Η πρώτη προβολή της ταινίας «Ζ»

Είναι βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Βασίλη Βασιλικού που αναφέρεται στη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγόρη Λαμπράκη, από παρακρατικούς στην ταραγμένη δεκαετία του '60 για την Ελλάδα. Θεωρείται ένα από τα κορυφαία δείγματα του πολιτικού κινηματογράφου. Το βιβλίο του Βασιλικού κυκλοφόρησε το 1966 με τίτλο «Ζ: Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος» (εκδόσεις Λιβάνη). Το «Ζ» του τίτλου παραπέμπει στο σύνθημα «Ζει» που φώναζαν οι χιλιάδες κόσμου που συνόδευσαν τον Λαμπράκη στην τελευταία του κατοικία τον Μάιο του 1963.

Ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς, που είχε εγκατασταθεί μόνιμα στη Γαλλία, βρέθηκε να διαβάζει το βιβλίο του Βασιλικού στο ταξίδι της επιστροφής του στο Παρίσι από την Αθήνα, λίγες ημέρες προτού ξεσπάσει το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Αποφάσισε να το μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη, όταν οι δικτάτορες είχαν πλέον αλυσοδέσει τη χώρα, ως ελάχιστη συνεισφορά στη διεθνοποίηση της ελληνικής υπόθεσης. Απευθύνθηκε στον Ισπανό συγγραφέα Χόρχε Σεμπρούν και μαζί ετοίμασαν το σενάριο, χωρίς να έχουν χρήματα. Παραγωγός δεν βρισκόταν στον ορίζοντα, το ποσό που διέθετε το Γαλλικό Κέντρο Κινηματογράφου ήταν μικρό και η ταινία κινδύνευε να μην υλοποιηθεί. Σαν από μηχανής θεός ο ηθοποιός Zακ Περέν τού πρότεινε να γυριστεί η ταινία στην Αλγερία. Εκεί είχε πάρα πολλούς φίλους που μπορούσαν να συμμετάσχουν στην παραγωγή. Τα γυρίσματα άρχισαν και ολοκληρώθηκαν στο Αλγέρι, με τη συμμετοχή γνωστών και σπουδαίων ηθοποιών, όπως ο Υβ Μοντάν, η Ειρήνη Παπά, ο Ζαν Λουί Τρεντινιάν, ο Φρανσουά Περιέ και ο Ρενάτο Σαλβατόρι.

Ο τόπος της δράσης της ταινίας δεν αναφέρεται ρητά, αλλά σαφώς υπονοείται η Ελλάδα και από την εξέλιξη της ιστορίας η υπόθεση Λαμπράκη. Είναι παρόντες ο Λαμπράκης (Υβ Μοντάν) και ο ανακριτής Σαρτζετάκης (Ζαν Λουί Τρεντινιάν). Άλλωστε, ο σκηνοθέτης δεν αφήνει καμία αμφιβολία περί αυτού. Στους τίτλους της αρχής διαβάζουμε: «Οποιαδήποτε ομοιότητα με πραγματικά γεγονότα ή πρόσωπα ζώντα και τεθνεώτα δεν είναι τυχαία. Είναι σκόπιμη».

Η ταινία βγήκε στους γαλλικούς κινηματογράφους τον Φεβρουάριο του 1969, αλλά γνώρισε τη διεθνή καταξίωση μετά την προβολή της στο φεστιβάλ των Καννών τον Μάιο της ίδιας χρονιάς. Δημιούργησε αίσθηση και τιμήθηκε με τα βραβεία πρώτου ανδρικού ρόλου (Ζαν Λουί Τρεντινιάν) και των κριτικών (FIPRESCI) για τον Κώστα Γαβρά. Στην Ελλάδα προβλήθηκε μετά την πτώση της δικτατορίας. Το «Ζ» άρεσε και γνώρισε μεγάλη επιτυχία, επειδή δεν ταυτίστηκε με μία χώρα και είχε παγκόσμιο χαρακτήρα.

Με μια ματιά...

1802: Γεννήθηκε ο Γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ.

1883: Πέθανε ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, κορυφαία πολιτική προσωπικότητα του 19ου αιώνα, που χρημάτισε δέκα φορές πρωθυπουργός.

1906: Γεννήθηκε ο ζωγράφος και γλύπτης Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας.

1933: Παναθηναϊκός και ΑΕΚ αναδεικνύονται ισόπαλοι 4-4 στο πρωτάθλημα Ελλάδας. Οι «πράσινοι» προηγήθηκαν 1-0, 2-1 και 4-2, αλλά οι «Ενωσίτες» κατάφεραν να ισοφαρίσουν στα τελευταία λεπτά του αγώνα.

1936: Έπειτα από μακροχρόνιες έρευνες, ο Φέρντιναντ Πόρσε παρουσιάζει το «λαϊκό αυτοκίνητο», γνωστότερο ως Volkswagen.

1945: Γεννήθηκε ο προπονητής Γιάννης Ιωαννίδης, ο οποίος κατέκτησε τίτλους και πρωταθλήματα τόσο με την ομάδα του Άρη όσο και με τον Ολυμπιακό.

1954: Γεννήθηκε ο Τούρκος πολιτικός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Διετέλεσε πρωθυπουργός (2003-2014) και είναι Πρόεδρος της Τουρκίας από το 2014.

1974: Γεννήθηκε ο Γάλλος οδηγός αγώνων Σεμπαστιάν Λεμπ.

1983: Γεννήθηκε ο Βραζιλιάνος ποδοσφαιριστής Πέπε, ο οποίος αγωνίστηκε με την εθνική ομάδα της Πορτογαλίας, έχοντας διακρίσεις τόσο με την Πόρτο όσο και με τη Ρεάλ Μαδρίτης.

1986: Πέθανε η Αμαλία Φλέμινγκ, σύζυγος και επιστημονική συνεργάτιδα του μεγάλου Βρετανού επιστήμονα Αλεξάντερ Φλέμιγκ που ανακάλυψε την πενικιλίνη. Η ίδια εξελέγη και βουλευτής με το ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ.

1993: Βόμβα στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου: στη Νέα Υόρκη ένα παγιδευμένο με εκρηκτικά φορτηγό, σταθμευμένο κάτω από τον βόρειο πύργο, εκρήγνυται σκοτώνοντας έξι άτομα και τραυματίζοντας 1.042.

1995: O τραπεζικός οίκος Barings, η αρχαιότερη επενδυτική τράπεζα της Μεγάλης Βρετανίας, καταρρέει εξαιτίας των ασύμφορων οικονομικών συμφωνιών που συνήψε στη Σιγκαπούρη ο 28χρονος υπάλληλος Νικ Λίσον. Έπαιξε και έχασε στην αγορά παραγώγων 1,4 δισ. δολάρια. Θα αγοραστεί για 1 λίρα από την ING.

2014: Ο δημοσιογράφος Σταύρος Θεοδωράκης ανακοινώνει την ίδρυση κόμματος με την επωνυμία «Το Ποτάμι».

2020: To πρώτο θετικό κρούσμα κορονοϊού στη χώρα μας ανακοινώνουν οι αρχές. Πρόκειται για την 38χρονη σχεδιάστρια μόδας Δήμητρα Βουλγαρίδου από τη Θεσσαλονίκη, η οποία είχε επισκεφθεί το Μιλάνο για την έκθεση μόδας.

2020: Πέθανε ο σπουδαίος κωμικός ηθοποιός Κώστας Βουτσάς.