Η Οικονομία της πανδημίας - Η Κίνα μάς κάνει να χαμογελάμε

Ιστορική Κατάρρευση

Με θέα την Κίνα ως επίκεντρο της πανδημίας του COVID-19, παρατηρούμε πως ύστερα από ένα τρίμηνο ανείπωτης οδύνης και ταλαιπωρίας, αναδύεται στο βάθος ένα ουράνιο τόξο. Βέβαια τα στοιχεία του τελευταίου διμήνου πιστοποιούν μία απίστευτου μεγέθους καταστροφή στη χρηματοοικονομική κατάσταση της χώρας.

Η φρίκη του μεγέθους των ζημιών που έχουν υποστεί οι Κινέζοι επιτρέπει ωστόσο – εφόσον κάποιος ελέγξει τα νεύρα του και αντιμετωπίσει με ψυχραιμία την εικόνα της καταστροφής – να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα και να προβλεφθούν με μεγάλη βεβαιότητα οι βραχυπρόθεσμες εξελίξεις.

Οικονομικός Δείκτης Ετήσια Μεταβολή (ΙΑΝ-ΦΕΒ 2020)

Επενδύσεις Παγίων* -24.5%
Πωλήσεις Λιανικής -20.5%
Αξία Εξαγωγών -15.9%
Βιομηχανική Παραγωγή -13.5%
Παροχή Υπηρεσιών -13.0%
* Εξαιρουμένων επενδύσεων σε αγροτοκτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις

Καθώς τα εργοστάσια και τα καταστήματα επανέρχονται σταδιακά σε ομαλή λειτουργία, η Κίνα δείχνει να συνέρχεται από την αρχική καταπληξία που προκάλεσε η εντολή και τα μέτρα φυσικής απομόνωσης. Όμως στο προσκήνιο αναδύεται ένα διττό πλήγμα που εστιάζεται στη ζήτηση.

Το πρώτο σκέλος αφορά το γεγονός ότι σε εκτενέστατη έρευνα που πραγματοποιεί μεγάλος χρηματοοικονομικός οργανισμός του Πεκίνου, το 65% των ερωτηθέντων απαντά πως πρόκειται να ελέγξει και να περιορίσει τις δαπάνες του μετά την πανδημία, ενώ το δεύτερο εστιάζεται στο αναμφισβήτητο γεγονός ότι η επέλαση του COVID-19 περιορίζει δραστικά τη ζήτηση από το εξωτερικό και κατά συνέπεια τις εξαγωγές. Καθώς το ενδεχόμενο ανάκαμψης απομακρύνεται απελπιστικά, οι περισσότεροι οικονομολόγοι αναμένουν μεγάλη πτώση του ΑΕΠ της Κίνας κατά το πρώτο τρίμηνο του 2020, την πρώτη και χειρότερη από το 1976.

Σύννεφα κινδύνου στον ορίζοντα

Πολλοί διερωτώνται αν και κατά πόσον ο υπόλοιπος κόσμος πρόκειται να ακολουθήσει ανάλογη πορεία, αν και τα σήματα που την επιβεβαιώνουν πολλαπλασιάζονται συνεχώς. Σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού των ΗΠΑ έχει πλέον απομονωθεί παρά τις απίθανες παλινωδίες της αμερικανικής κυβέρνησης και με την είσοδο στο δεύτερο δεκαπενθήμερο οι άνεργοι πολλαπλασιάζονται με ρυθμό 3,3 εκατομμύρια ανά εβδομάδα.

Μέχρι στιγμής οι απώλειες θέσεων εργασίας φθάνουν τα 10 εκατομμύρια χωρίς να διαφαίνεται στον ορίζοντα κάποιο σημείο αναστροφής της τάσης. Επιπλέον η βιομηχανική δραστηριότητα σε μεγάλα κέντρα, όπως των Πενσιλβάνια, Νιου Τζέρσι και Ντελαγουέαρ συρρικνώνεται στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Ιούλιο του 2012, όταν τότε είχε δεχθεί το τρομακτικό πλήγμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Σε άλλες χώρες η αρνητική οικονομική επίπτωση του COVID-19 είναι ήδη προφανής, με πρώτο δείγμα τις κρατήσεις εστίασης, που εκμηδενίζονται κατά 100%! Στον Καναδά 1 εκατομμύριο άνθρωποι καταλήγουν μέχρι στιγμής άνεργοι και χώρες που έχουν δεχθεί χειρότερα πλήγματα, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, εμφανίζουν την ίδια απελπιστική εικόνα στην αγορά εργασίας.

Φως στο τούνελ

Καθώς οι περισσότερες οικονομίες της υδρογείου ακινητοποιούνται για λόγους ασφαλείας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποιεί πως το 2020 εξελίσσεται σε έτος μεγάλης ύφεσης, ενώ παράλληλα ο ΟΗΕ υπολογίζει πως η πανδημία έχει μέχρι στιγμής εξανεμίσει έσοδα της τάξης των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων! Κάποιοι αισιόδοξοι αναλυτές προβλέπουν πως η ισορροπία στο κατώτατο σημείο της ύφεσης θα προκύψει στο τρίτο τρίμηνο του έτους.

