Άσκηση και στοματική υγιεινή

Η στοματική κοιλότητα είναι ο καθρέφτης της υγείας του σώματος του αθλητή. Το ph του σιέλου είναι ο δείκτης οξύτητας και δείχνει κατά πόσο το περιβάλλον της στοματικής κοιλότητας είναι όξινο ή αλκαλικό.

Το ph μπορεί να μετρηθεί εύκολα και οι φυσιολογικές του τιμές κυμαίνονται από 7,4 - 7,6 και είναι ελαφρώς υψηλότερο στα παιδιά. Σε πολλά παχύσαρκα άτομα η τιμή του είναι κάτω από 7, δηλαδή 6, 6,5, 6,8, είναι δηλαδή όξινο.

Η πτώση του ph του σιέλου παρατηρείται σε άτομα που καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα επεξεργασμένων υδατανθράκων και είναι η αιτία τερηδόνας και καταστροφής των δοντιών.

Οι μελέτες δείχνουν ότι οι αθλητές έχουν φτωχή υγιεινή δοντιών που οφείλεται σε κατάχρηση υδατανθράκων. Από την άλλη, η σωστή αερόβια άσκηση σε συνδυασμό με χαμηλή γλυκαιμική διατροφή προστατεύουν το σμάλτο και διατηρούν φυσιολογική τη χλωρίδα του στόματος.

Η διατροφή με τροφές που έχουν μεγάλη ποσότητα ζάχαρης αλλάζει δραματικά τη σύσταση του πληθυσμού των μικροβίων του στόματος. Τα υγιεινά μικρόβια καταστρέφονται και στη θέση τους υπερπολλαπλασιάζοναι οι επιβλαβείς πληθυσμοί οι οποίοι μετατρέπουν τα σάκχαρα σε γαλακτικό οξύ.

Αυτό, με τη σειρά του μειώνει το ph του σιέλου προάγοντας την αποδόμηση των μετάλλων και του ασβεστίου των δοντιών (απασβέστωση), με συνέπεια τη δημιουργία κοιλοτήτων (κουφάλες).

Πολλές μελέτες έδειξαν ότι η υγεία του στόματος σε ό,τι αφορά τα ούλα και τα δόντια επηρεάζεται από το ποσοστό του λίπους του σώματος. Τα γλυκά, οι σοκολάτες, τα παγωτά και οι επεξεργασμένες τροφές, αν και δεν περιέχουν λίπος, εντούτοις εύκολα μετατρέπονται σε λίπος το οποίο είναι αίτιο χρόνιας ουλίτιδας και καταστροφής των δοντιών. Εδώ επεμβαίνει η ωφέλιμη και θεραπευτική δράση της αερόβιας άσκησης που μετατρέπει το λίπος σε ενέργεια, γεγονός που αντανακλά στο ph της στοματικής κοιλότητας.

Άτομα με αυξημένη ικανότητα καύση του λίπους, όπως οι δρομείς μεγάλων αποστάσεων (fat burners) αυξάνουν το ph προς το ουδέτερο (αλκαλικό) ενώ άτομα με μειωμένη ικανότητα καύσης του λίπους έχουν όξινο ph και είναι παχύσαρκα με μειωμένη ενέργεια.

Το επιθυμητό ph του στόματος είναι ελαφρώς αλκαλικό αλλά αν είναι πολύ αλκαλικό η καλύτερη επιλογή για να το μειώσουμε είναι η κατανάλωση υδατανθράκων υπό τη μορφή φρούτων.

Ο λόγος είναι πως τα φρέσκα φρούτα αν και είναι υδατάνθρακες επηρεάζουν ελάχιστα το ph του στόματος και τον πληθυσμό των υγειών βακτηριδίων επειδή ο σίελος απομακρύνει γρήγορα από το στόμα τα φυσιολογικά σάκχαρα.

Αντίθετα, τα επεξεργασμένα σάκχαρα που βρίσκονται στο ψωμί, στα μακαρόνια και άλλα δημητριακά παραμένουν περισσότερο χρόνο στο στόμα, οπότε καθυστερείται η απομάκρυνσή τους, γεγονός που συμβάλλει στη μείωση του ph.

Το επαρκές μάσημα διεγείρει την παραγωγή σιέλου οπότε ξεπλένεται ταχύτερα το στόμα διατηρώντας φυσιολογικό ph. Στο τέλος του γεύματος πρέπει να καταναλώνονται τροφές που αυξάνουν το ph και βοηθούν στη διατήρηση ενός φυσιολογικού περιβάλλοντος.

Το στόμα δε διαφέρει από τα άλλα συστήματα του σώματος και η κατάστασή του εξαρτάται από τη σωστή διατροφή, την καλή κυκλοφορία, ένα ισχυρό ανοσολογικό σύστημα, την αποφυγή χρόνιας φλεγμονής και της παχυσαρκίας. Ασθενείς με καρδιοκυκλοφορική νόσο έχουν κακή υγιεινή δοντιών εξαιτίας της κακής κυκλοφορίας (μειωμένη παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών).

Το υποδόριο λίπος εκκρίνει φλεγμονώδεις παράγοντες που επηρεάζουν τον μεταβολισμό της γλυκόζης και των λιπιδίων, γεγονός που σχετίζεται με περιοδοντική νόσο. Το συχνό πλύσιμο με βούρτσα και άλλα αντισηπτικά δεν εξασφαλίζει μια υγιή στοματική κοιλότητα.

Πολλές οδοντόπαστες, μάλιστα, περιέχουν επιβλαβή συστατικά, όπως τεχνητά γλυκαντικά, φθόριο, ασπαρτάμη, σακχαρίνες και άλλες δραστικές ουσίες οι οποίες προκαλούν διάβρωση στα δόντια.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.