Άσκηση και λεπτίνη

Το αυξημένο ποσοστό λίπους του σώματος σχετίζεται με την ποσότητα της λεπτίνης, ώστε τα υψηλά επίπεδά της να αποτελούν έναν δείκτη της ολικής ποσότητας του λίπους του σώματος. Με την απώλεια βάρους μειώνονται σημαντικά τα επίπεδά της, όπως συμβαίνει με το τρέξιμο και το κολύμπι.

Η λεπτίνη αποτελεί τον κύριο ρυθμιστή του βάρους και τα επίπεδά της ρυθμίζονται αυστηρά σε φυσιολογικές καταστάσεις, ώστε να εξασφαλίζουν επαρκή ρύθμιση της πρόσληψης των τροφών και της κατανάλωσης ενέργειας. Τα αυξημένα επίπεδά της σε παχύσαρκα άτομα έλκουν περισσότερα φλεγμονώδη κύτταρα και διατηρούν μια κατάσταση χρόνιας φλεγμονής που προδιαθέτει για τη γένεση και την εξέλιξη ποικιλίας νοσημάτων. Επιπλέον, το λίπος αποτελεί πηγή παραγωγής οξειδωτικών ριζών τις οποίες απελευθερώνει στο αίμα επηρεάζοντας τη λειτουργία απομακρυσμένων οργάνων. Η χρονική διάρκεια της άσκησης επηρεάζει το προφίλ της έκκρισής της.

Σε άσκηση λιγότερη από 60 λεπτά ή όταν οι καταναλισκόμενες θερμίδες είναι λιγότερες από 800, η συγκέντρωση της λεπτίνης δεν μεταβάλλεται. Ενώ σε άσκηση άνω των 60 λεπτών και κατανάλωση θερμίδων περισσότερων από 800, τα επίπεδά της μειώνονται και ταυτόχρονα ενεργοποιούνται τα ελεύθερα λιπαρά οξέα για την παραγωγή ενέργειας. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι λιγότερο από 60 λεπτά περπάτημα στο 60-80% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας σε παχύσαρκες γυναίκες δεν μετέβαλε τα επίπεδα της λεπτίνης, αν και μείωσε την αντίσταση στην ινσουλίνη. Αντίθετα, ύστερα από 30 λεπτά μέγιστης προσπάθειας σε προπονημένους κωπηλάτες, διαπιστώθηκε μείωση της συγκέντρωσής της στο αίμα. Άρα η λεπτίνη είναι ευαίσθητη σε έντονη, βραχείας διάρκειας, άσκηση, όπου όλοι οι μύες συμμετέχουν. Ανάλογη μείωση διαπιστώθηκε σε απροπόνητους, μέσης ηλικίας, άνδρες και γυναίκες ύστερα από 20 λεπτά έντονο τρέξιμο. Εντούτοις, ύστερα από μια ώρα ξεκούρασης σε ξαπλωτή θέση, τα επίπεδά της επανήλθαν σε φυσιολογικές τιμές. Παρόμοια αποτελέσματα διαπιστώθηκαν σε όσους κάνουν ασκήσεις δύναμης με βάρη και αντιστάσεις.

Μελετήθηκαν, επίσης, 45 άτομα σε τρεις αγώνες αντοχής: ημιμαραθώνιο (υπολογιζόμενη κατανάλωση περίπου 1.400 θερμίδες), αλπινικό σκι (5.000 θερμίδες) και υπερμαραθώνιο (7.000 θερμίδες). Μόνο η παρατεταμένη άσκηση αντοχής άνω των 1.400 θερμίδων, όπως το αλπινικό σκι και ο υπερμαραθώνιος, προκάλεσε λίαν έντονη μείωση στα επίπεδα της λεπτίνης. Σε άλλες μελέτες, 60 λεπτά τρεξίματος στο 70% της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου σε προπονημένους δρομείς έδειξε μια καθυστερημένη μείωση της λεπτίνης σε 24-48 ώρες μετά την άσκηση.

Η απάντηση στη λεπτίνη δεν φαίνεται να σχετίζεται με μεταβολές στα επίπεδα της ινσουλίνης και της γλυκόζης. Συμπερασματικά, παρατηρούνται μειωμένα επίπεδα λεπτίνης σε άσκηση άνω των 60 λεπτών που διεγείρει την απελευθέρωση και τη χρήση ελεύθερων λιπαρών οξέων ή μετά από άσκηση που καταναλώνει πάνω από 800 θερμίδες.

Η λεπτίνη δεν παράγεται μόνο στον λιπώδη ιστό αλλά και στο γαστρικό τοίχωμα, στα αγγεία, στο ήπαρ, στους μυς και στον πλακούντα, ενώ τα επίπεδά της παρουσιάζουν διακύμανση κατά το 24ωρο. Συμβάλλει στην απώλεια της μάζας του σώματος, δρώντας σε υποδοχείς μέσα στον εγκέφαλο (υποθάλαμο), για να ελαττώσει την πρόσληψη τροφής και να αυξήσει τη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (Νευρικό Σύστημα Ενεργοποίησης). Αναστέλλει την πρόσληψη τροφής με έναν πολύπλοκο τρόπο, μέσω της ενεργοποίησης του αισθήματος κορεσμού και του μεταβολισμού των ελεύθερων λιπαρών οξέων. Υποδοχείς (σημεία δράσης) της λεπτίνης υπάρχουν σε πολλούς ιστούς και αυτό μπορεί να εξηγήσει τη δράση της σε πολλά όργανα και συστήματα. Ιδιαίτερης σημασίας είναι οι δράσεις στους μυς και στο συκώτι.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά