Απάντηση του Καρδιοκυκλοφορικού Συστήματος στην άσκηση

Η συμπεριφορά του καρδιοκυκλοφορικού συστήματος (ΚΚΣ) είναι σημαντική τόσο στην αερόβια άσκηση αντοχής όσο και στην αναερόβια άσκηση δύναμης και ταχύτητας.

Τρεις είναι οι βασικές προσαρμογές που λαμβάνουν χώρα:

1) Η αύξηση της καρδιακής παροχής και επομένως η βελτίωση της καρδιακής αντλίας να τροφοδοτεί με αίμα το οποίο περιέχει οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες στους μύες.

2) Η αύξηση της διαμέτρου των αγγείων στους μύες (τοπική αγγειοδιαστολή) με συνέπεια την αύξηση της ροής και της μεγαλύτερης παροχής αίματος προς τους μύες που λειτουργούν κατά την άσκηση.

3) Η ταυτόχρονη μείωση της ροής του αίματος στα νεφρά, στο ήπαρ και στο γαστρεντερικό σύστημα (στόμαχος, έντερα, πάγκρεας και χολή) ανακατευθύνοντας το αίμα προς τους μύες που λειτουργούν κατά την άσκηση.

Η καρδιακή παροχή είναι η ποσότητα του αίματος που εξωθείται από την καρδιά σε κάθε συστολή επί τον αριθμό των συστολών σε κάθε λεπτό και υπολογίζεται σε λίτρα ανά λεπτό. Σε ηρεμία είναι περίπου 5 λίτρα ανά λεπτό και σε μέγιστη άσκηση μπορεί να φτάσει και τα 30 λίτρα ανά λεπτό.

Η αύξηση της καρδιακής παροχής κατορθώνεται είτε με την αύξηση του όγκου του αίματος που εξωθείται σε κάθε συστολή ή του αριθμού των συστολών (συχνότητα) ή και των δύο, όπως στην περίπτωση της άσκησης. Σημαντική είναι η δράση του νευρικού συστήματος στην αυξομείωση της καρδιακής λειτουργίας.

Κατά την άσκηση ενεργοποιείται περισσότερο το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και αναστέλλεται, σε κάποιο βαθμό, το παρασυμπαθητικό, το οποίο είναι το νεύρο ξεκούρασης και επομένως μείωσης της συχνότητας των καρδιακών παλμών και της δύναμης συστολής της καρδιάς.

Η αύξηση της δραστηριοποίησης του συμπαθητικού συστήματος είναι αποτέλεσμα της αύξησης της έντασης της άσκησης. Ταυτόχρονα αυξάνεται και η ορμόνη αδρεναλίνη στο αίμα. Όλα αυτά προετοιμάζουν το σώμα για κίνηση. Το συμπαθητικό σύστημα αυξάνει τη συσταλτικότητα της καρδιακής αντλίας, δηλαδή της δύναμης να εξωθεί περισσότερο αίμα στα αγγεία. Αυτή η αύξηση του όγκου εξώθησης είναι προοδευτική και φτάνει σε ένα πλατό.

Η άσκηση αντοχής προκαλεί προοδευτική αύξηση της χωρητικότητας της καρδιάς, μέσω της διάτασης των κοιλιών, με αποτέλεσμα η καρδιά να μπορεί να δέχεται και να παρέχει περισσότερο αίμα σε κάθε συστολή. Όσο αυξάνεται η καρδιακή παροχή τόσο αυξάνεται και η κατανάλωση οξυγόνου από τους μύες και επομένως και η απόδοση μέχρι τη μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου.

Με άλλα λόγια, έχουμε μια αυξημένη προσφορά οξυγόνου μέσω της καρδιακής παροχής και από την άλλη μια ζήτηση του οξυγόνου μέσω της πρόσληψής του από τους μύες. Η πρόσληψη και η χρησιμοποίηση του οξυγόνου από την αιμοσφαιρίνη του αίματος στους μύες διευκολύνεται από την αυξημένη θερμοκρασία του σώματος και την οξέωση του αίματος (λόγω του γαλακτικού). Όσο μεγαλύτερη είναι η ένταση της άσκησης τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η απόσπαση του οξυγόνου από την αιμοσφαιρίνη του αίματος και η χρησιμοποίησή του από τα μιτοχόνδρια των μυών.

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι η απόδραση του δρομέα στα αγωνίσματα αντοχής δεν οφείλεται μόνο στον αυξημένο αιματοκρίτη, δηλαδή στην ικανότητα μεταφοράς μεγάλης ποσότητας οξυγόνου και στην καρδιακή παροχή, αλλά και στην ικανότητα απόσπασης και χρησιμοποίησης (επεξεργασίας) του οξυγόνου από τους μύες. Σε απροπόνητα άτομα η βελτίωση της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου οφείλεται κατά 50% στην αυξημένη καρδιακή παροχή και κατά 50% στην ικανότητα επεξεργασίας του οξυγόνου από τους μύες.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.