Φίδια στις πόλεις - πώς αναγνωρίζουμε την οχιά

Έχουν αυξηθεί οι αναφορές για εμφανίσεις φιδιών σε περιοχές της χώρας, όπως στην Αλεξανδρούπολη, την Λαμία και την Κατερίνη. Τα συγκεκριμένα ερπετά εμφανίζονται αυτή την περίοδο σε μεγάλα αστικά κέντρα και κατά βάση σε πάρκα, λόφους, ακάλυπτους, υπόγεια παλιών σπιτιών ή μεταφέρονται με αυτοκίνητα.

Οι ειδικοί αναφέρουν πως δεν υπάρχει κανένας λόγος πανικού. Πρόκειται για σύνηθες φαινόμενο, ειδικά αυτή την εποχή που οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν, καθώς τα ερπετά έχουν ξυπνήσει από τη χειμερία νάρκη τους και βρίσκονται σε αναζήτηση τροφής.

Τα περισσότερα είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο
«Η παρουσία φιδιών στα αστικά κέντρα σχετίζεται πάντα με την τροφή», ανέφερε στο GRTimes ο αντιπρόεδρος της Εταιρείας Προστασίας Περιβάλλοντος και Σταθμού Περίθαλψης Άγριων Ζώων, Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο οποίος προσθέτει, ότι "πολλοί δεμ αναγνωρίζουν τα φίδια με αποτέλεσμα να υπάρχει σύγχυση. Ειδικά ο Λαφιάτης, όταν είναι μικρός μοιάζει με Οχιά. Στο πλαίσιο αυτό δε μπαίνουμε στη διαδικασία να κατονομάσουμε το φίδι. Πρέπει να γνωρίζουμε επιστημονικά εάν πρόκειται πραγματικά για το είδος που εμείς πιστεύουμε ότι είναι. Ξέρετε, κάποια φίδια έχουν την ικανότητα να αφομοιώνουν το χρώμα του περιβάλλοντος στο οποίο κινούνται με αποτέλεσμα κάποια να μοιάζουν μεταξύ τους, όμως ποτέ δεν αλλάζει το είδος τους».

Ο Νίκος Παπαγιωτόπουλος προσθέτει επίσης ότι «τα φίδια υπήρχαν και υπάρχουν στο αστικό περιβάλλον, όμως τα περισσότερα είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο. Σχεδόν πάντα πρόκειται για Λαφιάτες, για Σπιτόφιδα ή ακόμα και για Τυφλίτες που δεν είναι φίδι, αλλά μια μεγάλη σαύρα. Ακόμη κι έτσι όμως, δεν γινόμαστε ειδικοί. Δεν το προσεγγίζουμε για να το απομακρύνουμε. Είναι σημαντικό να παραμείνουμε ψύχραιμοι, να το φωτογραφίσουμε και να στείλουμε τη φωτογραφία σε έναν ειδικό, χωρίς να μας ξεφύγει από τα μάτια, διότι όταν φτάσει το ειδικό συνεργείο απομάκρυνσης θα πρέπει να ξέρουμε που ακριβώς βρίσκεται».

Τι κάνουμε εάν μας δαγκώσει
Σε περίπτωση που ένα φίδι τελικά καταφέρει και μας δαγκώσει οι οδηγίες των ειδικών ως προς τους τρόπους αντιμετώπισης είναι συγκεκριμένες.

«Πρέπει να απευθυνθούμε στο γιατρό για να μας δώσει οδηγίες και βέβαια να θυμόμαστε καλά το φίδι. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, όταν συνυπάρχουμε με τα ερπετά. Δεν τα πιάνουμε επειδή κατά τη γνώμη μας είναι ακίνδυνα. Η οχιά, που είναι και το μοναδικό δηλητηριώδες φίδι, είναι ένα αργό και νωχελικό ερπετό, το οποίο αν σε δαγκώσει, αφήνει συνήθως δύο σημάδια. Τα υπόλοιπα αφήνουν σημάδι από όλο το σιαγόνα. Επίσης, εκτός από την οχιά τα υπόλοιπα είδη έχουν στη πίσω γνάθο μια αμελητέα για τον άνθρωπο ποσότητα δηλητηρίου. Ποσότητα που δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να σε σκοτώσει», συμπληρώνει στο GRTimes, ο αντιπρόεδρος της Εταιρείας Προστασίας Περιβάλλοντος και Σταθμού Περίθαλψης Άγριων Ζώων.

«Εάν κάνουμε εργασίες φοράμε πάντα γάντια και δημιουργούμε θόρυβο. Επίσης στην εξοχή φοράμε πάντα μποτάκια γιατί εάν μας επιτεθούν, συνήθως το κάνουν στο ύψος του αστραγάλου μας. Τέλος, επίσης εάν υπάρχει πυκνή βλάστηση και ψηλά χόρτα κοντά σε κατοικία, φροντίζουμε να κόψουμε τα χόρτα και να καθαρίσουμε τον χώρο. Τα φίδια τρυπώνουν συνήθως σε σωρούς από πέτρες, σε σωρούς ξύλα, σε ένα αντικείμενο που έχουμε καιρό να μετακινήσουμε από τη θέση του. Πρέπει να γνωρίζουμε τι κάνουμε σε αυτές τις περιπτώσεις», τονίζει ο κ. Παναγιωτόπουλος, προσθέτοντας πως «πρέπει να γνωρίζουμε επίσης ότι εάν σκοτώσουμε ένα φίδι, διαπράττουμε μια παρανομία».

Πρώτο μέλημα μετά το δάγκωμα είναι να ακινητοποιηθεί το θύμα, για να μην μπει το δηλητήριο στην κυκλοφορία του αίματος. Το ΕΚΑΒ συνιστά τα εξής:

Όχι περπάτημα.
Καθησυχασμός του θύματος.
Αφαίρεση κοσμημάτων και στενών ρούχων (π.χ. κάλτσα), πριν αρχίσει το οίδημα.
Ακινητοποίηση του άκρου (όπου συνέβη το δάγκωμα) σε θέση χαμηλότερη από το ύψος της καρδιάς.
Καθαρισμός της πληγής με νερό και σαπούνι.
Όχι πάγος στο τραύμα.
Όχι ίσχαιμος περίδεση. Η σύσταση να δένουμε σφιχτά με έναν επίδεσμο ή ύφασμα το μέλος πιο ψηλά από το σημείο της πληγής, για να εμποδίσουμε τη διάχυση του δηλητηρίου, είναι λανθασμένη.
Όχι χορήγηση καφέ και αλκοόλ.
Όχι σύλληψη του φιδιού. Προσπαθήστε να απομνημονεύσετε το χρώμα και το σχήμα του φιδιού, για να το περιγράψετε στους γιατρούς.
Διακομιδή στο νοσοκομείο.
Η θεραπεία
Μετά από το δάγκωμα φιδιού, χρειάζεται να γίνει αντιτετανικός ορός. Αντιοφικός ορός γίνεται μόνο στο νοσοκομείο και δεν είναι πάντοτε απαραίτητος, αναφέρεται στο εγχειρίδιο του ΕΚΑΒ.

Επιπλέον, η χορήγηση αντιοφικού ορού μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση ή ακόμα και αναφυλαξία σε άτομα που είναι αλλεργικά.

Κέντρο Δηλητηριάσεων
Σημειώνεται ότι το Κέντρο Δηλητηριάσεων αποτελεί τμήμα του Παθολογικού Τομέα του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων Αθηνών «Παναγιώτη & Αγλαΐας Κυριακού».

Λειτουργεί όλες τις ημέρες και ώρες, δίνοντας πληροφορίες και οδηγίες στο τηλέφωνο 210 77.93.777.

Στην Ελλάδα, από τα περίπου 70 είδη ερπετών που μπορεί να συναντήσει κανείς, μόνο 7 φέρουν δηλητήριο και είναι όλα τους είδη φιδιών. Τα 5 ανήκουν στην οικογένεια των Εχιδνιδών (Οχιές) και είναι σωληνόγλυφα¹ με σχετικά ισχυρό δηλητήριο, ενώ τα υπόλοιπα 2 στην οικογένεια των Κολουβρίδων και είναι οπισθόγλυφα² με ασθενές δηλητήριο, ακίνδυνα για τον άνθρωπο. Συνολικά στη χώρας μας υπάρχουν 23 διαφορετικά είδη φιδιών. Τα φίδια της οικογένειας των Εχιδνιδών (Viperidae) δεν απαντούν ποτέ όλα μαζί στο ίδιο μέρος, αλλά έχουν διαφορετική εξάπλωση ανά την ελληνική επικράτεια και είναι τα εξής:

Οχιά - Vipera ammodytes
Οθωμανική Οχιά - Montivipera xanthina
Οχιά της Μήλου - Macrovipera schweizeri
Αστρίτης - Vipera berus
Νανόχεντρα - Vipera ursinii
Ενώ οι δηλητηριώδεις Κολουβρίδες (Colubridae) είναι οι παρακάτω:

Σαπίτης - Malpolon insignitus
Αγιόφιδο - Telescopus fallax
Από τα υπόλοιπα ερπετά κανένα άλλο δεν φέρει δηλητήριο, είτε πρόκειται για φίδι, σαύρα, χελώνα ή αμφίσβαινα και είναι όλα τους απολύτως ακίνδυνα για τον άνθρωπο.

Η οχιά
Σε ένα δηλητηριώδες φίδι, η ουρά του έχει παράλληλες γραμμές στο δέρμα.

Τα μάτια του είναι όπως της γάτας, και το χώρισμα του κεφαλιού με τον λαιμό ξεχωρίζει αν το κοιτάξετε από πάνω.

Συγκεκριμένα η οχιά έχει ένα κέρατο στο μπροστινό μέρος της κεφαλής της και το δέρμα της έχει "ζιγκ ζαγκ" σχέδια από το κεφάλι ως την ουρά. Η γλώσσα είναι συνήθως σκούρη.

Συνοπτικά, όπως αναφέρει η σελίδα της Ελληνικής Ερπετοπανίδας, herpetofauna.gr:

Κοντόχοντρο σώμα
Πολύ πλατύ κεφάλι
Χοντρό ζιγκ-ζαγκ κατά μήκος της ράχης
Κοντή ουρά που στενεύει απότομα
Στο παρακάτω βίντεο η περιγραφή γίνεται από ειδικό. Μην επιχειρήσετε να χειριστείτε ή να πλησιάσετε μια οχιά σε τέτοια απόσταση. Κρατήστε απόσταση τουλάχιστον 2 μέτρων για να είστε ασφαλείς.

Η επικινδυνότητα ενός δαγκώματος με έγχυση εξαρτάται από την ισχύ και την τοξικότητα του δηλητηρίου καθώς και από τη συγκέντρωση αυτού στο σώμα του θύματος. Επομένως, η ποσότητα του δηλητηρίου αλλά και το βάρος και η ηλικία του θύματος αποτελούν σημαντικούς παράγοντες (η ποσότητα εξαρτάται από το είδος και το μέγεθος του φιδιού, αλλά ελέγχεται και από το ίδιο το φίδι).

Στο ενδεχόμενο δαγκώματος από οποιαδήποτε Έχιδνίδα της χώρας μας και εφόσον έχει γίνει έγχυση δηλητηρίου από το φίδι, το άτομο που δέχθηκε το δάγκωμα κινδυνεύει να νοσήσει σοβαρά, μόνο στην περίπτωση που αυτό δεν διακομιστεί σε κάποιο νοσοκομείο για τις πρώτες βοήθειες εντός των επομένων ωρών, αλλά αντί αυτού αποφύγει την νοσηλεία ή/και χρησιμοποιήσει «γιατροσόφια» και μη έγκυρες τεχνικές θεραπείας. Σε μία τέτοια περίπτωση μη-νοσηλείας σαν την τελευταία, η υγεία του ατόμου διατρέχει κίνδυνο και υπάρχουν πιθανότητες ο ασθενής να χάσει μέχρι και τη ζωή του στα επόμενα εικοσιτετράωρα.

Παρά τους μύθους που κυκλοφορούν, οι οχιές δεν θα επιτεθούν ποτέ εάν κάποιος δεν τις αρπάξει ή έρθει τόσο κοντά, εάν δεν νιώσουν δηλαδή άμεση απειλή για την ζωή τους. Ακόμα όμως και σε αυτή την περίπτωση που κάποιος θα τις πλησιάσει στην επικίνδυνη απόσταση των μερικών 10άδων εκατοστών, οι Οχιές, κατά μεγάλο ποσοστό των πιθανοτήτων, θα δαγκώσουν "στεγνά", δηλαδή χωρίς έγχυση δηλητηρίου, ως προειδοποίηση και μόνο.

Από τα 5 είδη Οχιάς της χώρας μας η Νανόχεντρα (Vipera ursinii) φέρει το πιο ασθενές δηλητήριο, που σε συνδυασμό με το μικρό του μεγέθους της καθίσταται η λιγότερο επικίνδυνη Οχιά. Παρ’όλα αυτά, ένα δάγκωμα της συνιστάται να αντιμετωπιστεί με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή με ιατρική περίθαλψη σε κέντρο πρώτων βοηθειών.

Τα υπόλοιπα 2 είδη δηλητηριωδών φιδιών της οικογένειας των Κολουβρίδων (Colubridae), φέρουν ασθενές δηλητήριο, που σε συνδυασμό με την θέση που έχουν στην στοματική κοιλότητα τα δόντια που το εκχέουν, καθίστανται ακίνδυνα για τον άνθρωπο, ανίκανα να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στον οργανισμό, ακόμα και αν καταφέρουν έγχυση.

Ανάμεσα στα δύο αυτά φίδια, το Αγιόφιδο φέρει το πιο ασθενές δηλητήριο αλλά είναι και το λιγότερο επιθετικό αν πιαστεί, που σημαίνει ότι πολύ σπάνια θα δαγκώσει, ενώ ο Σαπίτης διακρίνεται από σθεναρή άμυνα αν πιαστεί ή απειληθεί και το δηλητήριο ενός μεγάλου ατόμου (μεγάλη ποσότητα δηλητηρίου) μπορεί να προκαλέσει πόνο, τοπικό πρήξιμο και ίσως κάποια άλλα ελάσσονα συμπτώματα σε ευαίσθητα άτομα.

Τα συμπτώματα αυτά συνήθως υποχωρούν μετά από μερικές ώρες, χωρίς ιατρική αγωγή. Από τα δύο αυτά οπισθόγλυφα είδη δεν έχει καταγραφεί ποτέ κάποια περίπτωση που να χρήζει νοσοκομειακής εισαγωγής.

Στοιχεία αντλήθηκαν από news247.gr