Κρεατίνη, η νόμιμη ντόπα

Η κρεατίνη, η χημική ουσία η οποία βρίσκεται στους μυς και τον εγκέφαλο, έγινε γνωστή ως βελτιωτικό της απόδοσης όταν χρησιμοποιήθηκε από τους Άγγλους σπρίντερς και εμποδιστές στους ολυμπιακούς αγώνες της Βαρκελώνης, το 1992.

Η χορήγησή της με τη μορφή συμπληρωμάτων έχει εργογόνο δράση σε αγωνίσματα μικρής διάρκειας-μεγάλης έντασης και σε αγωνίσματα αντοχής, όταν ο δρομέας πρέπει να αυξήσει την ταχύτητα και την ένταση της προσπάθειας, όπως όταν θέλει να προσπεράσει κάποιον προπορευόμενο δρομέα ή σε μια απότομη ανηφόρα.

Θεωρείται ότι δεν προκαλεί επιβλαβείς παρενέργειες, εκτός από αναφερόμενη ναυτία και φουσκώματα, τα οποία σχετίζονται με κακή απορρόφηση από το έντερο.
Καθημερινά το σώμα συνθέτει κρεατίνη από άλλα αμινοξέα σε μικρές ποσότητες. Περιέχεται στα πουλερικά, στο κρέας, στο ψάρι σε ποσότητες 4-5 γραμμάρια ανά κιλό τροφής. Παράγεται επίσης στο εργαστήριο.

Επειδή το φυτικό βασίλειο δεν περιέχει κρεατίνη οι χορτοφάγοι αθλητές έχουν ένα σοβαρό μειονέκτημα με μειωμένη ποσότητα κρεατίνης στους μυς τους. Η συγχορήγηση της με πρωτεΐνες μπορεί να αυξήσει την κατακράτησή της στους μυς, λόγω ταυτόχρονης έκκρισης ινσουλίνης, η οποία εισάγει την κρεατίνη στα μυϊκά κύτταρα.

Ο μηχανισμός της εργογόνου δράσης της δεν είναι πλήρως κατανοητός. Δεν είναι γνωστό αν οφείλεται σε αναβολική δράση, σύνθεση, δηλαδή, νέου μυϊκού ιστού ή σε κατακράτηση υγρού μέσα στον μυ, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, οπότε αυξάνεται η μάζα των μυών του σώματος από 0,5-2,5 κιλά. Χορηγείται θεραπευτικά σε σύνδρομα έλλειψης κρεατίνης, τα οποία επηρεάζουν τον εγκέφαλο, την οστική πυκνότητα, τη γήρανση, φλεγμονώδεις μυοπάθειες, πολλαπλή σκλήρυνση, μυϊκή ατροφία και μειωμένη ανεκτικότητα στην άσκηση. Αφού αποροφηθεί από το έντερο εισέρχεται στο αίμα και ενσωματώνεται στους μυς. Περίπου 40% υπάρχει ως ελεύθερη κρεατίνη και το υπόλοιπο βρίσκεται με τη μορφή της φωσφοκρεατίνης.

Η φωσφοκρεατίνη είναι η ενεργειακή αποθήκη ταχείας παροχής εκρηκτικής ενέργειας που διαρκεί περίπου δέκα δευτερόλεπτα. Επομένως παρέχει στον οργανισμό ενεργειακές μονάδες (ATP) για εκρηκτικές ενεργειακές απαιτήσεις (σπρίντερς). Το πλεονέκτημά της σε σχέση με τον μηχανισμό της αναερόβιας γλυκόλυσης είναι ότι δεν παράγει γαλακτικό οξύ και αποφεύγονται οι συνέπειες από την οξύτητα, λόγω της πτώσης του PH του αίματος. Αρχικά δίνεται σε υψηλή δόση 20-30 γραμμαρίων την ημέρα για 3-7 ημέρες και μετά 3-5 γραμμάρια την ημέρα για τέσσερις εβδομάδες, οπότε αυξάνονται οι ενδομυϊκές συγκεντρώσεις της κρεατίνης και της φωσφοκρεατίνης κατά 10-30%.

Η αυξημένη συγκέντρωση φωσφοκρεατίνης στους μυς καθιστά τον αθλητή ικανό να αυξήσει την ένταση της άσκησης, κάτι πολύ αποτελεσματικό για τον δρομέα, τον ποδοσφαιριστή, τον κολυμβητή, τον ποδηλάτη, τον αθλητή του βόλει κ.λπ. Η χορήγησή της σε συνδυασμό με άσκηση με βάρη και αντιστάσεις αυξάνει τη μάζα των μυών και επομένως τη δύναμη και την απόδοση.

Σε ορισμένους αθλητές τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά (highresponders) ενώ σε άλλους είναι ελάχιστα (lowresponders). Οι χορτοφάγοι αθλητές, επειδή έχουν ήδη χαμηλότερα αποθέματα κρεατίνης, δείχνουν μια μεγαλύτερη αύξηση της κρεατίνης και επομένως της απόδοσης και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται highresponders.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι, εφόσον οι μυς κατακρατούν μόνο ορισμένη ποσότητα κρεατίνης, προσθέτοντας περισσότερη δεν αυξάνονται τα επίπεδα και δεν επέρχεται όφελος. Η συνχορήγησή της με καφεΐνη μειώνει την εργογόνο δράση της, ενώ ο συνδυασμός καφεΐνης, κρεατίνης και εφεδρίνης μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικό.

Δεν υπάρχουν μελέτες για τα μακροπρόθεσμα οφέλη ή τις παρενέργειες από τη χρήση της. Πάντως άνδρες οι οποίοι χρησιμοποίησαν σκευάσματα κρεατίνης από δέκα μήνες έως πέντε χρόνια δεν εμφάνισαν παρενέργειες από την καρδιά και τα νεφρά. Άτομα όμως που πάσχουν από νεφροπάθειες, όπως διαβητικοί, υπερτασικοί, κ.ά. πρέπει να την αποφεύγουν γιατί μπορεί να επιδεινώσουν την προϋπάρχουσα διαταραχή.

Το βιβλίο του Δρόσου Βενετούλη «Γεννηθήκαμε δρομείς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μπαρτζουλιάνος».

Δρόσος Βενετούλης

Πνευμονολόγος, Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.