Όμως η υπόθεση αυτή βασίζεται σε πολλές ρευστές παραμέτρους, όπως τα κρατικά μέτρα στήριξης, την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, την επάνοδο της αξιοπιστίας στα προ της κρίσης επίπεδα και την εξαφάνιση των ψυχολογικών τραυμάτων που προκαλούνται από τις φοβίες και τον τρόμο της πανδημίας.

Αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός ότι έπονται μερικοί από τους χειρότερους μήνες για την παγκόσμια οικονομία, με κυριότερο χαρακτηριστικό την αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς λόγω της φοβίας της πανδημίας. Η πολιτική των κυβερνήσεων ανά την υδρόγειο εστιάζεται προς το παρόν στη δραστική περικοπή του ΑΕΠ και στην ιχνηλάτηση των ενδεχόμενων κινδύνων, αλλά παραμένει άγνωστο τι ακριβώς συμβαίνει στις περισσότερες χώρες, με αποτέλεσμα η αξιοπιστία των οικονομικών δεδομένων να συρρικνώνεται λόγω του πλήγματος της απομόνωσης.

Η άγνοια των συμβάντων

Με τον τρόμο της πανδημίας να περιθωριοποιεί οποιαδήποτε λογική σκέψη, προκαλείται ένα φαινόμενο άγνοιας των πραγματικών συμβάντων, που οπωσδήποτε οδηγεί σε εκμηδενισμό της απαιτούμενης ψυχραιμίας. Στην περίοδο που διανύουμε τα οικονομικά δεδομένα αποκτούν με αυξητικό ρυθμό μειωμένη αξιοπιστία, λόγω της απομόνωσης. Αν και όλοι γνωρίζουν πως αναμένονται άσχημες εξελίξεις, κανείς δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει το μέγεθός τους.

Ένα βασικό και κραυγαλέο σφάλμα που συνηθίζουν κατά κόρον οι λαλίστατοι ανά τον κόσμο οικονομολόγοι επικεντρώνεται στην ετησιοποίηση των δεδομένων. Αυτό με δεδομένες τις τρέχουσες συνθήκες είναι εντελώς ανόητο, λόγω του ότι τα αποτελέσματα ενός μηνός δεν πρόκειται με κανέναν τρόπο να αποδώσουν αντικειμενική εικόνα του δωδεκαμήνου, από τη στιγμή που απλώς δεν πρόκειται να επαναληφθούν στον επόμενο μήνα, πόσω μάλλον στον μεθεπόμενο.

Τα περισσότερα δεδομένα στην τρέχουσα περίοδο βασίζονται στη βιομηχανική παραγωγή, τον πληθωρισμό, το ΑΕΠ και διάφορες στατιστικές έρευνες που σφυγμομετρούν την κοινή γνώμη και τις αντιδράσεις της. Όμως εάν πραγματικά στο περιβάλλον που δημιουργεί η πανδημία κάποιοι συμπληρώνουν ψηφιακά ερωτηματολόγια, τότε πρόκειται για εντελώς ασυνήθιστα άτομα και προφανώς μειοψηφίες.

Επιπλέον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εντείνουν τις φοβίες, επηρεάζοντας τα συναισθήματα του κόσμου και τα συναισθήματα επηρεάζουν την ακρίβεια και την αξιοπιστία οποιασδήποτε έρευνας. Τα δεδομένα που προέρχονται από ερωτηματολόγια περιλαμβάνουν στην επεξεργασία τους μεθόδους αξιολόγησης του πληθωρισμού, συνεκτιμώντας παραμέτρους, όπως λόγου χάρη την εστίαση. Όμως με τα εστιατόρια κλειστά, δηλαδή με μηδενική δραστηριότητα, παραμένει αξιοπερίεργο αν και κατά πόσο οι τελικές μετρήσεις παραμένουν αξιόπιστες.

Συνεκτιμώντας πάντως το γεγονός ότι οι καταναλωτικές αγορές μέσω διαδικτύου πολλαπλασιάζονται σε περιόδους απομόνωσης, το πιθανότερο μετά τον τερματισμό του συναγερμού της πανδημίας είναι να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα. Επειδή όμως τα δεδομένα των προβλέψεων αξιοποιούνται από εφαρμογές λογισμικού, καλό θα είναι να θυμόμαστε ότι οι μηχανές λειτουργούν όπως και ο άνθρωπος, οπότε αν δεχθούν κάτι άχρηστο, θα παραδώσουν κάτι εξίσου άχρηστο και ανώφελο.

