Αερόβια άσκηση και μικρόβια

Ο Ιπποκράτης, ο σοφός πατέρας της Ιατρικής, έλεγε ότι όλα τα νοσήματα αρχίζουν από το έντερο. Η σοφία του επαληθεύεται στον χρόνο και φαίνεται ότι μεγάλος αριθμός μεταβολικών νοσημάτων αρχίζουν από το γαστρεντερικό σύστημα. Ο λόγος για τα μικρόβια που κατοικούν στο έντερο—αλλά και σε όλο το σώμα μας—τα οποία αποτελούν το κλειδί για την καλή λειτουργία του οργανισμού μας.

Υπάρχουν περίπου 40 τρισεκατομμύρια μικρόβια ενώ τα συνολικά κύτταρα του οργανισμού είναι μόλις τριάντα τρισεκατομμύρια. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είμαστε περισσότερο βακτηρίδια και λιγότερο άνθρωποι. Υπάρχουν περισσότερα από χίλια είδη που το καθένα έχει διαφορετικό ρόλο στο σώμα. Μερικά είναι ωφέλιμα για την υγεία ενώ άλλα μπορούν να προκαλέσουν νόσο. Συμβιώνουν δυναμικά με τον οργανισμό, διότι εξουδετερώνονται όχι μόνο από το αμυντικό σύστημα (ανοσολογική επιτήρηση) αλλά και μεταξύ τους.

Είναι χρήσιμα για τη λειτουργία του εντέρου, τη διάσπαση των τροφών, την εξουδετέρωση τοξινών που εισέρχονται στον οργανισμό διά των τροφών, παράγουν διάφορες ουσίες, όπως τις βιταμίνες Β και Κ, και είναι προστατευτικά εναντίον της παχυσαρκίας. Σημαντική είναι η παρουσία τους στην επαγρύπνηση- εκγύμναση του ανοσολογικού συστήματος.

Κάθε άτομο έχει τη δική του χαρακτηριστική μικροβιακή χλωρίδα, η οποία σχετίζεται με τα γονίδιά του και μεταβολές στη σύνθεσή της προκαλούν διάφορες φλεγμονώδεις και μεταβολικές παθήσεις, όπως κολίτιδα, αλλεργίες, παχυσαρκία, νευρολογικά νοσήματα, κατάθλιψη, ασιτία και αυτοάνοσα νοσήματα. Αξιοσημείωτη είναι η ευαισθησία της μικροβιακής χλωρίδας στις επιδράσεις του εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος. Μπορεί να προσλαμβάνει και να επεξεργάζεται σήματα-μηνύματα του περιβάλλοντος και ανάλογα με το ερέθισμα να ενεργοποιεί συγκεκριμένες ομάδες μικροβίων. Πρόσφατα έχει παρατηρηθεί ότι η αερόβια άσκηση αντοχής επηρεάζει τον αριθμό και το είδος των μικροβίων που αποικίζουν το έντερο.

Η διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης αυξάνει τον αριθμό των φιλικών μικροβίων και μάλιστα άτομα με καλύτερη αερόβια ικανότητα, δηλαδή μεγαλύτερη VO2max (Μέγιστη Κατανάλωση οξυγόνου) έχουν μεγαλύτερη αναλογία χρήσιμων βακτηριδίων, τα οποία εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό και τη διασπορά του επιβλαβούς πληθυσμού. Επομένως υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ καλής καρδιοκυκλοφορικής κατάστασης (fitness) και της ποιότητας της εντερικής χλωρίδας (Μικροβιόσωμα).

Μερικοί παράγοντες, μέσω των οποίων η άσκηση επηρεάζει το μικροβιόσωμα είναι η αύξηση της ροής του αίματος και της κινητικότητας του εντέρου και η έκκριση ορμονών κατά και μετά την άσκηση.

Έχει παρατηρηθεί ότι μετά από τρέξιμο μεγάλης διάρκειας βακτηρίδια ή βακτηριδιακά προϊόντα μπορεί να «σπάσουν» τον φραγμό του εντέρου και να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος. Πράγματι το στρες της άσκησης προκαλεί μια παροδική διαταραχή της βατότητας του εντερικού τοιχώματος.

Όταν όμως συμβεί αυτό, το αμυντικό σύστημα αναγνωρίζει τους εισβολείς και επιτίθεται με τους στρατιώτες του (λευκά αιμοσφαίρια) για να τα εξουδετερώσει, οπότε προκαλείται μια μικρή μάχη, μέσω της οποίας το ανοσολογικό σύστημα διατηρείται σε εγρήγορση. Αυτή η μικρή μάχη ονομάζεται οξεία φλεγμονή και είναι χρήσιμη για τον οργανισμό.

Αν όμως ο δρομέας δεν ξεκουραστεί επαρκώς και ενώ η οξεία φλεγμονή είναι σε εξέλιξη προκαλέσει νέα είσοδο μικροβίων από το έντερο, τότε προκαλείται χρόνια συστηματική φλεγμονή, η οποία ενέχει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου, φλεγμονής των αγγείων (αθηρωματική νόσο) σακχαρώδους διαβήτη και παχυσαρκίας.
Ίσως ο πιο σημαντικός ρόλος της άσκησης είναι η αύξηση του αριθμού των ωφέλιμων βακτηριδίων και η ενίσχυση των λειτουργιών του σώματος.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.