Η μετά θάνατον αναγνώριση του «φουστανελά» Θεόφιλου

Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες λαϊκούς ζωγράφους. Είχε χαρακτηριστικά έργα από την λαϊκή παράδοση και η αγάπη του για την Ελλάδα φωτιζόταν σε κάθε του πινελιά.

Η αξία του ωστόσο αναγνωρίστηκε μετά θάνατον καθώς οι σύγχρονοί του τον αντιμετώπιζαν με χλεύη και απαξίωση. Ο Θεόφιλος γεννήθηκε στην Μυτιλήνη και έζησε στη Σμύρνη αλλά και τον Βόλο. Η παραδοσιακή φουστανέλα που συνήθιζε να φοράει τον έφερναν συχνά στο επίκεντρο αστείων και πειραγμάτων που ήταν πολύ δύσκολο να διαχειριστεί.

Από μικρό παιδί στην Μυτιλήνη ως αριστερόχειρας καταπιεζόταν πολύ να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις των δασκάλων του και παρέμεινε για χρόνια ένα κλειστό παιδί που έβρισκε παρηγοριά στην ζωγραφική.

Σε ηλικία 18 ετών εγκατέλειψε την οικογένειά του και πήγε στη Σμύρνη. Εκεί ανέπτυξε και την κύρια θεματολογία των έργων του με την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο να κερδίζουν συνεχώς έδαφος στα ενδιαφέροντά του.

Στη συνέχεια μετακόμισε στον Βόλο, όπου εκεί σε ένα καφενείο όταν κάποιος για να διασκεδάσει τους παρευρισκόμενους έριξε τον Θεόφιλο από μία σκάλα όπου ήταν ανεβασμένος και ζωγράφιζε.

Επέστρεψε στην Μυτιλήνη, όπου παρά τις κοροϊδίες και τα πειράγματα του κόσμου, συνέχιζε να ζωγραφίζει, πραγματοποιώντας αρκετές τοιχογραφίες σε χωριά, έναντι ευτελούς αμοιβής, συνήθως για ένα πιάτο φαγητό και λίγο κρασί. Πολλά από τα έργα του αυτής της περιόδου έχουν χαθεί, είτε από φυσική φθορά είτε εξαιτίας καταστροφής τους από κατόχους τους.

Ο καταξιωμένος τεχνοκριτικός και εκδότης Στρατής Ελευθεριάδης (Teriade) θα μάθει για τον Θεόφιλο από τον ζωγράφο Γιώργο Γουναρόπουλο και τον Φώτη Κόντογλου και θα αναλάβει να τον κάνει γνωστό στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ειδικά στο Παρίσι όπου έμενε μόνιμα ο ίδιος.
Κατά την περίοδο αυτή ο Θεόφιλος στρέφεται προς μία άλλη θεματολογία πέρα από τα ηρωικά, ιστορικά και μυθολογικά θέματα και προσεγγίζοντας περισσότερο το καθημερινό και οικείο. Δυστυχώς δεν πρόλαβε να απολαύσει την αλλαγή αυτή στη ζωή του μιας και άφησε την τελευταία του πνοή στο φτωχικό του δωμάτιο στις 24 Μαρτίου 1934.

Τον Ιούνιο του 1961 εγκαινιάστηκε μεγάλη έκθεση με έργα του Θεόφιλου στο Μουσείο του Λούβρου. Ήταν ο θρίαμβος του φουστανελά που κάποτε τον έλεγαν «σοβατζή». Το κοσμοπολίτικο Παρίσι υποδέχθηκε τον Έλληνα αυτοδίδακτο καλλιτέχνη, τον «παρθένο μαθητή των αισθήσεων», ο οποίος, κατά τον Οδυσσέα Ελύτη «έδωσε έκφραση πλαστική στο αληθινό μας πρόσωπο».

Ο φουστανελάς μπήκε στις αίθουσες του πιο λαμπρού μουσείου και οι Λουδοβίκοι συναντήθηκαν με τον Αντώνη Κατσαντώνη, τον Αθανάσιο Διάκο, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Μέγα Αλέξανδρο, την Αρετούσα. Έργα απλά, ελεύθερα, γεμάτα φως, σοφία και γλαφυρότητα, που ενθουσίασαν τους επισκέπτες της έκθεσης!
Σήμερα, έργα του υπάρχουν διάσπαρτα σε πολλά μουσεία, καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Με μια ματιά…

1875: Πεθαίνει ο Ζορζ Μπιζέ, Γάλλος συνθέτης, γνωστός για την όπερα «Κάρμεν».

1899: Πεθαίνει ο Γιόχαν Στράους (υιός), Αυστριακός συνθέτης, γνωστός για τον «Γαλάζιο Δούναβη».

1922: Γεννιέται ο Αλέν Ρενέ, Γάλλος σκηνοθέτης του κινηματογράφου, από τις εμβληματικές προσωπικότητες της νουβέλ-βαγκ («Χιροσίμα αγάπη μου»).

1926: Γεννιέται ο Άλεν Γκίνσμπεργκ, Αμερικανός ποιητής, από τις κορυφαίες προσωπικότητες που ανέδειξε το κίνημα των «Μπιτ» τη δεκαετία του 1950.

1967: Καθιερώνεται και στην Ελλάδα το αλκοτέστ, με δημοσίευση σχετικής υγειονομικής διάταξης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

1972: Ο Βασίλης Παπαγεωργόπουλος καταρρίπτει το πανελλήνιο ρεκόρ των 100 μ. στην Μπρατισλάβα με επίδοση 10’’ με χρονόμετρο χειρός. Με την επίδοσή του αυτή, ο «φτερωτός γιατρός» ισοφαρίζει το πανευρωπαϊκό ρεκόρ του αγωνίσματος.

2001: Πεθαίνει ο Άντονι Κουίν, με τον διάσημο ρόλο του ως Ζορμπάς στην ομώνυμη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη.