Μήνας-σταθμός ο Ιανουάριος του 2021 για το εμβόλιο

Μέχρι σήμερα περίπου 100 προγράμματα εμβολίων κατά του κορoνοϊού έχουν ξεκινήσει σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με το London School of Hygiene & Tropical Medicine, 10 από αυτά είναι ήδη στη φάση των κλινικών δοκιμών, ενώ, όπως ανακοίνωσε o δόκτωρ Άντονι Φαούτσι, λοιμωξιολόγος και διευθυντής του National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIH), οι ειδικοί επιταχύνουν τις διαδικασίες προκειμένου μέχρι τον ερχόμενο Ιανουάριο του 2021 να είναι κάποιο από όλα αυτά έτοιμο να μπει στο στάδιο της παραγωγής.

Πρόσφατη δημοσίευση του επιστημονικού περιοδικού «Nature» αναφέρει ότι περισσότερα από 90 εμβόλια είναι υπό διερεύνηση έναντι του ιού SARS-CoV-2 με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών υγείας. Έξι εμβόλια ήδη είναι στο στάδιο των κλινικών δοκιμών σε εθελοντές προκειμένου να ελεγχθεί η ασφάλεια τους, ενώ σε άλλα έχουν αρχίσει δοκιμές σε πειραματόζωα.

Σε μία άλλη δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Science» περιγράφονται επιτυχείς δοκιμές ενός νέου εμβολίου το οποίο φαίνεται να παρέχει προστασία σε πιθήκους έναντι του κορoνοϊού. Το εμβόλιο αυτό αφορά σε εξασθενημένη εκδοχή του ιού, δεν προκάλεσε παρενέργειες στους πιθήκους και ήδη από τις 16 Απριλίου έχουν ξεκινήσει κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ιατρικής Σχολής του Λονδίνου, αναπτύσσονται περίπου 120 προγράμματα εμβολίων κατά του SARS-Cov-2, από τα οποία τα 110 είναι ήδη σε προκλινικό στάδιο, ενώ 8 εξ αυτών στη φάση 1 των δοκιμών σε ασθενείς. Σε αυτά συμπεριλαμβάνεται και της φαρμακευτικής CanSino στο Χονγκ Κονγκ, το οποίο μάλιστα είναι και στη φάση 2 των δοκιμών. Επιπροσθέτως, η φαρμακευτική Sinovac στην Κίνα το Ιατρικό Ινστιτούτο Σεντζέν, αλλά και το Γερμανικό Εργαστήριο Βιοτεχνολογίας BioNTech βρίσκονται στη φάση 1. Στις ΗΠΑ δύο προγράμματα εμβολίων, ένα της Moderna και ένα της Inovio Pharmaceuticals, έχουν μπει στη φάση 1 των κλινικών δοκιμών.

Όπως αναφέρει μεγάλη μερίδα ειδικών, ο Ιανουάριος αποτελεί πιθανότατα μήνα-σταθμό για την παραγωγή ενός αποτελεσματικού αλλά και ασφαλούς εμβολίου κατά του νέου κορονοϊού. Μην ξεχνάμε ότι απαιτούνται 12-18 μήνες για να έχουμε ασφαλή αποτελέσματα αν ένα φάρμακο είναι κατάλληλο να μπει σε μαζική παραγωγή και να φτάσει στον τελικό αποδέκτη, τον ασθενή. Ωστόσο ο δρ Φαούτσι επιμένει ότι ναι μεν είναι ένα πιθανό σενάριο, όμως ακόμα και αυτό είναι ένα υπεραισιόδοξο σενάριο, γι’ αυτό δεν πρέπει να το θεωρήσουμε δεδομένο.

Οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής και του Τμήματος Βιολογίας του ΕΚΠΑ Δημήτρης Παρασκευής, Ιωάννης Τρουγκάκος, Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος μας εξηγούν πώς αναπτύσσεται η ανοσία στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω των εμβολίων. Όπως λένε, το ανοσοποιητικό μας σύστημα αναγνωρίζει τα παθογόνα, όπως για παράδειγμα τον κορονοϊό SARS-CoV-2, ως «ξένους» οργανισμούς.

Όταν ο ιός μολύνει τα κύτταρα του ξενιστή (δηλαδή του ανθρώπου), πολλαπλασιάζεται και παράγει νέα ιικά σωμάτια τα οποία αναγνωρίζονται από το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο στη συνέχεια επάγει ανοσιακή απόκριση μέσω ανάπτυξης αντισωμάτων. Τα αντισώματα αλληλεπιδρούν ειδικά με πρωτεΐνες (αντιγόνα) του ιού εμποδίζοντας την περαιτέρω μόλυνση κυττάρων του ξενιστή, ενώ μέσω της ενεργοποίησης κυτταροτοξικών κυττάρων καταστρέφονται τα ανθρώπινα κύτταρα που έχουν μολυνθεί από τον ιό, οπότε δεν μπορούν να παραχθούν νέα ιικά σωματίδια. Έτσι ο «εισβολέας» εξοντώνεται.

Τα Β και Τ κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος που αναγνωρίζουν ειδικά το παθογόνο έχουν (συνήθως) μεγάλη διάρκεια ζωής και αποτελούν τα λεγόμενα «κύτταρα μνήμης» που προσφέρουν ανοσία.

Η βασική αρχή όλων των εμβολίων είναι να εκθέσουν τον οργανισμό σε ένα αδρανές ιικό αντιγόνο, το οποίο φυσικά δεν θα προκαλέσει νόσο, αλλά θα ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα προκειμένου να αναγνωρίζει αμέσως τον ιό (σαν να υπήρχε προηγούμενη μόλυνση) και να τον αδρανοποιεί.

Ωστόσο αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι υπάρχουν αρκετές διαφορετικές τεχνολογίες ανάπτυξης εμβολίων. Για παράδειγμα:

Εμβόλια νουκλεϊκών οξέων (DNA, RNA)

Τα εμβόλια που βασίζονται σε γενετικό υλικό (RNA ή DNA) του ιού είναι ασφαλή και σχετικά εύκολο να αναπτυχθούν. Η παραγωγή τους βασίζεται στη σύνθεση γενετικού υλικού του ιού, το οποίο κωδικοποιεί για ένα ιικό αντιγόνο. Το γενετικό υλικό στη συνέχεια εισάγεται σε ανθρώπινα κύτταρα, τα οποία παράγουν το ιικό αντιγόνο κινητοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Να σημειωθεί ότι, προς το παρόν, κανένα από τα υφιστάμενα εγκεκριμένα εμβόλια δεν έχει βασιστεί σε αυτή την τεχνολογία. Με την ανάπτυξη αυτού του τύπου εμβολίου δραστηριοποιούνται τουλάχιστον 20 ομάδες διεθνώς.

Εμβόλια βασισμένα σε ιικούς φορείς

Σε αυτή την τεχνολογία παραγωγής εμβολίων χρησιμοποιείται ως φορέας ένας ιός, όπως της ιλαράς, ή ο αδενοϊός, που είναι γενετικά τροποποιημένος ώστε να παράγει πρωτεΐνες (αντιγόνα) του κορονοϊού. Αυτοί οι ιοί είναι εξασθενημένοι και δεν προκαλούν νόσο. Υπάρχουν δύο τύποι τέτοιων φορέων:

i) αυτοί που μπορούν να πολλαπλασιάζονται στα κύτταρα του ξενιστή και

ii) αυτοί που δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν, γιατί βασικά τους γονίδια έχουν απενεργοποιηθεί. Σε αυτή την κατηγορία εμβολίων ενεργοποιούνται 25 ομάδες.

* Ιικοί φορείς που μπορούν να πολλαπλασιαστούν σε ανθρώπινα κύτταρα (παραδείγματος χάρη εξασθενημένος ιός ιλαράς). Παράδειγμα τέτοιου εμβολίου είναι το πρόσφατα εγκεκριμένο εμβόλιο έναντι του ιού του Εbola. Αυτά τα εμβόλια είναι ασφαλή και προκαλούν ισχυρή ανοσιακή απάντηση, αν και ενδεχόμενη ανοσία στον φορέα (π.χ. στον ιό της ιλαράς) μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.

* Ιικοί φορείς που δεν πολλαπλασιάζονται (π.χ. εξασθενημένος αδενοϊός). Προς το παρόν, κανένα υφιστάμενο εγκεκριμένο εμβόλιο δεν έχει βασιστεί σε αυτή την τεχνολογία, η οποία χρησιμοποιείται εκτενώς σε γονιδιακή θεραπεία. Η χρήση ενισχυτών δόσης μπορεί να είναι απαραίτητη για να προκαλέσουν μακροχρόνια ανοσία.

Εμβόλια που βασίζονται σε ιικές πρωτεΐνες

* Εμβόλια που αφορούν σε χορήγηση ιικών πρωτεϊνών. Τα «παραδοσιακά» αυτά εμβόλια βασίζονται στη χορήγηση ιικών πρωτεϊνών ή τιμημάτων ιικής πρωτεΐνης (αντιγόνων) στον άνθρωπο. Με αυτή την κατηγορία εμβολίων ασχολούνται 28 ερευνητικές ομάδες διεθνώς, οι οποίες εστιάζονται στην εξωτερική πρωτεΐνη του ιού (spike) και συγκεκριμένα στο τμήμα της πρωτεΐνης που αλληλεπιδρά με τον υποδοχέα των κυττάρων του ξενιστή. Τα εμβόλια αυτά, προκειμένου να προκαλέσουν ικανοποιητική ανοσία, συνήθως απαιτούν τη συγχορήγηση ανοσοενισχυτικών και πιθανώς πολλές δόσεις χορήγησης. Παρόμοια εμβόλια είχαν αναπτυχθεί επιτυχώς κατά του ιού SARS-CoV (επιδημία SARS του 2003) σε πιθήκους, αλλά δεν έχουν δοκιμαστεί σε ανθρώπους.

* Εμβόλια που βασίζονται σε κενά ιικά σωματίδια που μοιάζουν με το ιό. Τα κενά ιικά σωμάτια που χρησιμοποιούνται σε αυτή την κατηγορία εμβολίων προσομοιάζουν τη δομή του κορονοϊού, αλλά δεν είναι μολυσματικά επειδή δεν διαθέτουν γενετικό υλικό. Πέντε ομάδες εργάζονται σε εμβόλια αυτού του τύπου, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ισχυρή ανοσιακή απάντηση, αλλά είναι σχετικά δύσκολο να παρασκευαστούν.

Εμβόλια που θα βασίζονται στον ίδιο τον κορονοϊό SARS-CoV-2

Τουλάχιστον 7 ερευνητικές ομάδες προσπαθούν να αναπτύξουν εμβόλιο στη βάση αυτής της επίσης «παραδοσιακής» τεχνολογίας, η οποία βασίζεται στη χρήση εξασθενημένων ή αδρανοποιημένων εκδοχών του κορονοϊού. Πολλά υφιστάμενα εμβόλια (π.χ. έναντι της ιλαράς ή της ευλογιάς) έχουν βασιστεί σε αυτή την τεχνολογία, αλλά χρειάζονται εκτεταμένες δοκιμές προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλειά τους. Στη βάση αυτών των τεχνολογιών αναφέρονται γενικά δύο κατηγορίες εμβολίων.

* Εμβόλια που αφορούν σε εξασθενημένο ιό. Ο ιός εξασθενεί συνήθως μέσω χορήγησης σε πειραματόζωα ή ανθρώπινα κύτταρα όπου συσσωρεύει μεταλλαγές οι οποίες μειώνουν τη νοσηρότητά του. Στην παρούσα φάση γίνεται προσπάθεια να εξασθενήσει ο κορονοϊός μέσω κατευθυνόμενων γενετικών αλλαγών που θα οδηγούν σε μειωμένη αποτελεσματικότητα παραγωγής ιικών πρωτεϊνών.

* Εμβόλια που βασίζονται σε αδρανοποιημένο ιό. Σε αυτόν τον τύπο εμβολίου ο ιός χορηγείται αδρανοποιημένος στον οργανισμό. Η παραγωγή αυτών των μη μολυσματικών ιών απαιτεί μεγάλες αρχικές ποσότητες μολυσματικών ιικών σωματιδίων.

Πηγή: naftemporiki.gr