Βιολογική ηλικία και ορμόνες

Ο σωστός τρόπος ζωής, οι περιβαλλοντικές επιδράσεις, η διατροφή και τα γενετικά χαρακτηριστικά, καθώς και παράγοντες που δεν έχουν ακόμα διασαφηνιστεί φαίνεται ότι αποτρέπουν σε σημαντικό βαθμό τη διαδικασία φθοράς.

Έχει σαφώς αποδειχθεί ότι αν και με την αύξηση της ηλικίας επέρχονται σημαντικές μεταβολές στη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων εντούτοις σε άτομα με αυξημένη δραστηριότητα η ορμονική απάντηση δεν αναστέλλεται. Τα επίπεδα των αναβολικών ορμονών, όπως της τεστοστερόνης, της αυξητικής ορμόνης, των οιστρογόνων και άλλων ορμονών που είναι υπεύθυνες για τις μεταβολές στη σύσταση του σώματος μειώνονται με την πάροδο της ηλικίας, με συνέπεια την έκπτωση της λειτουργίας όλων των οργάνων.

Η τεστοστερόνη είναι αναβολική ορμόνη που αυξάνεται σημαντικά μετά από άσκηση δύναμης και αντοχής. Η αερόβια άσκηση και η υπομέγιστη ή εκρηκτική αναερόβια άσκηση προκαλεί μέτρια ή έντονη αύξηση της τεστοστερόνης ενώ η άσκηση αντοχής μεγάλης διάρκειας, άνω των δύο ωρών, σαφώς μειώνει τα επίπεδα της τεστοστερόνης ενώ παράλληλα αυξάνονται τα επίπεδα της κορτιζόλης. Η κορτιζόλη είναι καταβολική ορμόνη που σε υψηλές συγκεντρώσεις επηρεάζει αρνητικά την αναβολική διαδικασία, την υπερτροφία των μυών δηλαδή και την ανάπτυξη δύναμης. Η αυξητική ορμόνη σε συνδυασμό με άλλες αναβολικές ορμόνες (IGF1 Insulin Growth Factor, ορμόνη παρόμοια με την ινσουλίνη που έχει αναβολική δράση) δρουν συνεργικά ή ανεξάρτητα και διεγείρουν πολλές μεταβολικές λειτουργίες. Η αυξητική ορμόνη είναι αναβολικό που διεγείρει τη σύνθεση πρωτεϊνών, τον πολλαπλασιασμό και την ανανέωση των κυττάρων. Η IGF1 σχετίζεται θετικά με πολλές παραμέτρους καλής υγείας, όπως η σύσταση του σώματος και η υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος.

Οι συγκεντρώσεις των ορμονών στο σώμα επηρεάζονται από τη διαθεσιμότητα των υποδοχέων και των μεταφορέων. Στους άντρες οι σχετιζόμενες με την ηλικία μεταβολές στην IGF1 και στην τεστοστερόνη σχετίζονται σημαντικά με τη μυϊκή μάζα και πολλές από τις μεταβολές στη σύσταση του σώματος που συμβαίνουν στη γήρανση είναι παρόμοιες με τις διαταραχές που παρατηρούνται σε άτομα με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης. Οι ηλικιωμένες γυναίκες εκδηλώνουν παρόμοια μείωση στις αναβολικές ορμόνες και έχει αποδειχθεί ότι η μείωση της ισχύος του τετρακεφάλου μυός σχετίζεται με ελάττωση της IGF1 και της διυδροεπίαδροστερόνης DHEA (ορμόνη η οποία παράγεται στα επινεφρίδια και είναι πρόδρομος ουσία της τεστοστερόνης και των οιστρογόνων. Η συνθετική της μορφή χρησιμοποιείται ως αντιγηραντικό, στη θεραπεία χρόνιων νοσημάτων και ως βελτιωτικό της φυσικής απόδοσης). Η απώλεια των οιστρογόνων και της τεστοστερόνης μετά την εμμηνόπαυση επιταχύνει την απώλεια της μυϊκής μάζας και της πυκνότητας των οστών στις γυναίκες.

Η φαρμακολογική αντικατάσταση πολλών από αυτές τις ορμόνες μπορεί προσωρινά να είναι ωφέλιμη στα ηλικιωμένα άτομα αλλά όταν χρησιμοποιούνται συνεχώς από ορισμένους βετεράνους αθλητές για αύξηση της απόδοσης οι πιθανοί κίνδυνοι καραδοκούν και αντισταθμίζουν τα οφέλη. Εξάλλου, και μόνο η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και η σωστά δομημένη άσκηση δύναμης και αντοχής αρκούν για να διεγείρουν τους ενδοκρινείς αδένες για την παραγωγή αναβολικών ορμονών με αποτέλεσμα την αύξηση της μυϊκής μάζας και της λειτουργικής ικανότητας.

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.