Βιταμίνες Β και υπεραποστάσεις

Οι αθλητές πρέπει να αναγνωρίζουν τα πρώιμα συμπτώματα αυτών των ανεπαρκειών, τα οποία, αν μείνουν χωρίς θεραπεία, μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας. Συνήθως εμφανίζονται: αίσθημα μειωμένης ενέργειας και επομένως αυξημένης προσπάθειας στην προπόνηση,ευαισθησία στις λοιμώξεις, ανεπαρκής ξεκούραση και έλλειψη του ενδιαφέροντος για φυσική δραστηριότητα.

Ο συνδυασμός βαριάς προπόνησης και ακραίας διατροφής, όπως
χορτοφαγικές (vegan) ή κετονικές δίαιτες αποτελεί το καλύτερο υπόβαθρο για να αναπτύξει κάποιος ανεπάρκεια βιταμινών, ιδιαίτερα του συμπλέγαματος Β, όπως η Β2, Β12, κ.ά. Η ριβοφλαβίνη (Β2) εμπλέκεται στη διαδικασία παραγωγής ενέργειας (μεταβολισμός) και στην προστασία-ανακατασκευή των
μυϊκών κυττάρων από τη φθορά, λόγω άσκησης. Χωρίς επάρκεια της Β2 τα ένζυμα που συμμετέχουν στη διάσπαση των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών δε λειτουργούν αποτελεσματικά και αυτό οδηγεί σε συμπτώματα εξάντλησης και κόπωσης. Σημαντικός είναι ο ρόλος της στην παραγωγή αιμοσφαιρίνης, η οποία μεταφέρει και τροφοδοτεί τους ιστούς
(μυς) με οξυγόνο.

Φαίνεται ότι ίσως υπάρχει ένα όφελος στις υπεραποστάσεις που δεν έχει πλήρως τεκμηριωθεί ακόμη. Το 2016 σε έναν αγώνα υπεραποστάσεων 100 μιλίων χώρισαν τους δρομείς σε δύο ομάδες. Στην αρχή του αγώνα και στο 56ο μίλι η πρώτη ομάδα έλαβε κάψουλες Β2 των 100 mg και η δεύτερη εικονική κάψουλα (placebo). Όλοι οι δρομείς κατέγραψαν τους μυϊκούς
πόνους το «πιάσιμο» και τον βαθμό της κόπωσης κατά τη διάρκεια του αγώνα και δέκα μέρες μετά. Τα αποτελέσματα ήταν αξιοσημείωτα. Αυτοί οι οποίοι έλαβαν Β2 ανέφεραν σαφώς λιγότερα διάχυτα μυϊκά άλγη και «πιάσιμο» κατά τη διάρκεια και μετά τον αγώνα.

Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες για τη διατροφή η ποσότητα των 100mg Β2 υπερβαίνει κατά πολύ τις καθημερινές ανάγκες που είναι 1,2 mg για τους άντρες και 1,1 mg για τις γυναίκες. Επειδή όμως είναι διαλυτή στο νερό η περίσσειά της αποβάλλεται στα ούρα αντί να αποθηκεύεται σε τοξικά επίπεδα στους ιστούς.

Αν και χρειάζονται περισσότερες κλινικές μελέτες για να τεκμηριωθεί κάτι τέτοιο φαίνεται, ολοένα και περισσότερο, να γίνεται κατανοητός ο ρόλος της Β2, ίσως και άλλωνβιταμινών, στις υπεραποστάσεις. Είναι προτιμότερο βέβαια ο αθλητής να λαμβάνει Β2 από τις τροφές, όπως το γιαούρτι, τον σολομό, τα αυγά, τααποξηραμένες τομάτες, κ.ά. γιατί έχει βρεθεί σε μελέτες ότι οι μεγάλες δόσειςτων βιταμινών του συμπλέγματος Β μπορεί να ευθύνονται για την ανάπτυξητου καρκίνου του πνεύμονα.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι εξαιρετικά αυξημένες ανάγκες στις υπεραποστάσεις, το υπερβολικό στρες των μεταβολικών οδών, η μετατροπή και η απώλεια των θρεπτικών ουσιών και
της Β2 στα ούρα και στον ιδρώτα ίσως απαιτούν αυξημένη αναπλήρωση μέσω συμπληρωμάτων.

Μια συνηθισμένη ανεπάρκεια στους χορτοφάγους αθλητές υπεραποστάσεων είναι η αυτή της βιταμίνης Β12, η οποία χρησιμεύει στον σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων, την παραγωγή DNA και τη λειτουργία των νευρικών κυττάρων.

Συγκεκριμένα η Β12 είναι απαραίτητη για το νευρικό σύστημα επειδή συμβάλλει στην κατασκευή του περιβλήματος των νεύρων, οπότε προστατεύει την καλή μεταφορά των νευρικών ερεθισμάτων στους μυς. Σε ανεπάρκειά της εμφανίζονται νυγμοί, μουδιάσματα και κράμπες των δαχτύλωντων άνω και κάτω άκρων, απώλεια μνήμης, αναιμία ή διαταραχές της ισορροπίας που όμως είναι αναστρέψιμα με τη θεραπεία.

Κάποιος μπορεί να λαμβάνει ικανοποιητική ποσότητα Β12 αλλά να μην έχει καλή απορρόφηση από το έντερο. Παράγοντες που ελαττώνουν την απορρόφηση είναι η λήψη αντιόξινων φαρμάκων, ορισμένων αντιφλεγμονωδών και αντιδιαβητικών σκευασμάτων, αντιβιωτικών και βιταμίνης C. Ιδιαίτερα ευαίσθητοι είναι όσοι
καταναλώνουν χρόνια αλκοόλ, οι πάσχοντες από φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου και οι βετεράνοι αθλητές. Η ανεπάρκεια αυτή εκδηλώνεται με χρόνια κόπωση, σαφή μείωση της απόδοσης, αναιμία, μυϊκή αδυναμία, εναλλαγές διάρροιας και δυσκοιλιότητας.

Οι ηλικιωμένοι αθλητές, άνω των 65, που έχουνμειωμένη απορρόφηση από το έντερο μπορούν να βοηθηθούν από τη χρήση σκευασμάτων. Τα σκευάσματα Β12 θεωρούνται γενικώς ασφαλή, επειδή η περίσσειά τους αποβάλλεται με τα ούρα. Επομένως, αν η ημερήσια δόση είναι 2,4 mg μπορεί να ληφθεί σε υψηλότερες δόσεις, που πιθανώς να προκαλέσουν συμπτώματα πονοκεφάλου, ναυτίας, ζάλης ή ανησυχίας.

Αν και βετεράνοι αθλητές άνω των 60 εμφανίζουν σε ποσοστό άνω του 15%μειωμένη Β12 συνιστάται να την προσλαμβάνουν μέσω μιας ισορροπημένης διατροφής. Όταν η ποσότητα στον οργανισμό είναι φυσιολογική η χορήγηση σκευασμάτων δεν ενισχύει την απόδοση. Αν όμως ο αθλητής που λαμβάνει σκεύασμα Β12 σημειώνει πρόοδο στην απόδοση αυτό σημαίνει ότι έχει έλλειψη και πρέπει να συνεχίσει τη θεραπεία.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.