Η υπεροχή του αναπνευστικού συστήματος

Μέρος Α΄

Η συμμετοχή σε αγωνίσματα παρατεταμένης έντασης και διάρκειας θέτει πολλές απαιτήσεις στα όργανα και στα συστήματα του σώματος και προϋποθέτει σημαντικές εφεδρείες στις λειτουργίες τους.

Αυτό κατορθώνεται μέσα από τη μεθοδική προπόνηση που στοχεύει στην αναβάθμιση δομών και λειτουργιών όλων σχεδόν των οργάνων και συστημάτων του οργανισμού. Ο μαραθώνιος θεωρείται ιδανικό μοντέλο άσκησης-πρόκλησης για να μελετηθούν τα όρια αντοχής των οργάνων και συστημάτων του σώματος. Θεωρείται ένα άριστο μοντέλο σωματικής επιβάρυνσης και προσαρμοστικής απάντησης του οργανισμού.

Αν υπάρχει ένα σύστημα μέσα στον οργανισμό που δεν επιδέχεται βελτίωση με την προπόνηση και υφίσταται την ελάχιστη φθορά με την αύξηση της ηλικίας αυτό δεν είναι άλλο από το αναπνευστικό.

Αυτό το εκπληκτικό επίτευγμα μηχανικής είναι μια υπερεπαρκής αντλία πρόσληψης οξυγόνου κατά την εισπνοή και αποβολής διοξειδίου του άνθρακα κατά την εκπνοή.
Ο ρόλος του αναπνευστικού είναι να μεταφέρει φρέσκο αέρα εμπλουτισμένο με οξυγόνο από την ατμόσφαιρα στο αίμα. Στη συνέχεια, το οξυγόνο δεσμεύεται από την αιμοσφαιρίνη και μεταφέρεται στους μύες όπου χρησιμοποιείται για παραγωγή ενέργειας. Όσο αυξάνεται η ένταση της άσκησης τόσο περισσότερο αυξάνεται η κατανάλωση ενέργειας από τους μύες και η παροχή της αντλίας σε οξυγόνο. Αυτό κατορθώνεται με πιο βαθιές και πιο γρήγορες αναπνοές.

Το βάθος κάθε αναπνοής, δηλαδή ο όγκος του αέρα κάθε αναπνοής επί τον αριθμό των αναπνοών κάθε λεπτό καθορίζουν τον συνολικό όγκο του αέρα που εισέρχεται στους πνεύμονες σε 1 λεπτό και λέγεται αερισμός (παροχή). Η αύξηση του αερισμού (παροχής) επιτυγχάνεται αφενός με την αύξηση του αναπνεόμενου όγκου,(εισπνοή) αφετέρου με την αύξηση της συχνότητας των αναπνοών. Να σημειωθεί ότι μια αντλία λειτουργεί πιο αποδοτικά και κουράζεται λιγότερο όταν αυξάνεται ο όγκος εξώθησης και όχι η συχνότητα της.

Κατά τον μαραθώνιο η ζήτηση των μυών σε οξυγόνο αυξάνεται λόγω αύξησης του μεταβολισμού ο ρυθμός του οποίου μπορεί να 25πλασιαστεί. Αυτό συνεπάγεται αντίστοιχη αύξηση της παροχής της αναπνευστικής αντλίας, δηλαδή του αερισμού από 5 λίτρα ανά λεπτό σε ηρεμία το πολύ μέχρι 80 λίτρα ανά λεπτό σε ελίτ αθλητές (κάτω των 2.5 ωρών,) ανάλογα με την ταχύτητα του δρομέα. Να σημειωθεί ότι στους περισσότερους δρομείς η παροχή του ΑΣ σπάνια υπερβαίνει τα 20 με 30 λίτρα το λεπτό ενώ μπορεί να φτάσει και να ξεπεράσει τα 200 λίτρα ανά λεπτό.

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι σε συνθήκες μαραθώνιου το ΑΣ προτιμά να μας αφήνει ήσυχους αφού λειτουργεί μακριά από τα όριά του. Αντίθετα, η καρδιακή αντλία σε συνθήκες μαραθώνιου ή ημιμαραθώνιου λειτουργεί στο ανώτερο επίπεδο της απόδοσης και της ανθεκτικότητάς της, με μέγιστη δυνατή παροχή κοντά στα 25 έως 30 λίτρα ανά λεπτό. Επομένως, η καρδιακή παροχή αποτελεί περιοριστικό παράγοντα πολύ νωρίτερα από το ΑΣ το οποίο δεν φτάνει ποτέ στα όριά του. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα άλλα συστήματα, όπως το μυοσκελετικό, το σύστημα της οξεοβασικής ισορροπίας, το ορμονικό, κ.ά., τα οποία εξαντλούνται και αποτελούν περιοριστικό παράγοντα.

Συνεπώς, κάθε σύμπτωμα δυσπραγίας, δύσπνοιας, γρήγορης αναπνοής, ταχυκαρδίας, αισθήματος σφιξίματος του θώρακα, διάχυτων μυϊκών πόνων, κ.λ.π, δεν προέρχεται από το ΑΣ αλλά από άλλα συστήματα που ανεπαρκούν νωρίτερα, λόγω διαταραχής της ομοιοστασίας τους και «διαμαρτύρονται» με συμπτώματα.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, τ. Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.