Άσκηση και τραυματισμοί

Η διαχείριση των συστατικών της προπόνησης, δηλαδή του όγκου, της έντασης και της συχνότητας και ιδίως της ξεκούρασης έχει άμεση σχέση με τους τραυματισμούς. Αύξηση του όγκου ή της έντασης σε συνδυασμό με ανεπαρκή ξεκούραση είναι το κυριότερο αίτιο. Ανατομικές ή βιομηχανικές (κινηματικές) ανωμαλίες των κάτω άκρων, όπως ανισοσκελία, μεγάλη ποδική καμάρα (κοιλοποδία) ή πλατυποδία, ραιβοποδία ή ιπποποδία, κ.ά.

Συχνές είναι οι φλεγμονές των τενόντων από υπερχρήση, λόγω έντονης και παρατεταμένης έκκεντρης φόρτισης κατά το τρέξιμο στην ανηφόρα. Επίσης το έντονο τρέξιμο στην κατηφόρα σχετίζεται με τενοντίτιδα της επιγονατίδας, λόγω έκκεντρης φόρτισης. Απότομη ή λανθασμένη προσγείωση στο έδαφος του πέλματος, λόγω ακατάλληλου-φθαρμένου παπουτσιού ή ξαφνική αλλαγή της κλίσης του εδάφους σχετίζονται με επιβάρυνση των μηνίσκων και απρόβλεπτες μυϊκές θλάσεις.

Ένα συχνό αίτιο ρήξης μηνίσκου είναι η υπερβολική στροφή του σώματος με ακίνητο το πέλμα στο έδαφος, ιδιαίτερα στους ποδοσφαιριστές και στους μπασκετμπολίστες.
Συχνές είναι οι τενοντίτιδες των μυών στην περιοχή των ώμων, όταν οι δρομείς ξεκινούν γυμναστήριο για ενδυνάμωση των άνω άκρων με βάρη και αντιστάσεις.

Τα προπονητικά λάθη ευθύνονται για το 60-70% των τραυματισμών. Ξαφνική αλλαγή είτε στην ένταση είτε στον όγκο της προπόνησης, λόγω ακατάλληλα δομημένου προπονητικού προγράμματος, είτε λάθος τακτικές κατά τη διάρκεια ενός αγώνα έχουν επώδυνα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, ένας μαραθωνοδρόμος έχει κάνει προπόνηση για τέσσερις ώρες αλλά επειδή νιώθει πολύ καλά ξεκινά με ρυθμό για τρεισήμισι ώρες. Ευνόητο είναι ότι σε κάποιο σημείο του αγώνα ή θα τραυματιστεί ή θα εγκαταλείψει την προσπάθεια.

Συχνή είναι η αναζήτηση προγραμμάτων προπόνησης από το διαδίκτυο, τα οποία σπάνια ταιριάζουν στον δρομέα και είναι αίτια τραυματισμών. Καθένας πρέπει να αντιλαμβάνεται σε ποιους τομείς υστερεί, ποιες λειτουργίες και δομές χρειάζονται ενδυνάμωση και να τα ενισχύσει. Εξάλλου, ανεπαρκής προετοιμασία και ελλιπής προπόνηση για έναν αγώνα μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό.

Σε πολλές μελέτες διαπιστώνεται ότι περισσότερα από 65 χιλιόμετρα την εβδομάδα είναι το κυριότερο αίτιο τραυματισμών. Παρόλα αυτά πολλοί δρομείς προπονούνται για πολλά χρόνια, με μεγάλο αριθμό χιλιομέτρων, χωρίς να τραυματίζονται, ενώ άλλοι με λιγότερα από 30-40 χιλιόμετρα παθαίνουν συχνά τραυματισμούς.

Η εμπειρία του δρομέα είναι καθοριστική, αφού αντιλαμβάνεται καλύτερα τα πρώιμα συμπτώματα και αποφεύγει την περαιτέρω επιβάρυνση. Η ανεπαρκής διατροφή, η μείωση των προσλαμβανομένων θερμίδων, υγρών, ηλεκτρολυτών, ασβεστίου, μαγνησίου και άλλων θρεπτικών ουσιών είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικοί παράγοντες. Συχνά είναι τα κατάγματα κόπωσης σε αθλήτριες που αθλούνται σκληρά και προσλαμβάνουν μειωμένο αριθμό θερμίδων, ενώ ταυτόχρονα πάσχουν από αμηνόρροια.

Μηχανισμός βλάβης

Όταν οι μυς καταπονούνται σκληρά και υφίστανται διαδοχικά μικροτραυματισμούς γίνονται ευάλωτοι σε σοβαρότερες βλάβες. Για να είναι όμως αποδοτική μια προπόνηση πρέπει να είναι σε έναν βαθμό τραυματική, ώστε να προκαλέσει φλεγμονή των μυών. Αποτέλεσμα της φλεγμονής είναι η δόμηση νέου ιστού, περισσότερο ανθεκτικού στις επιβαρύνσεις.

Αν προτού ολοκληρωθεί ο μηχανισμός προσαρμογής του μυοσκελετικού, δηλαδή η φλεγμονή, μια νέα προπονητική επιβάρυνση-φλεγμονή προστεθεί πάνω στην προηγούμενη, τότε ο μηχανισμός επούλωσης-αναδόμησης διαταράσσεται. Επιπλέον η φλεγμονή γίνεται συστηματική και χρόνια επηρεάζοντας όλα τα συστήματα του οργανισμού.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου, Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά