Η δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη

«Τις ώρες 3 έως 5 το πρωί είναι η ζωή λιγότερη στον κόσμο. Είναι οι ώρες που πεθαίνουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Εμένα μ’ αρέσει να πεθάνω μεσημέρι». Η δολοφονία έγινε μεσημέρι με τέτοια ψυχραιμία, ώστε οι λίγοι αυτόπτες μάρτυρες θα είχαν την εντύπωση ότι παρακολουθούν γύρισμα κινηματογραφικής ταινίας.

Η 31η Ιουλίου του 1920 ήταν μια πολύ ζεστή καλοκαιρινή μέρα στην Αθήνα, με το θερμόμετρο να δείχνει το μεσημέρι 40 βαθμούς. Η δολοφονία έγινε μεταξύ 3 και 4 το απομεσήμερο, την ώρα που οι περισσότεροι Αθηναίοι ήταν κλεισμένοι στα σπίτια τους, για να αποφύγουν τον καυτό ήλιο.

Οι δρόμοι, με εξαίρεση ίσως το κέντρο της πόλης, ήταν έρημοι. Το 1920 η Αθήνα είχε πληθυσμό περίπου 425.000 κατοίκους, λίγο περισσότερο από το 1/10 του σημερινού. Η περιοχή της πόλης όπου έγινε η δολοφονία ήταν το τότε προάστιο των Αμπελοκήπων, στο ύψος της σημερινής στάσης «Ιλίσια». Και μόνο το όνομα Αμπελόκηποι δείχνει ότι το 1920 η περιοχή ήταν ακόμη σχεδόν αγροτική.

Το 1920 στο σημείο αυτό υπήρχαν μόνο μάντρες που πουλούσαν υλικά οικοδομών, ένα δύο υπαίθρια καφέ-μπιραρίες, καθώς και τα λεγόμενα Παραπήγματα, στρατώνες του πυροβολικού. Σε αυτό το ημιαγροτικό περιβάλλον ήταν επόμενο να υπάρχουν ελάχιστοι αυτόπτες μάρτυρες (ένας εργάτης, μια γυναίκα που πουλούσε γκαζόζες, καθώς και μερικοί ακόμα), οι οποίοι μάλιστα κάθε άλλο παρά πρόθυμοι ήταν να καταθέσουν όσα είδαν.

Το τι ακριβώς έγινε θα παρέμενε στο σκοτάδι, αν κατά τύχη τα όσα διαδραματίστηκαν δεν έπεφταν στην αντίληψη ενός… αλλοδαπού.

Ο Ιγκόρ Λεμπέντιεφ, συνταγματάρχης του Ρωσικού Αυτοκρατορικού Στρατού, υπηρετούσε στη ρωσική διπλωματική αποστολή στην Αθήνα, σε μια περίοδο κατά την οποία η κυβέρνηση των Αθηνών δεν είχε ακόμη αναγνωρίσει το σοβιετικό καθεστώς.

Αξίζει να παρατεθεί εδώ η λεπτομερής και, κατά πάσα πιθανότητα, ακριβής και αμερόληπτη μαρτυρία του: «Την 31ην Ιουλίου, ημέραν καθ’ ην εγνώσθη η κατά του Βενιζέλου απόπειρα, υπήρξα, τυχαίως, μάρτυς των ακολούθων: Περί τη 4ην απογευματινήν ανέμενον μεθ’ ομάδος εκ τριών ή τεσσάρων προσώπων την άφιξην του τραμ παρά την γωνίαν της Λεωφόρου Κηφισίας και της οδού Ι. Παπαδιαμαντοπούλου πλησίον του υπ. αριθμ. 907 στύλου των ηλεκτρικών συρμάτων. Την προσοχή μου επέσυρε νομάς στρατιωτών αγόντων εν συνοδεία έναν πολίτη καλού παρουσιαστικού και βαδίζοντα μετά πολλής αξιοπρέπειας. Δεξιόθεν και αριστερόθεν εβάδιζον δύο στρατιώται, δεκάς δε ετέρων ηκολούθει εκ του σύνεγγυς. Πάντες έφερον τυφέκια. Μόλις το απόσπασμα επλησίασεν εις τον υπ’ αριθμ. 905 στύλον, μετέβαλε κατεύθυνσιν προς τα αριστερά και εσταμάτησε παρά το πεζοδρόμιον, άφησαν τον αιχμάλωτον πολίτην επί του πεζοδρομίου, εις απόστασιν τεσσάρων περίπου βημάτων. Οι στρατιώται, αφού εσταμάτησαν, επυροβόλησαν. Ερρίφθησαν περί τους δέκα πυροβολισμούς. Ουδέν πρόσταγμα ηκούσθη. Ο πυροβοληθείς πολίτης κατέπεσεν άπνους, χωρίς να βγάλει κραυγήν, χωρίς να ειπεί τι. Εν αυτοκίνητον επλησίασεν. Οι στρατιώται επέβησαν αυτού και ανεχώρησαν. Αργότερον, διέβην και πάλιν αυτού του σημείου. Δεν υπήρχε όμως πλέον ίχνος του δράματος, το οποίον είχε προ ολίγου διαδραματισθή εκεί».

Αυτό ήταν το τέλος του Ίωνα Δραγούμη, πατριώτη, διπλωμάτη, πολιτικού και διανοούμενου. Ο Δραγούμης ήταν συγχρόνως άνθρωπος της δράσης και άνθρωπος των ιδεών - σπάνιος συνδυασμός. Σε μια εποχή εντόνων πολιτικών παθών, όταν ο φανατισμός τύφλωνε τους περισσότερους γύρω του, ο Δραγούμης παρέμεινε σχετικά νηφάλιος, διατυπώνοντας τις όποιες απόψεις του και τις συχνά καινοτόμες ιδέες του χωρίς να υπολογίζει το πολιτικό κόστος. Οι απόψεις του Δραγούμη ήταν συχνά εσφαλμένες, ενίοτε και αντιδημοκρατικές. Ωστόσο, κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αγάπη του για την Ελλάδα και τους αγώνες του για τον Ελληνισμό.

Με μια ματιά…

1801: Ο λόρδος Έλγιν μεταφέρει την πρώτη μετόπη από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Λονδίνο.

1856: Mε βασιλικό διάταγμα του Όθωνα απαγορεύεται το κάπνισμα στους δημόσιους κλειστούς χώρους. Αιτία της απαγόρευσης αποτέλεσε ο κίνδυνος πυρκαγιάς. Η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες που δημιουργούν θεσμικό πλαίσιο για την απαγόρευση του καπνίσματος.

1960: Διεξάγονται oι πρώτες βουλευτικές εκλογές στη νεοσύστατη Κυπριακή Δημοκρατία. Εκλέγονται οι 35 βουλευτές της ελληνικής κοινότητας (Πατριωτικό Μέτωπο 30 έδρες και ΑΚΕΛ 5) και οι 15 της τουρκοκυπριακής. Πρόεδρος της κυπριακής Βουλής εκλέγεται ο Γλαύκος Κληρίδης και αντιπρόεδρος ο Ορχάν Μιντερίζογλου.

1976: Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής με επιστολή του προς τον πρόεδρο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, λόρδο Κιλάνιν, προτείνει τη μόνιμη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα.

1984: Η κυβέρνηση Παπανδρέου ανακοινώνει την απόφασή της να προχωρήσει στην αγορά μαχητικών Mirage-2000 και F-16 για την ελληνική Πολεμική Αεροπορία («αγορά του αιώνα»).