άφησε τα Γιάννινα και πήγε στην Αθήνα, βελτιώθηκε πολύ, καλλιέργησε πολύ τη μουσική».

^{Ο Γιαννιώτης μουσικοσυνθέτης με τον Δημήτρη Μητροπάνο σε εκπομπή της ΕΡΤ}

Στο «ΦΩΣ» μίλησε και ο γνωστός Γιαννιώτης τροβαδούρος, από τους πιο παλιούς της πόλης, Γιώργος Ευαγγελίδης: «Ο Τάκης Μουσαφίρης ήταν ταλαντούχος μουσικός. Βρεθήκαμε μαζί στη φιλαρμονική του δήμου με μαέστρο έναν Κερκυραίο, τον Χρήστο Μποζίκη. Εκεί μάθαμε πολλά πράγματα. Έπαιζε βασικά κιθάρα, αλλά στη φιλαρμονική έπαιζε σαξόφωνο και κλαρίνο. Παράλληλα είχε ένα τρίο με κιθάρες, που έπαιζε τραγούδια της εποχής. Όταν κατέβηκε στην Αθήνα, έκανε μεγάλα άλματα. Τον βοήθησε πολύ στην αρχή ο Αλέκος Σακελλάριος. Σε μαγαζιά της Αθήνας, όπως στο “Πλακιώτικο Σαλόνι”, στη “Μελωδία” που ήταν στην πλατεία Αμερικής, στη Νέα Φιλαδέλφεια και αλλού, δούλεψα και εγώ πολλά χρόνια ως επαγγελματίας μουσικός. Έπαιζα κιθάρα και τραγουδούσα. Με τον Μουσαφίρη τα λέγαμε όταν βρισκόμασταν. Ήταν πολύ καλός άνθρωπος, ωραίος τύπος. Του άρεσαν πολύ τα Γιάννινα, πάντα το μυαλό του ήταν εδώ. Ειδικά τις Αποκριές ήθελε να πηγαίνει στις “Τζαμάλες”, τις παραδοσιακές φωτιές που άναβαν σε κάθε γειτονιά το βράδυ της Αποκριάς. Εκεί, στις φωτιές, ο Τάκης συναντούσε παλιούς του φίλους και συμμαθητές, τραγουδούσε και διασκέδαζε μαζί τους, όπως στα παλιά καλά χρόνια».

Για τον Μουσαφίρη της διπλανής πόρτας μάς μίλησε και ο συνταξιούχος εφοριακός Παναγιώτης Βασιλειάδης: «Στη δεκαετία του ’60 βρισκόμασταν συχνά. Εγώ έμενα στο Κάστρο και περνούσα να πω μια καλημέρα στον Μουσαφίρη στο εργαστήριο ρολογιών που είχε στην οδό Αβέρωφ. Επειδή εγώ ήμουν τότε ποδοσφαιριστής στον Αβέρωφ Ιωαννίνων, πιάναμε κουβέντα για ποδόσφαιρο και με ρωτούσε τι να παίξει στο ΠΡΟ-ΠΟ. Πρέπει να πω ότι, εκτός από τη μουσική, αγαπούσε και το ποδόσφαιρο, ειδικά τον ΠΑΣ Γιάννινα. Αργότερα βρισκόμασταν στην Αθήνα, όταν εγώ σπούδαζα στο πανεπιστήμιο και αυτός τραγουδούσε στην Πλάκα. Όλοι οι Γιαννιώτες φοιτητές προτιμούσαμε για διασκέδαση εκεί όπου τραγουδούσε ο Τάκης. Ως Γιαννιώτες ήμασταν περήφανοι γι’ αυτόν. Το έργο του είναι αθάνατο και μέσα από τα τραγούδια θα τον θυμόμαστε για πάντα».