Είναι αξιόπιστες οι προβλέψεις;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα για την αξιοπιστία των προβλέψεων παραμένει η περίφημη ετησιοποίηση των δεδομένων, μέθοδος που επινόησαν Αμερικανοί οικονομολόγοι και υιοθετείται από ολόκληρο τον κόσμο. Η μέθοδος εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ανελλιπώς, σε πείσμα του γεγονότος ότι αποτελεί απλώς έναν παραλογισμό πρώτου μεγέθους. Εάν λόγου χάρη η πτώση του αμερικανικού ΑΕΠ φθάνει το 7,5%% με τη λήξη του πρώτου τριμήνου, τότε με βάση την ετησιοποίηση θα εξελιχθεί σε 30% σε βάθος δωδεκαμήνου, μέγεθος που απλά ανήκει στον χώρο της οικονομικής φαντασίας.

Κατά συνέπεια οι πολίτες και ιδιαίτερα όσοι δεν ασχολούνται με οικονομικά θέματα επιβάλλεται να αγνοούν την πλημμυρίδα των ετησιοποιημένων μεγεθών που κατακλύζει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με πηγή τις υποτιθέμενες αυθεντίες του οικονομικού χώρου.

Σε γενικές γραμμές το σύνδρομο καταπληξίας στην πρώτη φάση θα αποδειχθεί αποπληθωριστικό, αλλά παραμένει αβέβαιο εάν και κατά πόσον οι μετρήσεις θα έχουν την απαιτούμενη ακρίβεια. Κατά συνέπεια, αν θέλουμε οι προβλέψεις μας να έχουν κάποια βάση, καλύτερα να προκρίνονται οι τιμές παραγωγού για τις μετρήσεις και όχι οι ανάλογες τής κατανάλωσης.

Όπως όλοι γνωρίζουν τα στοιχεία προκύπτουν ύστερα από στατιστικές μετρήσεις, αυτές που οι περισσότεροι θεωρούν πως αφορούν μόνον δημοσκοπικές σφυγμομετρήσεις. Η μέτρηση της ανεργίας αποτελεί προϊόν στατιστικών ερευνών, όπως και οι πωλήσεις της λιανικής, οι διακυμάνσεις του πληθωρισμού ή και του ΑΕΠ, που προκύπτουν από συνδυασμό ερευνών.

Οι μετρήσεις του πληθωρισμού έχουν πολλά προβλήματα, λόγω του ότι συμμετέχουν δείγματα, όπως εστιατόρια και ξενοδοχεία, που στη Βρετανία αποτελούν το 11% του συνόλου των δειγμάτων. Στην τρέχουσα περίοδο, εστιατόρια και ξενοδοχεία δεν λειτουργούν, οπότε δεν υπάρχει τιμολόγηση. Στις ΗΠΑ η παροχή ιατρικών υπηρεσιών συμμετέχει κατά 7% στον δείκτη τιμών, αλλά το κόστος των ιατρικών υπηρεσιών μηδενίζεται από τη στιγμή που η παροχή τους εκτελείται με αναστολή δαπανών.

Οι φυσικές καταστροφές, οι απεργίες και ανάλογα γεγονότα συχνά ακινητοποιούν την οικονομία, οπότε το οποιοδήποτε μετρήσιμο μέγεθος εξανεμίζεται, αλλά αποτελούν φαινόμενα περιορισμένης έκτασης, με συνέπεια να εξάγονται συμπεράσματα με βάση τις μετρήσεις των υπολοίπων. Στην περίπτωση όμως της πανδημίας ακινητοποιούνται τα πάντα, οπότε δεν υπάρχει τίποτε μετρήσιμο, από τη στιγμή που η ροή ανακόπτεται βίαια.

Έχουμε λόγους να αισιοδοξούμε

Η τρέχουσα κρίση έχει και τα αναπάντεχα δώρα της για τους καταναλωτές ενέργειας και αυτό λόγω της δραματικής υποχώρησης των τιμών του αργού πετρελαίου κατά δύο τρίτα, που ακολουθούνται και από τις ανάλογες του φυσικού αερίου. Η Ελλάδα αποκομίζει ένα όφελος της τάξεως των 15 δισεκατομμυρίων και η Ε.Ε. 500 δισεκατομμυρίων ευρώ και αυτό το πλεόνασμα δεν προέρχεται από δανεισμό, αλλά από μείωση κόστους.

Πρόκειται ουσιαστικά για μάννα εξ ουρανού και αποτελεί βασικό λόγο για τον οποίο αναβάλλεται η ανάληψη δράσης στο θέμα των ευρωομολόγων. Η χώρα μας, πέραν του γεγονότος ότι δείχνει να παίρνει άριστα στη διαχείριση της πανδημίας, έχει κάθε λόγο να χαμογελά στην παρούσα φάση. Χρειάζονται μονάχα σώφρονες χειρισμοί από πλευράς κυβέρνησης για την αξιοποίηση αυτού του «πακέτου» των 15 δισεκατομμυρίων ευρώ κι όλα θα πάνε καλά.