Ήταν οπαδός του ΠΑΣ Γιάννινα

Ο Τάκης Μουσαφίρης μέχρι το 1972 με 1973 που ζούσε στα Γιάννινα ήταν οπαδός του ΠΑΣ και μέλος του συνδέσμου φιλάθλων ΠΑΣ Γιάννινα της κεντρικής πλατείας. Μέχρι και τη δεκαετία του ’80 πήγαινε σε όλα τα ματς που έγιναν στην Αθήνα. «Με το αυτοκίνητο του Τάκη πηγαίναμε στα εκτός έδρας παιχνίδια -λέει ο Θωμάς Ζυγκόπουλος- και μάλιστα σε δύο επεισοδιακά παιχνίδια στο Αγρίνιο και στην Άρτα κοντέψαμε να φάμε και ξύλο». Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Ηπειρωτικός Αγών», το φθινόπωρο του 1971 με προτροπή του Συνδέσμου Φιλάθλων ανατέθηκε στον Μουσαφίρη να γράψει τον ύμνο του ΠΑΣ Γιάννινα. Τους στίχους έγραψε ο τότε δημοσιογράφος Νίκος Κακαϊδής και τους μελοποίησε ο Μουσαφίρης. Η εγγραφή έγινε σε ένα απλό κασετόφωνο με μουσικούς της φιλαρμονικής. Αυτός ο ύμνος ακούστηκε από τα μεγάφωνα του σταδίου «Ζωσιμάδες» πριν από το παιχνίδι με τον Παναργειακό, κοντά στα Χριστούγεννα του 1971, αλλά δεν ήταν καλή η εγγραφή και δεν έκανε καμία ιδιαίτερη αίσθηση. Και η προσπάθεια τελείωσε εκεί. Έναν χρόνο μετά βγήκε ο ιστορικός ύμνος του Αλέκου Κιτσάκη, που ακούγεται και στις μέρες μας. Επίσης, στον «Ηπειρωτικό Αγώνα» υπάρχει δημοσιευμένη επιστολή του Τάκη Μουσαφίρη και των φίλων του, Χολέβα και Βαρέση, που διαμαρτύρονταν για δημοσίευμα αθηναϊκής εφημερίδας ότι διαστρέβλωσε τα γεγονότα από το επεισοδιακό φιλικό παιχνίδι του ΠΑΣ με τον Παναθηναϊκό στη Λεωφόρο τον Ιούνιο του 1972.

Αποχαιρετισμός…

Θα κλείσουμε το αφιέρωμα με ένα συγκινητικό κείμενο με το οποίο αποχαιρέτησε τον Τάκη Μουσαφίρη η ιδιοκτήτρια της τοπικής εφημερίδας «Ηπειρωτικός Αγών» κ. Λουκία Τζάλλα: «Οι δείχτες του ρολογιού του Τάκη Μουσαφίρη σταμάτησαν Πέμπτη 11 Μαρτίου. Αναζητήσαμε τότε το παλιό ρολογάκι από το πατρογονικό μαγαζί του, που το κρατούμε μέχρι σήμερα ως αντίκα. Κι αναπολήσαμε εικόνες και στιγμές. Τον φέραμε στη μνήμη πάνω στη γαλάζια βέσπα του ή στο άσπρο Saab, ωραίον, ξανθό και τυπά, να διασχίζει τους δρόμους της πόλης. Τα κοριτσόπουλα της εποχής τον κυνηγούσαν. Ανασκαλέψαμε εικόνες από τζαμάλες και από γλέντια γιαννιώτικα στα οποία έδινε συνεχώς τη μουσική του παρουσία αργότερα, όταν έγινε πια ο γνωστός συνθέτης και ζούσε στην Αθήνα. Μα τα Γιάννινά του δεν τα άφησε ποτέ. Ένα από τα στέκια του ήταν η φωτιά της Λούτσας τις Αποκριές σαν τώρα. Εκεί τον τοποθετούμε ως εικόνα με την κιθάρα του πάντα. Με αγκαλιές, πειράγματα, με ιστορίες από τα παλιά Γιάννινα μέσα στο καφενεδάκι κι ανάμεσα από την τσίκνα του ψημένου μεζέ. Με Αλέκο, με Φίλιππα, με Παύλο, με Νάπο, με Σάββα και λοιπούς. Ύστερα έφτανε κι ο Γιάννης από άλλες τζαμάλες κάτω από την κυρά Φροσύνη κι από καντάδες ορμώμενος, με καπέλο καουμπόι ως άλλος Τζιαν Μαρία Βολοντέ στο “Για μια χούφτα δολάρια”. Κι ο Τάκης τον έλουζε με νότες, έπινε και κέρναγε τραγούδια. Έπαιζε στην κιθάρα του τη δική του “Λυγαριά”, που τον σημάδεψε. Τον αγαπάμε. Κι εκείνος μας αγαπάει. Γιατί “ό,τι αγαπάμε στη ζωή, το αγαπάμε κι όταν πεθαίνουμε”, όπως έγραφε ο Μαξίμ Γκόργκι».